Itoitz (Longida)
- Artikulu hau Longidako herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Itoitz».
| Itoitz | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko ikuspegia mendebaldetik, urtegia baino lehen | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioaurrea | |
| Udalerria | Longida | |
| Administrazioa | ||
| Mota | herri hustu (urpean) | |
| Izen ofiziala |  Itoiz/Itoitz | |
| Posta kodea | 31481 | |
| Herritarra | itoiztar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°48′46″N 1°22′16″W / 42.81278°N 1.37111°W | |
| Garaiera | 550 metro | |
| Distantzia | 34,5 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 5 (2022: Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea Espresio akatsa: Ez dago operadorerik -(r)entzat) | |
Itoitz[1][a] Longida udalerriko kontzeju zaharra eta gaur egun urpeko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
Bertako biztanleak itoiztarrak ziren.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Itoitz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Ytoiz (1120)
- Ytoiç (1248)
- Ytoytz (1268)
- Itoiz (1280)
- Itoiz (1366)
- Itoiz (1534)
- Y Toz (1587)
- Itoiz (1767)
- Artozqui (1268)
- Itoiz (1829)
- Itoitz (1990)
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Itoizko armarria Longidako armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Hondo urdin batez eta aurrean bihotz urreztatu batez osatuta dago, metal bereko barra-zirkulu batez inguratua. | » |
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Itoitz Longida ibarran dago, Itoitzeko urtegiaren pean.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Pirinioaurrean kokatua, lurra hautsia eta uhindua da, baina, oro har, ez du goragune handirik. Iparraldea menditsuena da, eta hegoaldea nekazaritzakoa. Ibaien pasabidean zehar, alubioien terraza-maila batzuk mailakatuta daude. Mendilerroen oinean ere higadura-glazis zabalak daude. Irati eta Erro ibaiek ibarra sortu zituen.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Longidak klima azpimediterraneoa dauka. Urteko batez besteko tenperatura 10 eta 13 gradu artekoa da (altueraren arabera aldatzen da), eta prezipitazioak 800 eta 1.000mm bitartekoak (ugariagoak udaberrian eta udazkenean. Urteroko egun euritsuak 80 dira batez beste eta 100 baino gehiago herriko gunerik menditsuenetan.
Jatorrizko landaredia asko gutxitu da gizakiaren eragina dela eta, gaur egun 180 hektarea haritz inguru baino ez dira geratzen. Pinuek 441 hektarea hartzen dituzte, gehienak Austriatik ekarritako pinu lariziar birlandatuak dira baina berezko pinuren bat ere gordetzen da. Birlandatutako pinuak, Urrozgoiti, Ulibeiti, Zarikieta eta Rala herrietan izaten dira, batez ere.
Estazio meteorologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 Datu klimatikoak (Agoitz, 1993-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.5 | 22.0 | 25.0 | 29.0 | 35.0 | 40.0 | 40.0 | 40.0 | 36.0 | 30.0 | 23.0 | 17.0 | 40.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.9 | 10.5 | 14.3 | 16.7 | 20.9 | 25.8 | 28.5 | 28.6 | 24.0 | 19.1 | 12.3 | 9.1 | 18.2 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 2.2 | 6.1 | 9.2 | 11.5 | 15.2 | 19.5 | 21.8 | 21.9 | 17.9 | 14.0 | 8.5 | 5.4 | 13.0 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.5 | 1.7 | 4.1 | 6.3 | 9.5 | 13.1 | 15.2 | 15.3 | 11.9 | 8.9 | 4.7 | 1.8 | 7.8 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -4.0 | -3.1 | -1.5 | 0.8 | 3.3 | 7.7 | 10.2 | 10.1 | 6.5 | 2.5 | -1.8 | -4.0 | -4.0 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 101.3 | 87.3 | 83.7 | 81.1 | 70.1 | 54.3 | 39.4 | 32.4 | 65.7 | 78.7 | 103.9 | 91.1 | 888.9 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 70.0 | 44.8 | 46.8 | 67.5 | 50.6 | 57.8 | 58.5 | 90.0 | 107.0 | 82.5 | 45.8 | 86.5 | 107.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 14.1 | 12.6 | 12.0 | 13.6 | 12.7 | 8.0 | 6.2 | 6.5 | 8.5 | 11.7 | 15.2 | 14.6 | 135.6 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.4 | 2.4 | 1.6 | 0.3 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 1.2 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Dagoeneko 1100 inguruan dokumentatuta dago, abizen lokatibo gisa. Erdi Aroan errege jaurerria izan zen. 1280 eta 1427 bitartean urteko petxak behera egin izanak errepresio demografiko nabarmena iradokitzen du, 1348 eta 1362 izurriteei egotz dakiekeena. 18 kahitze gari eta 39 garagar izatetik 2 kahitze 3 gari lapurreta, 1 kahitze 3 garagar lapurreta eta 3 sos izatera murriztu zen tartea.
1835-1845eko udal-erreformetara arte, Longida ibarreko diputatuak eta herriko erregidoreak gobernatzen zuten, eta bizilagunen artean aukeratzen zen. 1847an, haurrak Orbaizko eskolara joaten ziren; kuratua bizilagunen hornidurakoa zen; Nagorerako eta Agoitzerako bideak zituen, egoera txarrean; Agoitzetik bertatik jasotzen zuen posta, eta badirudi bertako pertsona batzuk ardoa erosten eta mendiko herrietara biresportatzen aritzen zirela.
XX. mendeko azken hamarkadetan, urtegien mehatxupean zegoen herria. Itoizko urtegia azkenean desagertu egin zen. Baratzeak, belardiak eta zerealetarako zelaiak ez ezik, mahasti batzuk ere bazeuden paisaian azken urteetara arte, eta herri hori zen, Ezkai, Gorritz eta Orbaitz herriekin batera, Irati ibaian bere ekoizpenaren muga gorena.
|
.png)
.png)
.png)
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2020an 0 biztanle zituen Itoitzek.[5]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 16 | 16 | 16 | 15 | 14 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Santa Eulalia eliza, XVI. mendeko kristiau eliza, gaur egun urpean.
- San Saturnino eliza, XVI. mendeko kristiau eliza, gaur egun urpean.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Itoitz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Agoizko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Itoitz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
