Karch Kiraly

Wikipedia, Entziklopedia askea
Karch Kiraly

(2014)
Bizitza
JaiotzaJackson (Michigan), 1960ko azaroaren 3a (63 urte)
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Hezkuntza
HeziketaKaliforniako Unibertsitatea Los Angelesen
Santa Barbara High School (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakboleibol jokalaria eta beach volleyball player (en) Itzuli
Pisua86 kilogramo
Altuera190 zentimetro
IMDB: nm0456086 Olympic.org: charles-kiraly Edit the value on Wikidata

Charles Frederick "Karch" Kiraly (1960ko azaroaren 3a) boleibol jokalari estatubatuarra, entrenatzailea eta esataria da. 1980ko hamarkadan, 1984ko eta 1988ko Olinpiar Jokoetan, urrezko dominak irabazi zituen AEBko selekzioaren jokalari garrantzitsua izan zen. Urrezko domina irabazi zuen berriro 1996ko Olinpiar Jokoetan, hondartzako boleiboleko protagonista izan zen lehen aldiz jokatzen zen lehiaketa olinpikoan. Bera da (gizon edo emakume) kolore guztietako domina olinpikoak irabazi dituen jokalari bakarra, bai areto-boleibolean, bai hondartzan ere. Unibertsitateko boleibolean jokatu zuen UCLA Bruins taldean, non bere taldeek hiru txapelketa nazional irabazi zituzten Al Scates entrenatzailearen eskutik.

Gaur egun, Kiraly Estatu Batuetako emakumezkoen boleibol selekzioko entrenatzailea da, eta, 2020ko Tokioko Olinpiar Jokoetan, taldea lehen urrezko domina lortzera eraman zuen; horrela, urrezko domina irabazi duen talde olinpiko bateko entrenatzaile bezala eta pertsonalki urrea irabazita, "koroa hirukoitza" osatu du bai aretoko zein hondartzako boleibolean[1].

Hastapenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiraly Santa Barbaran (Kalifornia) hazi zen. Sei urterekin hasi zen boleibolean jokatzen; bere aita Laszlo Kiralyren bultzadaz, zeina Hungariako junior selekzioko kide izan baitzen, 1956ko Hungariako matxinada nazionalean, herrialdetik ihes egin aurretik. 11 urterekin, Kiralyk bere lehen hondartzako boleibol txapelketan hartu zuen parte, bere aitarekin bikote eginda[2].

Kiralyk Santa Barbara High Schoolera joan zen, non mutilen boleibol taldeko kide izan zen. Bere aitak funtsezko zeregina izan zuen eskolan mutilen boleibol programaren sorreran. Kiralyren batxilergoan, Santa Barbarako Dons taldeek birritan egin zuten txapelketako jokoa, eta bigarren urteko finalerdietara iritsi ziren 1976an, San Clemente High Schoolen aurkako txapelketa-partida galdu baino lehen. Bere azken urtean, Kiralyren batxilergoko taldea garaitua izan gabe geratu zen, CIF SS irabaziz 1978an, titulua jokoan eta Laguna Beach High School taldea garaituz, eta Kiraly urteko sekzioko jokalari izendatu zuten[3]. Batxilergoko urteetan, Kiraly junior selekzio nazionalean sartzera gonbidatu zuten, eta hiru urtez lehiatu zen. Kiralyk bere batxilergoko entrenatzaileari, Rick Olmstead-i, lan gogorraren eta dedikazioaren balioa irakatsi izana aitortu izan dio.

Hazten ari zen bitartean, Karcsi ezizen hungariarra erabili zuen (Karch-ee ahoskatua), zeina hungarierako Karoly izenari dagokion Karla izena. Geroago, UCLAn Karch erabiltzen hasi zen[4][5].

Unibertsitateko karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978an, Kiraly UCLAn matrikulatu zen, non Biokimikan lizentziatu, eta Lambda Chi Alpha-ko Epsilon Sigma kapituluko kide ere izan zen. Lehenengo ikasturtetik, kanpo-jotzaile eta kanpo-kolokatzaile jokatu zuen Bruins boleibol taldean, eta Sinjin Smith gaztearen aurka jokatu zuen Bruinsen 6-2ko erasoan. Al Scates entrenatzailearen gidaritzapean, Kiralyk NCAA Gizonezkoen Boleibol Txapelketara eraman zuen UCLA, 1979ko bere lehen denboraldian. Bere bigarren denboraldian, Bruinsek finalera iritsi ziren berriro, baina USC arerioen aurka galdu zuten. UCLAk, Kiralyren junior denboraldian, lehen postua berreskuratu zuen. Kiralyk, bere azken urtean, unibertsitateko karrera beste titulu batekin amaitu zuen. Lau urteetan, Bruinsek 123-5 partidako errekorra bildu zuen, 1979, 1981 eta 1982ko tituluekin. 1979 eta 1982ko denboraldietan, garaituak izan gabe bukatu zuten[6]. Kiralyk, lau urteetan, Amerikar-oso ohoreak lortu zituen[7], eta NCAA Boleibol Txapelketako jokalaririk nabarmenena izendatu zuten 1981 eta 1982an[8].

Kiralyk Biokimikaren lizentziatura lortu zuen UCLAn; cum laude graduatu zen, 1983ko ekainean 3,55 GPA metatuarekin[9].

Kiraly UCLAko ospearen aretoan sartu zuten 1992an, eta, 1993an, bere elastikoa erretiratu zuten[10][11].

Hazitzean, aitaren urratsak jarraitzeko, Kiralyk biokimikaria izan nahi zuen, baina hori aldatu egin zen AEBko selekzioan sartu eta urrezko domina anitzetara eraman zuenean. Nazioarteko gobernu-organoak bi aldiz izendatu zuen munduko jokalaririk onena. XX. mendeko boleibol jokalaririk onena ere izendatu zuten[12].

Estatu Batuetako selekzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiraly 1981ean sartu zen selekzioan[13]. Kanpo-jotzaile moduan jokatuz, pasatzaile oso sendoa zela frogatu zuen. Aldis Berzins taldekidearekin batera, Kiraly izan zen Doug Beal-ek 1983an sortu zuen "bi gizon" sakearen harrera sistemaren oinarri[14]. Sakearen jasoeran kantxa erdia estali eta Dusty Dvorak talde-jartzaileari baloia etengabe emateaz gain, Kiralyk atzelari bikaina eta kanpoko-jotzaile oso produktiboa zela erakutsi zuen. Kiralyk, 1984ko Udako Olinpiar Jokoetan, urrezko domina lortzera eraman zuen AEBko selekzioa; Brasilen aurka jokatutako partida bat galdu ostean, Brasil bera garaitu zuten finalean. Kiraly urrezko domina taldeko jokalaririk gazteena izan zen.

AEBko selekzioak munduko talderik onena zela erakutsi zuen 1985eko FIVB Munduko Kopa irabazita, eta, ondoren, 1986ko FIVB Munduko Txapelketa irabazi zuen. 1988ko Udako Olinpiar Jokoetan, taldeak bere bigarren urrezko domina irabazi zuen; oraingoan, SESB garaitu zuen txapelaren partidan. Kiraly, 1988ko Seuleko Jokoetarako, taldeko kapitain gisa hautatu zuten. FIVBk Kiraly izendatu zuen munduko jokalaririk onena 1986 eta 1988an[15].

1988ko Olinpiar Jokoen ondoren, Kiraly erretiratu egin zen selekziotik. Berak eta Steve Timmons taldekideak boleibol profesionalean jokatu zuten Il Messaggero Ravennan, Italian, 1990etik 1992ra[16]. Taldean Fabio Vullo, Andrea Gardini, Roberto Masciarelli eta Stefano Margutti italiarrak izan zituen taldekide gisa. Bi denboralditan, taldeak hainbat titulu irabazi zituen, besteak beste, Italiako Boleibol Liga (1991), Italiako Kopa (1991), FIVB Boleibol Gizonen Kluben Munduko Txapelketa (1991), CEV Txapeldunen Liga (1992) eta Europako Superkopa (1992).

Hondartza-boleiboleko karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiralyk ibilbide luzea izan zuen hondartzako zirkuitu profesionalean, eta, ibilbidean 148 txapelketa irabazita, kirolaren historiako jokalaririk «irabazleena» da. Gutxienez, txapelketa bat irabazi zuen lau hamarkadako ibilbidean jokatutako 28 denboraldietatik 24tan. 13 bazkiderekin lortu zituen tituluak, eta, etxeko ekintzetan, finalerdietara iritsi zen denboraren % 80 baino gehiagotan. Kiralyk 40 urte egin arte lehiatu zen[17].

Kiralyk, bere lehen hondartzako txapelketa, 11 urterekin jokatu zuen, bere aitaren bikote gisa. Kiralyk esan izan du: 11 urteko haurra zela hunkituta zegoela hondartzako boleibolean gizon helduekin baldintza beretan lehia zitekeela jakiteak. A eta AA kalifikazioa lortu zuen hondartzan 15 urterekin, eta AAA kalifikazioa, 17rekin. Kiralyren hondartzako lehen aurrerapen handia Hermosa hondartzan izan zen, 1978an. Batxilergoa amaitu berriko 17 urteko gaztea zenez, Hermosako ikusleak harrituta utzi zituen finalak irabazitakoan, berak eta Marco Ortega bikotekideak hondartzako eguneko talde nagusiarekin, Jim Menges eta Greg Lee-rekin galdu baino lehen[18]. 1980ko hamarkadaren hasieran, Kiralyk hondartzako talde arrakastatsua egin zuen UCLAko taldekide Sinjin Smith-ekin. Bikotearen lankidetza zatitu egin zen Kiraly AEBko selekzioan zentratu zenean.

1992an, Kiralyk bere kantxa-estaliko karrera atzean utzi zuen; AEBra itzuli zen AVP biran, denbora osoz hondartzako boleibolean aritzeko. Kiralyk Kent Steffes aukeratu zuen bikotekide gisa. Steffes talentu handiko jokalari gaztea zen, eta UCLA goiz utzi zuen hondartzako bira profesionalean jokatzen hasteko. Kiraly eta Steffes laster bihurtu ziren birako bikote nagusi, Smith eta bere bikotekide Randy Stoklos taldekide eta binakako bikotekide ohi ordezkatuz hondartzako talde nagusi gisa. 1996an, Kiraly Olinpiar Jokoetara itzuli zen; oraingoan, hondartzako boleibolean lehiatu zen bere bikotekide Steffesekin. Kiralyk eta Steffesek urrezko domina irabazi zuten, gizonezkoen hondartzako boleibolean inoiz emandako lehena.

Kiralyk, 40 urterekin, txapelketak irabazten jarraitu zuen; 2002 eta 2003an, bere bikotekide Brent Doblerekin, AVP txapelketako bi garaipen lortu zituen, eta beste lau, Mike Lambertekin 2004 eta 2005ean. Kiralyren azken garaipena, 2005eko abuztuan izan zen, berak eta Lambertek Huntington Beach-en irabazi zutenean. 2006an, Kiraly Larry Witt-ekin elkartu zen, eta, 2007an, Kevin Wong-ekin. Bere taldeek postu altua egiten jarraitu zuten. Hondartzan egindako ibilbidean, Kiralyk 3 milioi dolar baino gehiago irabazi zituen sarietan, eta dezente gehiago irabazi zituen abaletan. Kiraly, AVP biratik, 2007ko denboraldiaren ostean erretiratu zen[19].

Azkenean, Kiralyk 148 hondartzako boleibol profesional titulu irabazi zituen, horietako 74 Steffesekin[20]. Garaipenetan, hurbilen dagoen hurrengo jokalaria Sinjin Smith da, 139rekin. Smithen atzetik, bere aspaldiko bikotekidea da: Randy Stoklos, 122rekin. Hurrengoa Kent Steffes da, 110ekin, eta, ondoren, Emanuel Rego da, 78 garaipen lortuta.

Irrati-hedapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiralyk ESPNren esatari gisa lan egin izan du, eta koloreko iruzkinak eman zizkion AVPri NBCko emankizunetan. Kiralyk NBC Sports-en analista gisa lan egin zuen 2008ko Udako Olinpiar Jokoetan, hondartzako boleibol lehiaketa estaltzen[21].

Entrenatzaile ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiraly St. Margaret's Episcopal High Schoolen hasi zen entrenatzen, non bere semeak, Kristian eta Kory, entrenatzen zituen[22].

AEBko Emakumeen Boleibol Talde Nazionaleko Hugh McCutcheon entrenatzaile nagusiak Kiraly kontratatu zuen laguntzaile gisa, eta taldea entrenatzen lagundu zuen 2012ko Londresko Olinpiar Jokoetan zilarrezko domina lortzeko.

2012an, Kiraly AEBko Emakumeen Boleibol Talde Nazionaleko entrenatzaile izendatu zuten 2016ko Rio de Janeiron (Brasil)[23] Olinpiar Jokoetan lehiatzen saiatzeko. 2014ko urrian, Kiralyk emakumeen selekzioa entrenatu zuen FIVB Munduko Txapelketarako, eta Txina garaitu zuen urrezko dominaren finalean. Hori horrela, Kiraly, jokalari eta entrenatzaile gisa, Munduko Txapelketako urrezko domina irabazten zuen laugarren pertsona bihurtuko zen[24].

2016ko Rio de Janeiroko Olinpiar Jokoetan, Kiralyk AEBko emakumeak entrenatu zituen, eta brontzezko domina lortu zuen; hala, entrenatzaile eta jokalari bezala, dominak irabazten zituen laugarren jokalaria zen[25].

2021eko FIVB Boleibol Emakumeen Nazioen Ligaren txapelketa Italian ospatu zen, eta Karchek AEBko emakumezkoen estaliko taldea entrenatu zuen milioi bat dolarreko sari nagusia irabazteko.

2021eko abuztuaren 8an, Japoniako Tokioko 2020ko Olinpiar Jokoetan, Kiralyk AEBko emakumeak entrenatu zituen, eta urrezko domina lortu zuten, jokalari eta entrenatzaile gisa urrezko domina irabazten zuen bigarren jokalaria bihurtuz. Lehena Lang Ping txinatarra da[26].

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiraly Heber City-n (Utah) bizi da bere emazte Janna eta bi semeekin, Kristian eta Koryrekin. Bere aita, Laszlo Kiraly, Hungariako junior boleibol selekzioan jokatu zuen[22]. Kiralyk Biokimika ikasi zuen unibertsitatean, eta, unibertsitatea amaitu ondoren, Medikuntza karrera egitea pentsatu zuen[22].

Misty May-Treanor ume bat zela, Kiralyk zaintzen zuen[27].

Kiralyk, 2020ko Udako Olinpiar Jokoetan, selekzioa urrezko domina historikoa lortzera eraman zuen egun berean, agerian utzi zuen 2017an koloneko minbizia diagnostikatu ziotela eta medikuek kolonaren zati bat kendu behar izan ziotela gaixotasunari aurre egiteko. Taldea ondo mantentzen saiatuz, ez zuen bere taldea triste sentiarazi nahi izan, eta berekin albistea ez partekatzea erabaki zuen, 2021ean minbiziak atzera egiten hasi zen arte[28].

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kiraly bi libururen egile da: Karch Kiraly's Championship Volleyball, Jon Hastingsekin batera idatzia, eta Simon eta Schuster-ek argitaratua 1996an, eta Beach Volleyball, Byron Shewmanekin batera idatzia eta Human Kinetics argitaletxeak 1999an argitaratua.

Sariak eta ohoreak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Unibertsitatea

  • Amerikar oso (1979, 1981, 1982) eta zilarrezko domina (1980)
  • NCAA Boleibol Txapelketako jokalaririk nabarmenena (1981, 1982)
  • UCLAren ospearen aretoa (1992an sartua)

Nazioarteko Boleibol Federazioa (FIVB)

  • FIVB munduko jokalaririk onena (1986, 1988)
  • XX. mendeko FIVB jokalaririk onena[29]

Hondartzako Boleibol Profesionala (AVP)

  • AVP erasoko jokalaririk onena (1990, 1993, 1994)
  • AVP defentsako jokalaririk onena (2002)
  • AVP urteko jokalarira itzulketa (1997)
  • AVP jokalaririk baliotsuena (1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1998)
  • AVP urteko kirolaria (1995, 1997, 1998)
  • AVP Lorpen Aipagarrien Saria (2004)

Beste batzuk

  • NORCECA Txapelketa (1983, 1985) eta zilarrezko domina (1981)
  • Olinpiar Jokoak (1984, 1988, 1996)
    • JB (jokalaririk baliotsuena) Olinpiar Jokoetan (1988)
  • Munduko Kopa (1985)
    • JB Munduko Kopan (1985)
  • Munduko Txapelketa (1986)
  • Goodwill Jokoak zilarrezko domina (1986)
  • Joko Panamerikarrak (1987)
  • Italiako Txapelketa (1990/1991)
  • Kluben Munduko Kopa (1991)
    • JB Kluben Munduko Kopan (1991)
  • Europako Txapeldunen Kopa (1991/1992)
  • Europako Superkopa (1991)

Boleibolaren ospearen aretoa: 2001ean sartu zen.

Amerikako Boleiboleko entrenatzaileen elkartea

  • AVCA ospearen aretoa: 2005ean sartu zen[30].

Unibertsitateko Kirol Informazioko Amerikako Zuzendariak

  • 2009an sartu zen Academic Amerikako ospearen aretoa[31].

AEBko ospearen areto olinpikoa 2008an.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Service, Ben Bolch, Los Angeles Times via Tribune News. «U.S. women’s volleyball beats Brazil to win its first Olympic gold medal» Murray Ledger and Times.
  2. ↑ Price, Shawn. (May 6, 2007). «Digging life, on and off sand» Orange County Register.
  3. ↑ Itagaki, Michael. (April 25, 1995). «The Turning Point: Since Mid-'70s Laguna Beach Has Ruled Boys' Volleyball» Los Angeles Times.
  4. ↑ Karch Kiraly: A Tribute to Excellence, p. 256
  5. ↑ No Time to Lose : Kiraly’s Drive for Perfection Comes From Beyond the Volleyball Court
  6. ↑ Tinley, Scott. (April 20, 2012). «Legendary UCLA men's volleyball coach Al Scates shoots for 20th ring» Sports Illustrated.
  7. ↑ Marroquin, Art. (August 21, 2013). «Superstar Kiraly now coaching US volleyball» Orange County Register.
  8. ↑ NCAA National Collegiate Men's Volleyball Championship. National Collegiate Athletic Association.
  9. ↑ «Notable Alumni - Gold medalist Karch Kiraly leads Olympic volleyball team in Rio» UCLA Chemistry and Biochemistry.
  10. ↑ «Notable Alumni - Gold medalist Karch Kiraly leads Olympic volleyball team in Rio» UCLA Chemistry and Biochemistry."Notable Alumni - Gold medalist Karch Kiraly leads Olympic volleyball team in Rio". UCLA Chemistry and Biochemistry. Retrieved March 21, 2017.
  11. ↑ Witherspoon, Wendy. (March 6, 1993). «Above the Rest: Karch Kiraly, Perhaps the Greatest Volleyball Player Ever, Returns to UCLA on Sunday to Have His Jersey Retired» Los Angeles Times.
  12. ↑ (Ingelesez) «Karch Kiraly | USOPMuseum» United States Olympic & Paralympic Museum 2019-07-20.
  13. ↑ Anderson, Kelli. (September 25, 2007). «Let Us Now Praise Karch Kiraly» Sports Illustrated.
  14. ↑ Couvillon 2008.
  15. ↑ Rapoport, Faye. «Beach Volleyball - Karch Kiraly» foot.com.
  16. ↑ Witherspoon, Wendy. (March 6, 1993). «Above the Rest: Karch Kiraly, Perhaps the Greatest Volleyball Player Ever, Returns to UCLA on Sunday to Have His Jersey Retired» Los Angeles Times.Witherspoon, Wendy (March 6, 1993). "Above the Rest: Karch Kiraly, Perhaps the Greatest Volleyball Player Ever, Returns to UCLA on Sunday to Have His Jersey Retired". Los Angeles Times. Retrieved March 21, 2017.
  17. ↑ «Karch Kiraly» Beach Volleyball Database.
  18. ↑ Moore, David Leon. (July 22, 2005). «Partners part ways, produce power pairs» USA Today.
  19. ↑ Moore, David Leon. (September 1, 2007). «For volleyball legend Kiraly, one last day at the beach» USA Today.
  20. ↑ Anderson, Kelli. (September 25, 2007). «Let Us Now Praise Karch Kiraly» Sports Illustrated.Anderson, Kelli (September 25, 2007). "Let Us Now Praise Karch Kiraly". Sports Illustrated. Retrieved March 21, 2017.
  21. ↑ Frager, Ray. (July 16, 2008). «Your NBC Olympics lineup» The Baltimore Sun.
  22. ↑ a b c Price, Shawn. (May 6, 2007). «Digging life, on and off sand» Orange County Register.Price, Shawn (May 6, 2007). "Digging life, on and off sand". Orange County Register. Retrieved October 8, 2013.
  23. ↑ Kauffman, Bill (September 10, 2012). "Karch Kiraly Named U.S. Women's National Volleyball Team Head Coach" (Press release). USA Volleyball. Retrieved March 21, 2017.
  24. ↑ Snyder, Charlie (October 12, 2014). "VICTORY! U.S. Women Win First World Championship" (Press release). USA Volleyball. Retrieved March 21, 2017.
  25. ↑ "Questions asked and questions answered as curtain falls on Rio 2016" (Press release). Rio 2016 Fédération Internationale de Volleyball. August 22, 2016. Retrieved July 26, 2019.
  26. ↑ "United States win maiden gold at women's indoor volleyball" (Press release). August 8, 2021.
  27. ↑ Barrett, Jane. (July 24, 2008). U.S. golden girls appear unstoppable. Reuters.
  28. ↑ Jag, Julie. (August 8, 2021). USA volleyball’s first Olympic gold medal has a distinctly Utah flavor. The Salt Lake Tribune.
  29. ↑ "Our brilliant careers: Volleyball's two greatest players speak". Fédération Internationale de Volleyball (Press release). October 29, 2010. Retrieved July 26, 2019.
  30. ↑ «AVCA Hall of Fame Members» American Volleyball Coaches Association.
  31. ↑ «Academic All-America Hall of Fame Members» College Sports Information Directors of America.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Couvillon, Arthur R. (January 19, 2008). Karch Kiraly: A Tribute to Excellence. Hermosa Beach, Calif: Information Guides. ISBN 978-0-938329-11-4
  • Kiraly, Karch; Hastings, Jon (June 13, 1996). Karch Kiraly's Championship Volleyball. New York: Touchstone. ISBN 978-0-684-81466-7
  • Kiraly, Karch; Shewman, Byron (1999). Beach Volleyball. Champaign, IL: Human Kinetics. ISBN 978-0-88011-836-1

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Karch_Kiraly&oldid=9622880"(e)tik eskuratuta