Lankide:Txikillana/Waltershausen (Turingia)
Waltershausen Turingiako (Alemania) Gotha barrutiko bigarren hiri handiena da.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kokapen geografikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Waltershausen Turingiako arrotik basoetara doan trantsizioan dago , eta horregatik "Turingiako oihaneko atea" esaten zaio. Große Inselsberg mendia kilometro gutxira dago.
Hiriaren egitura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zazpi barruti daude ( Fischbach, Schmerbach, Schwarzhausen, Winterstein, Wahlwinkel, Schnepfenthal eta Langenhain ) eta distritu bat ( Ibenhain ).
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hiria Salzungenetik Erfurtera eta Eisenachetik Saalfeldera doazen gatz-errepide zaharren elkargunean, eta Tenneberg gazteluaren babesean sortu zen (gazteluaren lehen aipua 1176koa da). Leku estrategikoa, Burgberg eta Ziegenberg artean igarotzeko derrigorrezko pausua zen, basoa oso itxia zenean.
Hiria bera 1209an aipatzen da lehen aldiz dokumentuetan "Ulricus, villicius de Waltherißhusin" izenarekin. 1293an jada hiri-gutuna zuen eta Mühlburg konderriaren jabetzakoa zen, Mainzko Artzapezpikutzaren mendean. 1392an Waltershausen eta Tenneberg gaztelua Turingiako landgravearen alabaren ezkonsari izendatu zituzten. Hurrengo urteetan Waltershausen Amt-Tennebergeko parte bihurtu zen, 1640tik Saxonia-Gothako Dukerriarena izan zena.
thumb| Klara Felstyner-en galtzada-harria 1815etik, Waltershausen "panpin-herri" tradizioa zuen. XIX. mendean jostailu eta panpina fabrika ugari sortu ziren, lehena 1816ean (Johann Daniel Kestner). Turingiako Oihaneko Trenbidea 1929an ailegatu zen, hiria Bad Tabarzekin hego-mendebaldean eta Gotharekin ipar-ekialdean komunikatuz.
Bigarren Mundu Gerran
1930eko hamarkadaren hasieran Waltershausenen bederatzi familia judu bizi ziren; nazien jazarpenaren ondorioz emigratu behar izan zuten edo deportatuak izan ziren; emakume bakarra atera zen bizirik Theresienstadt kontzentrazio esparrutik; 1945etik aurrera Eisenachen bizi izan zen. Bigarren Mundu Gerran, Waltershausenen Alemaniak okupatutako herrialde ugaritako 600 gerra preso eta behartutako langile inguru lanean aritu ziren ADE-Werk fabrikan, Turingiako mahuka ehuntegian eta beste enpresa batzuetan. Waltershausengo hilerrian hilobi ugarik gerrako presoak eta behartutako langileak gogoratzen dituzte.
9an. 2008ko maiatzean, Gunter Demnig artistak Klara Felstyner deportatu juduarentzako galtzada-harri bat ezarri zuen Bremerstrasse eta Quergasse kaleen arteko kantoian, Felstyner Varsoviako ghettoan hil baitzen 1940ean. Galtzada-harri honen ondoren beste bost ezarri ziren.
Waltershausen hiriak, Alemaniako hiri guztiek bezala, eroritako soldadu ugari jasan zituen bi mundu gerretan.
1945eko otsailaren 6ean Waltershausen-ek, egun berean eskualdeko hainbat hirik bezala, AEBetako armadak bonbardatua izan zen . Hamabi B-17G "Flying Fortress" hegazkinek 30 tona bonba bota zituen (120 pieza) 8.000 m-ko altueratik. 21 eraikin suntsitu zituzten eta 20 hildako zenbatu ziren. [1]
Panpinen ekoizpen industriala 1990ean amaitu zen. Waltershäuser Puppenmanufaktur fabrikak enkarguzko zenbait lan egiten jarraitu zuen 2005era arte[2] (estetika estandar altuko panpina bildumagarriak). Harrezkero Panpin herriaren oroimena hiriko museoan gordetzen da. 2003an, Udaletxea katalogatutako panpin fabrikaren eraikin multzoan kokatu zen. [[Kategoria:Turingiako udalerriak]]
- ↑ Lothar Günther: Missionen und Schicksale im Luftkrieg über Südwest-Thüringen 1944/45. Wehry-Verlag, Untermaßfeld 2014, ISBN 978-3-9815307-6-6, S. 323.
- ↑ Waltershausen: Puppentradition In: waltershausen.de, abgerufen am 19. Februar 2020.