Valentzia–Iparraldea geltokia

Wikipedia, Entziklopedia askea
Valentzia–Iparraldea
Hurrengo trenak
Geltokiko ikuspegia
Map
Kokapena
UdalerriaValentzia,  Katalan Herriak
Geltokiaren datuak
Kodea65000
Irekiera1852ko martxoaren 21a
Zerbitzuak Aparkalekua  
AldageltokiaTrena Metroa Autobusa 
Nasak5
Trenbideak10
JabeaADIF
EragileaRenfe Operadora

Valentzia–Iparraldea Valentziar Herrialdeko Valentzia eskualdeko tren geltoki bat da, Valentzia udalerrian kokatuta dagoena.

Egoera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geltokia honako burdinbide hauen ibilbidearen zati da:

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eraikuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geltokiaren aurrekariak 1851koak dira, James Beatty eta Dómingo Cardenal ingeniariek udaletxearen egungo plazatik gertu etorkizuneko Valentzia-Xàtiva burdinbiderako geltoki bat eraiki zutenean. Itxura klasikoko eraikuntza zen, mutur bakoitzean arkupe bat zuena, lau zutabe dorikoz apaindua. 1852ko martxoak 21ean jarri zen martxan, Valentzia eta El Grau portuaren arteko 6 kilometro pasatxoko linea ireki zenean. Ibilbide honek bi zailtasun handiri egin behar izan zien aurre: hiriko harresiei eta trenaren etorrerarekin euren negozioak arriskuan ikusten zituzten sektore jakin batzuen aurkakotasunari.[1]

1854an, Valentziatik abiatzen zen beste trazatu bat Xàtivara iristea lortu zuen, trenbidearen hedapenaren lehen urratsa zen aldetik. Hedapen honek Almansa (1859) eta Tarragonaraino (1865) jarraitu zuen, Madril eta Bartzelonarako loturak ahalbidetuz, hurrenez hurren. Hala ere, jatorrizko instalazioak berehala agertu ziren trenbide-jarduera gero eta handiagoa xurgatzeko nahikoak ez zirela. Horren ondorioz, Sociedad de los Ferrocarriles de Almansa a Valencia y Tarragona (AVT) sozietateak, trazadura desberdinen titularrak, konponbideak bilatu zituen. Esparru berria eraikitzeko lursail berri bat aurkitu behar zuten. Hala, zenbait kasutan, enpresaren eta desjabetu nahi ziren lurren titularren arteko desadostasunak zirela eta, auziak eragin zituzten azterlanak eta proposamenak egin ziren. 1889an, AVT konpainiaren bultzatzaile José Campo Perezen heriotza kolpe latza izan zen. Egoera berriaren ondorioz, bi urte geroago AVT Norteko Burdinazko Bideen Konpainiak erosi zuen, baina ez zuen geltoki berriaren proiektua bertan behera utzi.[2]

Ordurako, "Iparraldeko" instalazioen garrantzia gorabehera, Valentziako hiriburuan beste tren-geltoki garrantzitsu batzuk martxan zeuden. Valentzia-Alameda, Calatayud-Valencia burdinbideko terminala, edo Valentzia-Cuart, Valentzia-Llíria burdinbideko burua. Santa Monica geltokia ere nabarmentzen zen, trenbide estukoa.

Nortek Valentzian geltoki berria eraikitzeko ardura Demetrio Ribes arkitekto gazteari ematea erabaki zuen, Madrilgo Chamartingo geltokian lan egin zuen enpresako arkitektoari. 1906an, honek, salgaien eta bidaiarien arteko barrutia banatzea aurreikusten zuen hasierako proiektu bat aurkeztu zuen, azken gune honen barnean, linea handi eta hurbilen artean bananduko zelarik. 1907ko abuztuaren 2an lan batzuk hasi ziren eta 1917ra arte ez ziren amaitu. Inaugurazioa, alarde handirik gabe, 1917ko abuztuaren 8an egin zen. Geltoki berriak 15 000 metro karratu baino gehiagoko azalera zuen (antzinakoak 5 000 metro karratu zituen) eta 24,5 metroko altuera zuen markesina metaliko handi batekin estalia zegoen, Enrique Grassetek egina.[3]

Bilakaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zerbitzua eman ondoren, geltokia "iparraldeko" sareko nagusienetako bat bihurtu zen, Valentzia-Utiel, Valentzia-Almansa eta Valentzia-Tarragona lineen buru zelarik. Bere nasetatik Alcoi, Castelló, Xàtiva, Gandia, Utiel, Alacant, Bartzelona eta Madrilera zihoazen trenak irteten ziren. Horren ondorioz, trenbide-jarduera bizia izan zen egunean zehar. Trenbide-guneak instalazio ugari zituen: bidaiarien eraikin monumentalaz gain, merkantzia-geltoki bat zegoen, kaiekin, eta trenbide-hondartza bat sailkapen-lanetarako, lokomotora-biltegi bat kotxetegiekin eta biribilgunearekin, ur-biltegiak, eraikin administratiboak, etab.[4]

Espainiako Gerra Zibilean zehar, matxinatutako bandoaren hegazkinek gogor bonbardatu zuten trenbidea, eta instalazioak kaltetu ziren. Ez da ahaztu behar 1936 eta 1937 artean hiriak gobernuaren egoitza hartu zuela eta Errepublikako hiriburu gisa jardun zuela. Ondorioz, geltokiaren azpian, eraikinaren ezkerraldean, aireko babesleku bat eraikitzera iritsi ziren agintariak, hiru sarbide eta 100 metro inguruko luzera zuena.[5]

1940an, Valentzia-Llíria burdinbidearen jabeak zuen finantza egoera oso txarra zela eta, Norteko konpainiak bere gain hartu zuen ustiapena. Ordutik Llíriara zihoazen trenak Valentzia-Termino geltokitik ateratzen hasi ziren, Valentzia-Cuarteko geltoki historikoa lekuz aldatuz.

1941ean zabalera iberiarreko trenbideen nazionalizazioak "iparraldea" desagertzea eta Espainiako Trenbideen Sare Nazionala (Renfe) sortzea ekarri zuen, instalazioez arduratu zena. Valentzia-Termino RENFEren pean trenbide korapilo garrantzitsu bat bezala finkatu zen, hainbat trenbideren terminala baitzen eta Espainiako toki ugarirekin loturak baitzituen. 1980tik 1982ra, geltokia birgaitzeko lanak egin ziren. Bere ezaugarri arkitektoniko eta apaingarriengatik, Monumentu Historiko Artistiko izendatua izan zen 1961ean eta Interes Kulturaleko Ondasun 1983an.[6]

Gaur egun[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2005eko urtarriletik Adif erakundea da tren instalazioen titularra, ustiapena Renfe Operadorak egiten duen bitartean.

2000ko hamarkadan Valentziaren hegoaldeko trenbide sarea eraberritu egin zen Madril-Valentzia abiadura handiko burdinbide berria eraikitzeko. Horiek iraun zuten bitartean, Aranjuez-Valentzia burdinbidearen azken zatia ezabatu egin zen, eta, horrela, Iparraldeko geltokiak Utieletik zetorren trazaduraren terminal izaera historikoa galdu zuen. Gainera, Valentzia-Llíria burdinbidearen zatirik handiena desegina izan zen, eta, bere ordez, Metrovalència lineak ordezkatu zuen. 2010ean, Valentzia–Joaquin Sorolla geltokia jarri zen martxan, Valentzia-Iparraldetik 800 metrora, abiadura handiko zerbitzuak hartzeko.[7]

Geltokia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geltokirako sarrera nagusia Játiva kaleko 24. zenbakian dago, baina beste sarrera bat dauka Bailen kalean, Marzal izkina Matematikoan. Trenbideak eta eraikinak Alacant eta Bailen kaleak dituzte alboetan, ekialdean eta mendebaldean, hurrenez hurren, eta Játiva iparraldean. Hegoaldetik, geltoki terminal horretatik abiatzen diren trenbide-linea komunak igarotzen dira.

Estazio hau Valentzia hiriaren erdigune historikoaren hegoaldeko muturrean dago, Valentziako erdigune historikoaren iparraldeko muturrean Pont de Fusta geltokia baitago, Metrovalentziako 4. linean. Bi geltoki daude (Iparraldeko geltokia eta Pont de Fustako geltokia). Bi geltokiak Valentziako erdigunean daude, eraikin eta fatxada monumentalekin eta kontserbazio-egoera onean.

Eraikinak oinplano angeluzuzena du eta argi eta garbi bereizitako bi gune ditu: hangar handia, oinplano angeluzuzena eta altzairu xaflatuzko arku artikulatuen egiturarekin itxia, eta bidaiarientzako eraikina bera, u formako oinplanokoa eta hangarraren egiturarekiko zutabe independenteak dituena.

Estilo modernistan kokatzen da, non Sezession europar isurialdearen eraginak antzematen diren, eta bereziki Otto Wagnerrekin, zeinen eraginari, alde batetik, gotiko perpendikular ingelesaren oroitzapenak erantsiko litzaizkiokeen, geroago arrazionalismoa izango zenaren hastapenekin batera. Bere eraikuntzan, aurreko mendearen amaieran sartutako material berriak erabili ziren, markesina formako egitura metalikoa kasu. Geltokiak fatxada horizontalista du, dorre formako hiru eraikin nabarmenekin. Gorputz horiek aurrera egiten dute eraikuntza-lerro orokorrarekiko, eta muturretan eta erdian kokatzen dira.

Bere fatxada, landare motiboekin, laranjekin eta azahar loreekin, Valentziako nekazaritzan inspiratzen da, eta, hiriari buruzko beste erreferentzia batzuen artean, Valentziako armarri heraldikoaren urrearen gaineko lau barra gorriak ditu. Nabarmentzekoa da hiriko armarria etengabe errepikatzen dela markesinen erremate gisa, bai eta Espainiako Iparraldeko Burdinazko Bideen Konpainiari erreferentzia egiten dioten elementu enblematikoak ere, hala nola bost puntako izarra eta abiaduraren sinboloa den arranoa, eraikinaren erdiko gorputza errematatzen duena. Dekorazioa, erdiko blokean, simetrikoki jarrita dauden José Mongrellen bi mosaikoz osatua dago.

Eraikinaren barrualdea apaintzeko, zeramika beiraztatuak, trenkadisa eta Benicalapeko "la Ceramo" lantegiko mosaikoa erabili ziren. Atarian, egur, kristal eta marmol konbinazio batek berotasuna, gardentasuna eta distira uztartzen ditu. Zeramika, zura, metala, beira eta beste material batzuetako elementu apaingarri ugari ditu. Erdiko habeartearen estalki nagusiak, trenbideak estaltzen dituenak, arku forma eta trenbideak irudikatzen dituzten gidak ditu. Era berean, luzetarako irekidura handi bat du, antzina lurrun-makinen keak ihes egin zezan.

Atariko ate edo leihate bakoitzeko zokaloak egurrezkoak dira, eta garaienetan "bidaia ona" leloa irakur daiteke hainbat hizkuntzatan. Bere leihate handiek, goialdean arrosa bat dute. Estazioan ikusten den Modernismoaren beste ezaugarri tipiko bat arte guztiak eraikin berean integratzea da: arkitektura, eskultura, pintura eta dekorazio-arteak.

Zerbitzuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Distantzia luzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Renfe Operadora
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
Intercity  Bartzelona
Sants		 Camp de Tarragona • Cambrils • l'Aldea–Amposta–Tortosa • Vinaròs • Benicarló–Peníscola • Benicàssim • Castelló de la Plana • Valentzia–Iparraldea • Xàtiva • Villena • Elda–Petrer Alacant
Terminal

Distantzia ertaina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Renfe Operadora
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
50 Valentzia
Iparraldea		 Valentzia–Cabanyal • Sagunt • Vila-real • Castelló de la Plana • Benicàssim • Orpesa • Torreblanca • Alcalà de Xivert • Benicarló–Peníscola • Vinaròs • Ulldecona–Alcanar–la Sénia • l'Aldea–Amposta–Tortosa Tortosa

Renfe Aldiriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Valentziako Renfe Aldiriak
 Hasiera   Aurrekoa   Linea   Hurrengoa   Amaiera ⁠
    ←   ◄       ► Alfafar–Benetússer   →   Gandia⁠
    ←   ◄       ► Alfafar–Benetússer   →   Moixent⁠
    ←   ◄       ► Valentzia–Sant Isidre   →   Utiel⁠
    ←   ◄       ► Valentzia–Font de Sant Lluís–Hospital La Fe   →   Caudiel⁠
    ←   ◄       ► Valentzia–Font de Sant Lluís–Hospital La Fe   →   Castelló de la Plana

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Almansatik Valentzia eta Tarragonara
  2. ↑ ADIF - Valentziako Iparraldeko tren geltokia
  3. ↑ Torreño Calatayud, Mariano (2005). Arquitectura y urbanismo en Valencia. Valencia: Carena Editors.
  4. ↑ Martínez Roda, Federico (1998). Valencia y las Valencias: su historia contemporánea (1800-1975). Fund. universitaria San Pablo.
  5. ↑ Aragó, Lucila; Azkarraga, José M.ª; Salazar, Juan (2010). Guía Urbana. Valencia 1931-1939: La ciudad en la II República. Publicaciones de la Universidad de Valencia.
  6. ↑ Gonzalo, E. (Marzo de 1980). «El ferrocarril de Valencia y Aragón». Vía Libre (Fundación de los Ferrocarriles Españoles) (223): 8-10. ISSN 1134-1416.
  7. ↑ Aguilar Civera, Inmaculada (1998). «150 años del ferrocarril. El patrimonio ferroviario». En: José Manuel Iglesias Gil (ed.). Cursos sobre el patrimonio histórico 3. Actas de los IX Cursos Monográficos sobre el Patrimonio Histórico (Reinosa, julio-agosto 1998) (Santander: Universidad de Cantabria): 259-280

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Valentzia–Iparraldea_geltokia&oldid=8581164"(e)tik eskuratuta