Hiri-barreiatze

Hiri-barreiatzea edo hiri-sakabanatzea (urban sprawl), italiar testuinguruan hiri lausoa izenez ezaguna (città diffusa), hirigintza kontzeptu konplexu bat da, oinarrian landa-lurrak okupatuz dentsitate txikiko hiri-garapena duena, erabileren bereizte handia (ad: dendak eta etxebizitzak) eta autoekiko mendekotasun handia eragiten dituena^[1]. Hiri lausoak oztopo ugari sortzen ditu, hala nola:

Autoekiko menpekotasun handia (eta auto gabekoen mugimendu eza)
Ekipamendu desegoki eta sakabanatuak (ad: osasuna, kultura...)
Azpiegitura kostu handiagoa biztanleko (ad: bideak, instalazioak...)
Alferreko hiri-bilbea (ad: erabilera gutxiko kale-plazak
Etxebizitza eta negozio dibertsitate txikia
Energia, lurzoru eta ur erabilera handiagoa biztanleko
Sumatutako balio estetiko kaxkarra (ad: paisaia errepikakorra)

Hiri-barreiatze terminoa konnotazio negatiboak ditu oro har, batez ere osasun, ingurumen eta kultura arrazoiengatik^[2]. Hiri lausoetako biztanleek, batez beste gehiago kutsatzen dute eta auto arrisku gehiago jasan^[3]^[4], hiri trinkoetakoak baino. Hala ere, eztabaidagai da, batzuen esanetan kontsumitzaile ugarik dentsitate txikiko auzoak nahiago dituztelako.^[5]

Historia

XIX. mendean, industrializazio garaian, teoria higienistek dentsitate txikiak hobesten zituzten, "airea ibiltzeko" eta gaitzak sahiesteko. Teoria hauek lehen herri garraioen garapenarekin agertu zen, biztanleen mugikortasuna areagotu zituena: burdinbidea. Hiri industrializatuaren desegokitasunak saihesteko, Ebenezer Howard ingeles hirigileak dentsitate txikiko hiri motak bururatu zituen: lorategi-hiria.

Autoaren garapenak hiri-barreiatzea bultzatu zuen, pertsonen mugikortasuna ez baitago herri-garraioari lotuta. Horrela, dentsitate txikiko auzoak areagotu ziren, errepidez komunikatuak. Era masiboan XX. mende erdialdetik garatu zen Estatu Batuetan eta azken laurdenetik Mendebaldeko Europan, Euskal Herrian barne.