Abionika
Abionika elektronikaren aplikazioa hegazkintzarako da. [1] Ingelesezko avionics hitzetik datorren terminoa da, aviation-en (hegazkintza) eta electronics-en (elektronika) kontrakzioarekin eratua. [2] Hegazkinetan, satelite artifizialetan eta espazio ontzietan erabiltzen diren sistema elektronikoei egiten die erreferentzia, bai komunikazio- eta nabigazio-sistemei, baita haien adierazle eta kudeaketa-elementuei ere. Banakako zereginak egiteko hegazkinei aplikatzen zaizkien sistema ugari ere barne hartzen ditu, poliziaren helikoptero baten fokua bezain sinpleak edo aireko alerta goiztiarreko eta kontrol aerogarraiatuaren plataforma baten sistema taktiko bezain konplexuak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Abionika terminoa 1970eko hamarkadaren hasieran hasi zen zabaltzen. Ordura arte, tresnak, irratiak, radarrak, erregai-sistemak, motorraren kontrolak eta irrati bidezko nabigazio-sistemak sistema independenteak izan ziren, normalean mekanikoak.
1970eko hamarkadan, hegazkintza zibila hobetzeko baino beharrizan militarragatik agertu zen abionika. Hegazkin militarrak aireko sentsoreen plataforma bihurtu ziren, eta ekipamendu elektroniko ugari biltzea erronka bihurtu zen. Gaur egun, hegazkin militarretan erabiltzen den abionikak garapenerako inbertsioen ia gehiena hartzen du. F-15E eta orain erretiratuta dagoen F-14 bezalako hegazkinak eraikitzeko, kostuaren % 80 gutxi gorabehera abionikara doa. Helikoptero moderno gehienentzat gutxi gorabehera % 60 esleitzen da.
Merkatu zibilak abionikako gastua ere handitu du. Hegaldi-kontroleko sistema elektronikoek (fly-by-wire) eta nabigazio-espazio pilatuago batek ekarritako nabigazio-behar berriek nabarmen handitu dute teknologia hauen garapenari dagozkion kostuak. Aldaketa garrantzitsuena hegazkin komertzialaren duela gutxiko esnatzea izan da. Jende gehiagok hegazkinak garraiobide nagusi gisa erabiltzen dituenez, metodo seguruagoak eta konplexuagoak asmatu dira aire-espazio mugatuago honetan hegazkinak modu seguruan kontrolatzeko. Eraikuntza aeroespazialeko elementuen etengabeko hobekuntzarekin, gida eta nabigazio sistemak zehatzago bihurtu dira.
Ekipamendu modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Laser-eraztunaren giroskopioa, MEMS, zuntz optikoko giroskopioa eta beste hainbat aurrerapenek hegazkin-kabinak (cockpitak) askoz konplexuagoak, sendoagoak eta integratuagoak bihurtu dituzte. Aurrerapen horietako asko hegaldi-kontroleko sistema edo FMS (Flight Management System) izenez ezagutzen dira. Komunikazio-irratiak, nabigazio-irratiak, GNSS sentsoreak, ekipo telemetrikoak, transponderrak, etab. Garmin G1000 gaur egun erabiltzen den sistema mota honen adibidea da. Hegaldi-kontroleko sistemak neurketa inertzialeko unitate batean edo IMS (Inertial Measurement System) batean oinarritu daitezke, nabigazio-erreferentzia autonomo bat emateko. Unitate horietako batzuek giroskopio hemisferiko erresonatzaileak edo ardo kopako giroskopioak erabiltzen dituzte, GNSS hargailuekin batera, tripulatzaileei eta hegaldi automatikoko sistemei nabigazio-datu zehatzak emateko.
