Ae

Ae
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Izarbeibar-Novenera
Udalerria	Ukar
Administrazioa
Mota	herri hustu
Posta kodea	31154
Herritarra	aetar
Geografia
Demografia

Ae^[1]^[a] Izarbeibarrako Ukar udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Izarbeibar-Novenera eskualdean.

XV. mendean jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Ukarreko Udalara pasa ziren.

Bertako biztanleak aetarrak ziren. Ez dakigu non dagoen.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahe edo Hae bezala ere idatzita agertzen da. Kontuan izan Ea izenaren antza, bizkaieraz Ie deitua.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ae Izarbeibar-Novenera eskualdean dago, Izarbeibar ibarrean eta Uterga udalerrian.

Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iruñeko merindadearen hegoaldeko herri hustu da.

Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ukarreko klima mediterraneo-kontinental motakoa da, altueraren arabera, aldatu egiten dena. Urteko batez besteko tenperaturak 10 eta 13 gradu artekoak eta prezipitazioak 700 eta 900mm bitartekoak dira. Urtarorik euritsuenak udaberria eta udazkena izaten dira eta urte osoan zehar 90 egun euritsu izaten dira.

Ukarreko antzinako landaredia bi motako zuhaitzek osatzen zuten, batetik, mediterranear motakoa (zumela), eta bestetik azpimediterranear motakoa (hosto txikiko haritza). Basoek 87 hektarea hartzen dituzte gaur egun, eta herrian dauden pinuak, bertakoak dira, ez dira Austria edo Japoniatik ekarriak Nafarroako beste herri gehienetan bezala.

Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ukarren ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Gares pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 347 metrora, Nafarroako Gobernuak 1985ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[2]

Datu klimatikoak (Gares, 1981-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.5	24.0	26.5	29.0	36.5	40.0	41.5	43.0	38.0	32.0	27.0	21.0	43.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.7	11.6	15.4	17.0	21.8	26.6	29.6	29.6	25.3	19.6	13.3	9.9	19.1
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.4	9.6	11.5	15.6	19.8	22.5	22.6	19.1	14.4	9.0	5.9	13.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.1	1.3	3.8	5.9	9.3	13.0	15.5	15.6	12.8	9.1	4.6	1.8	7.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7.0	-10.0	-8.5	-3.0	-0.5	2.0	7.0	5.0	3.0	-0.5	-6.5	-10.0	-10.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	44.2	38.7	51.6	59.5	53.1	45.6	27.0	26.3	38.6	60.3	55.4	57.2	547.5
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	39.0	29.0	33.6	62.0	42.2	38.5	33.0	85.0	61.5	46.0	59.0	39.0	85.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11.6	10.3	8.8	11.2	11.1	7.2	5.4	4.9	7.8	10.5	11.5	12.8	113.0
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.3	1.4	0.9	0.2	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	1.2	5.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua^[3]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izarbeibarreko antzinako hiribildua, bere jaunak 1093an eman zion Iruñeko Andre Maria katedralari. Bere mugartean ondasunak, etxea eta etxaldeak zituzten, Ospitaletarrek XIII. mendean, eta lekua koroaren ondare bihurtu bide zen; geroago, Muruzabalgo bizkonderrian integratu zen. 1366an emakume-kapare su bat zuen, baina 1427an bere bi etxe zaharrak hutsik zeuden. Elordi eta Larrain artean zegoen udalerria, XIX. mendearen hasieran Granada Egako dukearena zen eta Ukarreko herritarrek lantzen zuten. Eliza San Andres izenpean zegoen.^[4]