Uterga
| Uterga | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia | |||||||||
 Herria Erreniega menditik ikusia. | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||
| Merindadea | Iruñeko merindadea | ||||||||
| Eskualdea | Izarbeibar | ||||||||
| Izen ofiziala |
 Uterga | ||||||||
| Alkatea | Pablo Lizarrondo Beriain | ||||||||
| Posta kodea |
31133 | ||||||||
| INE kodea |
31246 | ||||||||
| Herritarra | utergar | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 42° 42′ 36″ N, 1° 45′ 34″ W / 42.71°N,1.7594444444444°WKoordenatuak: 42° 42′ 36″ N, 1° 45′ 34″ W / 42.71°N,1.7594444444444°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 9,23 km2 | ||||||||
| Garaiera | 485 metro | ||||||||
| Distantzia | 16,3 km Iruñera | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
163 (2020) 10 (2019) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 18,63 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
 -% 0,57 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 38 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 30,3 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 85,19 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 0 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 7,11 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 2,94 (2010) | ||||||||
| Erabilera estimatua[2] | % 0,1 (2011) | ||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera | % | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
| Sorrera | XIII. mendea baino lehen. urtea | ||||||||
| Webgunea | http://www.mancomunidad-valdizarbe.es/uterga.htm | ||||||||
Uterga[4] ([uteɾɣa]) Nafarroako udalerria da, Izarbeibarren kokatua. 172 biztanle zituen
2014. urteko erroldaren arabera.
Juan de Beriain idazle euskaldunaren jaioterria da.
Iruñerriko Mankomunitatea, zaborra bildu, ur-hornidura eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, Iruñea inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerria Lizarrako merindadean dago, Nafarroako hiriburutik 16 kilometrora. Eraiki berri den A-12 autobideari esker, Lizarra eta Iruñarekiko distantzia asko gutxitu da. Udalerrira heltzeko Basongaitzen hasten den NA-6016 errepidea hartu behar da.
Utergak Legarda du muga mendebaldean, Obanos eta Muruzabal hegoaldean, Adios ekialdean eta Erreniega mendilerroa iparraldean.
1842ko erroldak udalerri honi Uterga con Aquiturriain izena ematen dio, bere mugen barnean dagoen Akiturrain herri hustu eta baselizaren omenez, non XIX. mende arte erromesentzako ospitalea egon zen.
Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Altuera zein den aldaketa handiak dauden arren, Utergako klimaren ezaugarriak klima mediterranearenak dira. Urteko batez besteko tenperaturak 10 eta 13 gradukoak eta prezipitazioak 700 eta 900mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 90 inguru dira.
Jatorrizko landaredian, artea eta hosto txikiko haritza nabarmentzen ziren. Gizakiaren mendeetako eragina dela eta,aldiz, arte gutxi geratzen dira gaur egun, eta haritzak, itsasoaren mailatik altuen dauden guneetan gordetzen dira.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2006ko urriaren 30ean, 78 urteko Juan eta 80 urteko Estanis Azanza Ilarraz anai-arrebak ohe banatan hilda aurkitu zituzten. Heriotzaren kausa argitzeke dago, zeren, hasieran intoxikazioak aukera gehien zeukan azalpena bazirudien ere, ikerketak baztertu egin baitu. Herriko familia aberatsenetakoa izateak zein ahaide hurbilik ez edukitzeak ere mota guztietako zurrumurruak piztu zituzten.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Utergako biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hemeretzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %11,24a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udaletxea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udaletxea kale nagusian dagoen bi solairuko eraikina da. Utergak alkatea eta lau zinegotzi dauzka. Utergako udaletxeko idazkaria, Adios, Legarda, Muruzabal, Obanos, Tirapu, Ukar eta Enerizko idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Kale Nagusia, 20
Udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Azken agintaldietan Utergako alkate kargurako Pedro María Nagore Lanas aukeratu dute, zerrenda independenteekin. 2007an taldearen izena Agrupación Electoral Independiente de Uterga (AEIU) izan zen eta Udaletxeko bost zinegotziak lortu zituen. Baliogabeko botoak bost izan ziren (emandako guztien %4,27) eta boto zuriak hamazortzi (%16,07). Abstentzioa %18,18koa izan zen.
| Alderdia | Botoak | Aukeratua? |
| Pedro Maria Nagore Lanas (AEIU) | 76 | Bai |
| Miguel Iriarte Izkue (AEIU) | 68 | Bai |
| Jesus Maria Beriain Arraiza (AEIU) | 64 | Bai |
| Alfonso Barasoain Salvador (AEIU) | 58 | Bai |
| Diego Areta Velaz (AEIU) | 32 | Bai |
2011ko udal hauteskundeetan ere zerrenda bakarra aurkeztu zen, Agrupación Independiente de Uterga (AIU) deitua. Pedro María Lanasek alkate segitu zuen.[5]
Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| 1979-1983 | Jesus Beriain | |
| 1983-1987 | Juana Mari Beriain | |
| 1987-1991 | Javier Sarasibar | |
| 1991-1995 | Loli Salvador | |
| 1995-1999 | Carlos Donamaria | |
| 1999-2000 | Miguel Iriarte | |
| 2000-2003 | Pedro María Nagore Lanas | |
| 2003-2007 | Pedro María Nagore Lanas | |
| 2007-2011 | Pedro María Nagore Lanas | AEIU |
| 2011-2015 | Pedro María Nagore Lanas | AIU |
| 2015-2016 | Pedro María Nagore Lanas | |
| 2016- | Pablo Lizarrondo Beriain |
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Uterga eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %3,16k zekien euskaraz hitz egiten.
2008an Nafarroako Ezker Batuak eta Nafarroa Baik Euskararen Foru Legea aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Uterga) proposamena aurkeztu zuten Nafarroako legebiltzarrean. UPN ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, PSN alderdiaren ustekabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena[6].
Jaiak eta ospakizunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Herria Done Jakue Bidean dago eta herriko jaiak abuztuaren 15ean ospatzen dira. Erromeria maiatzaren lehen igandean egiten da, Azteraingo Erreniegako Andre Mariaren omenez.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Jasokundearen eliza XVI. mendean eraikitako eliza gotikoa da.
Utergar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Juan Beriain (1566-1633), idazle euskalduna.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ Uterga[Betiko hautsitako esteka] Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioaren webgunea.
- ↑ Euskarakultur.com webguneko albistea.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Utergari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.
- Utergako Kale Nagusiaren ikuspegia Google Street View-n.
Datuak: Q984879
Multimedia: Uterga
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Uterga
|
Izarbeibarko herriak |
|
|---|---|---|
|
Adios • Añorbe • Biurrun • Eneritz • Gares • Legarda • Muruzabal • Obanos • Olkotz • Tirapu • Ukar • Uterga | ||