Alice Lee

Wikipedia, Entziklopedia askea
Alice Lee

Bizitza
JaiotzaDedham (en) Itzuli, 1858ko ekainaren 28a
Herrialdea Erresuma Batua
HeriotzaRustington (en) Itzuli, 1939ko urriaren 5a (81 urte)
Familia
Ezkontidea(k)ezkongabea
Hezkuntza
HeziketaLondresko Unibertsitatea
Bedford College
(1876 -
Hizkuntzakingelesa
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakestatistikaria, matematikaria, research fellow (en) Itzuli eta eugenicist (en) Itzuli
Enplegatzailea(k)Bedford College
Alice Lee, 35 anatomistaren ahalmena, 1901

Alice Lee (Dedham (Essex), Erresuma Batua, 1858 - Ruskington, Erresuma Batua, 1939 ) britainiar matematikaria eta aitzindaria izan zen, giza adimenaren neurketan aplikatutako kraniometriaren erabilera gezurtatzeko egindako lanagatik ezaguna. Metodo estatistikoak aplikatuz, Leek erakutsi zuen ez zegoela korrelaziorik garezurreko gaitasunaren eta adimen-mailaren artean, eta, beraz, gizonen eta emakumeen arteko garezurreko ahalmenaren diferentziak ez zuela esan nahi gizonen adimen handiagoa emakumeen aldean.[1]

Lehen urteak eta lizentziatura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1876 eta 1884 artean, Lee Bedford Collegen ikasi zuen. 1884an lortu zuen matematikako lizentziatura, eta Londresko Unibertsitatean graduatu zen lehen emakumeetako bat izan zen (Bedford College garai hartan Londresko Unibertsitateko emakumeentzako fakultatea zen).

Lizentziatu ondoren, Lee Bedforden egon zen irakasle eta ikertzaile, 1916 erretiroa hartu arte.[1][2]

Ibilbide zientifikoa eta doktoretza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1895etik aurrera, Lee Karl Pearson-ek Londresko University College-n emandako estatistika-hitzaldietara joan zen, eta metodo estatistikoak biologia ebolutiboan aplikatzeko interesa izan zuen. Pearsonen zuzendaritzapean, doktoretza lortzeko ikasketak hasi zituen Leek. Bere ikerketa-gaia izan zen gizakietan garezur-gaitasuna aldatzea eta gaitasun intelektualarekin duen lotura.[3]

Lee-k hiru talderi buruzko azterketa egin zuen: Bedford College-ko emakume ikasleak, University College-ko gizonezko irakasleak eta gizonezkoen anatomista bereizgarrien hautaketa. Formula matematiko baten bidez, Lee-k neurketa anatomikoetatik abiatuta garezur-ahalmena kalkulatu zuen, eta zera frogatu zuen, ez zegoela korrelaziorik garezurraren tamainaren eta adimenaren artean.[3]

Garai hartan onartutako teoria zen, garunaren ahalmena neurriarekin handiagoa izaten zela, eta, beraz, garezur-barrunbearen tamaina adimen-gaitasunaren neurria zela. Ondorioz, uste zen gizonak, gehienetan burua emakumeak baino handiagoa zutenak, gaitasun handiagoa zutela.[3]

Hori zela eta, 1901ean argitaratutako Lee-ren «Giza garezurraren korrelazioaren azterketa» tesiak eztabaida handia sortu zuen, eta kritika handiak eragin zituen, bai tesi-aztertzaileen aldetik, bai Francis Galton eugenistaren aldetik, zeinak zalantzan jarri zituen bere lanaren originaltasuna eta kalitate zientifikoa.[3]

Alice Lee, 1907

Azkenik, Pearsonen laguntzari esker, 1901ean lortu zuen doktoretza Leek. Hurrengo urtean, Pearsonek bi artikulu argitaratu zituen, Leeren aurkikuntzen aurkako kritikei erantzuteko. Gezurtatze nabarmenik izan ez zenez, zientzialariek berehala onartu zuten Leeren lana.[4]

Pearsonen laborategian lan egiten zuen bitartean, Lee bere ikerketa-proiektuak garatzen hasi zen. Horien ondorioz, lau artikulu zientifiko argitaratu zituen bere izenarekin eta beste 26tan lagundu zuen.[5] Bitan uko egin zion Pearsonek argitaratutako artikulu baten egilekide izateari, aritmetika besterik ez zuela egin argudiatuz.[6]

Espezieen barruko aldakuntzaren azterketa estatistikoari buruzko ikerketak (biologia ebolutiboaren adar bat) 1910era arte iraun zuen, eta zenbait artikulu argitaratu zituen Biometrika zientzia-aldizkarian 1902tik aurrera. Lee-ren lanak ere lagundu zuen funtzio tabulatuak prestatzen, estatistiko eta biologo garaikideek maiz erabiltzen zituztenak. Funtzio tabulatuei buruzko lehen eta bigarren argitalpena British Science Association-en txostenetan argitaratu zen 1896an eta 1899an. Gai horri buruzko beste lan batzuk ere argitaratu ziren Biometrika-n 1914 eta 1927 artean.[4]

Lehen Mundu Gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen Mundu Gerran, Lee 1916 eta 1918 artean aritu zen lanean jaurtigaien ibilbideen kalkuluan, Munizioen Asmakuntzen Departamentuko Aireko Kontrako Atal Esperimentalerako taula balistikoak garatuz. Gainera, Almirantgo Britainiarrerako kalkulu matematikoko zenbait proiektutan lan egin zuen.[2]

Ondare zientifikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alice Lee izan zen kraniometria ezeztatzen lagundu zuen aitzindarietako bat. Teoria horren balio zientifikoa zalantzan jartzen hasi zen XIX. mendean, eta XX. mendearen lehen hamarkadan datu enpirikoen bidez erabat baztertu zen.[2]

Behin betiko kolpea 1909an iritsi zen, Franklin P. Mall anatomistak American Journal of Anatomy ikerketa aldizkarian argitaratu zuenean: «On several anatomical characters of the human brain, said to vary according to race and sex, especial reference to the weight of the frontal lobe» («Gizakiaren burmuineko zenbait karaktere anatomikori buruz, arrazaz eta sexuaz, batez ere aurreko lobuloaren pisuaz, aldatu egiten baita). Azterketa horretan, aurreko lobulua eta giza garunaren zisurak edo fisurak aztertzeko neurri estatistikoak , arraza- eta sexu-desberdintasunekin lotuta zeudenak, aplikatu ondoren, Mallek ez zuen alderik aurkitu gizonezkoen eta emakumezkoen garunen artean.[7]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b http://grupo.us.es/generoysocdelcto/wp-content/uploads/2019/06/Alice-Lee.pdf. .
  2. ↑ a b c (Ingelesez) Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M.. (1998). Ladies in the Laboratory?: American and British Women in Science, 1800-1900 : a Survey of Their Contributions to Research. Scarecrow Press ISBN 978-0-8108-3287-9. (Noiz kontsultatua: 2023-02-14).
  3. ↑ a b c d (Ingelesez) Magazine, Smithsonian; McNeill, Leila. «The Statistician Who Debunked Sexist Myths About Skull Size and Intelligence» Smithsonian Magazine (Noiz kontsultatua: 2023-02-14).
  4. ↑ a b (Ingelesez) Alice Lee (mathematician). 2022-08-29 (Noiz kontsultatua: 2023-02-14).
  5. ↑ (Ingelesez) Steinem, Gloria. (2017-05-16). Passion, Politics, and Everyday Activism: Collected Essays. Open Road Media ISBN 978-1-5040-4554-4. (Noiz kontsultatua: 2023-02-14).
  6. ↑ Grier, David Alan; ebrary, Inc. (2005). When computers were human [electronic resource. ] Princeton University Press ISBN 978-1-4008-4936-9. (Noiz kontsultatua: 2023-02-14).
  7. ↑ academic.oup.com (Noiz kontsultatua: 2023-02-14).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Mary R. S. Creese; Thomas M. Creese (1998). Ladies in the laboratory?: American and British women in science, 1800-1900: a survey of their contributions to research. Scarecrow Press. 198. or. ISBN ά0-8108-3287-9.
  • McNeill, Leila. The Statistician Who Debunked Sexisten Myths About Skull Size and Intelligence. Smithsonian Magazine, 2019ko urtarrilaren 14a
  • Mary R. S. Creese (2000). Ladies in the Laboratory? American and British Women in Science, 1800-1900: A Survey of their Contributions to Research. Scarecrow Press. 198. or. ISBN 9780585276847.
  • David Alan Grier (2013). When Computers Were Human. Princeton University Press. or. 110.111. ISBN 9781400849369.
  • Gloria Steinem (2017). Passion, Politics, and Everyday Activism: Collected Essays. Road Media Opena. ISBN 9781504045544.
  • Kimberly A. Hamlin (2014). Eve to Evolución: Darwin, Science, and Women's Rights in Gilded Age America. Chicago Press unibertsitatea. 87. or. ISBN 9780226134758.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Alice_Lee&oldid=9260585"(e)tik eskuratuta