Aria (musika)

Artikulu hau musika piezari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Aria (argipena)».

Der Hoelle Rache, Mozartek idatzitako aria: audioa ez dagokio goiko irudiko saioari.

Aria forma musikal trinkoa da, funtsea, kantari batek abestutako melodia adierazkor baten esanahia duena. Garai berriagoetan, osotasun baten pieza partzial bat deskribatzeko erabiltzen da, ahots bakarlari batek kantatzeko, eskuarki orkestra baten laguntzarekin eta ahozko lan baten zati gisa (opera, oratorioa, kantata, etab.). Hala ere, konpositoreek batzuetan «kontzertuko ariak» idatzi izan dituzte, direnak obra handiago baten parte.

Operan, aria bat pieza bokala bakarra da, luze samarra, non pertsonaia batek bere sentimenduak edo ikuspuntuak adieraz baititzake. Arian zehar ez dago ekintzarik. Izaeraren arabera, aria motela eta lirikoa izan daiteke (cantabile), arintasunez betea (di bravura), edo musika oso landuarekin lagundua (concertata).

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aria XIV. mendean agertu zen Europako musika jasoan, eta mendeetan zehar kantatutako melodia batetik forma egituratuago batera eboluzionatu zuen. XVII. mendean zehar, garai barrokoan, forma hirutar (A-B-A) batean finkatu zen modu tipikoena, eta horri aria da capo esaten zaio, zeinean lehen zatia ariaren amaieran errepikatzen den.

Ondoren, indar handiz sartu zen opera-errepertorioan zenbait aldaera erabiliz italieraz izendatuak: aria cantabile, aria agitata, aria di bravura, aria di coloratura, etab.

XIX. mendearen erdialdean, operak aria-sekuentzia bihurtu ziren neurri handi batean, errezitaturiko zatien espazioa murriztuz. Beste opera batzuek,Wagnerren gehienek adibidez, aldiz egitura guztiz jarraitua dute, eta ezin da erraz identifikatu zati bat aria independente gisa.