Belar-meta

Errumaniako belar-meta bat.

Belar-meta bat Idotorbe-San Pedron (Elgoibar)

Belar-meta edo lastameta belar onduz edo lastoz osatutako piloa da (belar-meta edo lasto-meta). Bere helburua belarra edo lastoa denboraldi batean gorde eta gerora ganaduarentzako elikagai gisa erabiltzea da. Belarra eta lastoa metatan pilatzean eguraldi baldintza kaskarretatik babestu eta hauek ahalik eta denbora gehien iraun dezatela lortzen da, honela bere nutrizio ezaugarriak gordez.

Gaur egun nekazal tresneria eta makinen orokortzearen ondorioz eta batez ere lursail zabalak diren lurralde edo eskualdeetan belar makinez gauzatutako belar-fardez ordezkatuak daude. Belar-farda hauek Nafarroa eta Arabako erdialde eta hegoaldean ohikoak dira, baita Iparraldean ere, aldiz metak Gipuzkoa, Nafarroako iparraldea eta Bizkaian ohikoak dira, eremu menditsuagoak baitira.

Meda' Asturiasko eta beste herri batzuetako izen bereizgarria da. Erdian egurrezko zutoin bat zuen, eta gainean geruzatan jalkitzen zen belar moztua. Gaztelan, xedapen horrek almiar izena hartzen du, eta horrek erakusten du bere erabilera ez dela soilik Asturiasen bereizgarria.

Marokoko inguruetan ohikoa da oraindik ere zereal-lastoa biltegiratzeko.

Deskribapena

Askatutako belarra metaketa egiteko eremu jakin batera eramaten zen normalean, ura drainatzeko leku garai samar batera. Han, belar ondu edo lasto-aska bat egiten zen. Pila uraren kontra egiten zen (trebetasun handiko lana zen) eta belarra bere pisuaren pean konprimatzen zen, eta belar onduaren hondar-hezetasunetik eta konpresio-indarretatik beroa askatuz sendatzen zen. Harraska hesi batez inguratzen zen, zelaiaren gainerako lekuetatik bereizteko. Behar zenean, lastoa ganibeta batekin irekitzen zen, eta egunero zati bat erabiltzen zen abereak elikatzeko. Eremuaren arabera, lastategia barne-egitura baten gainean egon zitekeen, edo estalki iragazgaitz bat izan zezakeen, belarra kendu ahala jaitsi zitekeena.

Egitura

Erdialdean ziri eta makil luze batez osatuta dago, honen inguruan ebakitako belarra edo lastoa mailatan pilatzen delarik.

Belar-meta

Lastategiak Alhucemas-eko Parke Nazionalean, Maroko.

Espainian, belar ondu edo zereal-lasto pilo txiki horiei, sega egin ondoren soro edo zelaietan zehar barreiatzen direnei, hazina ere deitzen zaie. Hala ere, Espainiako geografiaren arabera, tokiko izendapen desberdinak jaso ditzakete nekazariek. Horrela, Kantabrian burros, borricones, burriquillos, borregos, borreguitos, margaño edo porcachos ere deitzen dira, besteak beste. Espainiako erdialdeko goi-lautadan, hala ere, almiar edo ameal izenez ezagutzen da. Belar pilo handienei belar-meta altu edo, asturieraz, balagar, vara d'herba edo facin deitzen zaie. 6 edo 7 metro inguruko altuera duen egurrezko makila edo zutoin baten inguruan forma konikoan pilatutako belar meta handiagoak dira, eta Espainiako iparraldean abereentzako belar lehorra gordetzeko erabiltzen dira.

Belar-meta altua belarra gordetzeko modu bat da, belar horren ekoizpen handiko urteak daudenean. Lastategi osoa belarrez bete ondoren, sobratutakoa aire zabalean pilatu behar zen. Horretarako, ukuilu edo txabola batetik gertu egurrezko zutoin bat landatzen zen lurrean, metro bat lurrean lurperatuta. Bere inguruan adar lodiak jartzen dira, bata bestearen gainean, lurraren hezetasunak gainean pilatzen den belarrari eragin ez diezaion. Belarra borobilean pilatzen joaten da eta pertsona batek funtzio hori egiten duen bitartean beste batek zapaldu eta makilaren inguruan banatzen du, piloa trinkotzeko asmoz. Belar-metaren diametroa txikituz doa hazten doan heinean, euriaren ura goiko aldetik zelaira erori arte irristatzeko aukera ematen duen konoa osatuz. Horrela, urarekin kontaktuan dagoen belarra bakarrik hondatuko da, eta piloaren barruan dagoena, berriz, abereak elikatzeko egoera ezin hobean egongo da. Belarra eskuare batekin orrazten da luzetara, urak irrist egin dezan. Antzinan, goiko aldea, hau da, zutoinari itsatsitako kanpoko aldea, belar bihurrituz errematatzen zen, eta horrek egurretik ura sartzea eragozten zuen. Gaur egun ohikoa da plastiko bat erabiltzea. Udazkenean eta neguan, udan bildutako belarra ganaduari jaten emateko erabiltzen da. Belar lehorra behetik hartzen da, eta piloa txikitzen joaten da pixkanaka pisuaren eraginez.

Belar-meta Riotuerton, Kantabria (Espainia)

Belar-metak oso tradizionalak izan dira, eta Asturiasko, Galiziako eta Kantabriako abeltzainek erabili izan dituzte, harik eta belarra nekazaritzako makinekin siloratu eta plastikoa erabili duten arte.

Euskal Herriaz eta Espainiako Iparraldeaz gain Europa osoko nekazal eta baserri giroko herrialde eta eskualde ugaritan maiz ikusi ahal dira.

Bat-bateko errekuntzak

Belar-pilek barne-beroa sortzen dute bakterien hartziduraren ondorioz. Belar hezearekin belar ondua pilatzen bada, sortutako beroa nahikoa izan daiteke lastategian sua pizteko. Baserritarrek kontuz ibili behar dute hezetasun mailekin, "bat-bateko errekuntza" hori saihesteko, lastategi bateko sua oso arriskutsua izan daitekeelako.

Armand Guillaumin-en Les Meules (1890-1895)

Kanpo estekak

• Datuak: Q62577
• Multimedia: Haystacks / Q62577