Arkonte: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

22:03, 27 abuztua 2015ko berrikusketa

Antzinako Grezian, arkonteak, hiriko gobernuaren posturik garrantzitsuenak zituzten magistratuak ziren. Euren garrantzia aldatzen joan zen instituzio honek iraun zuen ia hamar mendeetan zehar, K. a. 753tik -Atenasko erregeen betiereko arkontetzak hamar urteko iraupena izan zuena- III. mendea ondo sartua egon arte, baina greziar hiri gehienen gobernu demokratikoen oinarria suposatu zuten.

Magistratura honek, antzinako erregeen boterea, familia nobleenagatik ordezkatzea suposatzen du, K. a. X. mendea eta K. a. VII. mende artean gertatu zena.

Atenasko konstituzioan, hoberen ezagutzen dena, demokrazia zuzenaren sistemaren zati bezala, arkonteak, zozketa bidez aukeratzen ziren euren burua aukeraketara aurkeztu zuten hautagaien artean, kargua, bizitzan behin bakarrik izango zenaren muga bakarrarekin, aukeraketa baino lehen, Areopagoak galdeketa egiten zien hautagaiei, baina azterketak, batez ere, hiritartasun eta erlijio legitimitatean zetzan. Aristotelesek Atenastarren Konstituzioan, honela deskribatzen du galdeketa:

Zein da zure aita, eta ze herritik dator? Zein izan zen zure aitaren aita? Zein zure ama? Zein zure amaren aita eta ze herritan izan zuen jatorria? Ba al duzu zure arbasoek utzitako Apoloren santutegirik eta zure etxea babesten duen Zeusik? Non daude zure santutegiak? Zure familia lurperatuta dagoen mausoleorik ba al duzu? Non dago? Behar den begirunea al diezu zure gurasoei eta estatuak ezartzen dituen zerga eta soldadutza betebeharrak betetzen al dituzu? Atenastarren konstituzioa 55.3

K. a. 753 eta K. a. 682 bitartean, eskumena, hamar urteko epeetan betetzen zen, ordutik aurrera, agintaldia urte betera jaitsi zen.

Jatorrian, arkonteak hiru ziren:

arkonte eponimoa, (αρχων επονυμος), K.a. 487 urtera arte gobernuaren nagusia eta magistratu nagusia. Narrazio historikoetan, urteak, urte horretan arkonte eponimoa izan zenaren izenarekin identifikatzen ziren.

arkonte erregea edo basileusa (αρχων βασιλεύς), antzinako errregeen funtzio erlijiosoak hartu zituen. Ospakizun erlijiosoen antolatzailea eta Areopagoaren burua zen. Hilketa eta fedegabetasun kontuez arduratzen zen. Erlijio debekuak inposatzeko gai zen ere.
arkonte polemarkoa (πολεμαρχος), jatorrian armadaren nagusia zen, baina erregeengandik jasotako eskumen militar hau estrategoek hartu zuten K.a. 487 an, arkonteak zozketaz aukeratzen hasi zirenean. Erlijio funtzioak zituen ere:
- Gudan hildako soldaduen oroitzapen ekintzetako buru zen.
- Tirau hiltzaile izan ziren Harmodio eta Aristogitonen omenezko erritu sakrifizioak eskaintzen zituen.
- Metekoen, hiritarrak ez ziren biztanleak kontuetaz arduratzen zen, justizia auziak ikuskatzen.

Aristotelesek hiru arkonte nagusiekin batera beste sei arkonte (thesmothetai, administratzaile judizial antzekoak) aipatzen ditu, baina data ezezaguna da. Azkenik, Klistenesek idazkari bat gehitu zuen, beste bederatzien agiriak idazteaz arduratzen zena

Arkonteak, urte beteko euren agintaldia betetzerakoan aztertuak ziren euthyna delakoan, kontu publikoen kudeaketa egokiaren arduradun zirelarik.

Solonen konstituziopean, arkonteak zozketa bidez aukeratuak ziren lau tribuek izendatutako berrogei hautagairen artean, hamar tribu bakoitzeko. Tirautzapean, sistema hau, beharbada ez zen praktikan jarri, zozketa bidezko izendapena baliogabetu ez zen arren. Tuzididesen arabera, Pisistrato, Hipiasen aita, arkontea izan zen, eta beti zegoen etxe gobernariko bat arkonte kargua zuena. Aristotelesen garaian ere zozketa bidez izendatuak ziren, baina, kasu honetan, 100 hautagairen artean, 10 tribu bakoitzeko.

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-[[Antzinako Grezia]]n, '''arkonteak''', hiriko gobernuaren posturik garrantzitsuenak zituzten [[magistratu]]ak ziren. Euren garrantzia aldatzen joan zen instituzio honek iraun zuen ia hamar mendeetan zehar, [[K. a. 750eko hamarkada|K. a. 753tik]] -[[Atenasko erregeak|Atenasko erregeen]] ''betiereko arkontetzak'' hamar urteko iraupena izan zuenetik- [[III. mendea]] ondo sartua egon arte, baina greziar hiri gehienen gobernu demokratikoen oinarria suposatu zuten.
+[[Antzinako Grezia]]n, '''arkonteak''', hiriko gobernuaren posturik garrantzitsuenak zituzten [[magistratu]]ak ziren. Euren garrantzia aldatzen joan zen instituzio honek iraun zuen ia hamar mendeetan zehar, [[K. a. 750eko hamarkada|K. a. 753tik]] -[[Atenasko erregeak|Atenasko erregeen]] ''betiereko arkontetzak'' hamar urteko iraupena izan zuena- [[III. mendea]] ondo sartua egon arte, baina greziar hiri gehienen gobernu demokratikoen oinarria suposatu zuten.
-Magistratura honek, antzinako erregeen boterea, familia nobleenagatik ordezkatzea suposatzen du, eta [[K. a. X. mendea]] eta [[K. a. VII. mendea|K. a. VII. mende]] artean sortu behar izan zuen.
+Magistratura honek, antzinako erregeen boterea, familia nobleenagatik ordezkatzea suposatzen du, [[K. a. X. mendea]] eta [[K. a. VII. mendea|K. a. VII. mende]] artean gertatu zena.
 [[Atenas]]ko konstituzioan, hoberen ezagutzen dena, [[demokrazia zuzena]]ren sistemaren zati bezala, arkonteak, zozketa bidez aukeratzen ziren euren burua aukeraketara aurkeztu zuten hautagaien artean, kargua, bizitzan behin bakarrik izango zenaren muga bakarrarekin, aukeraketa baino lehen, [[Areopagoa]]k galdeketa egiten zien hautagaiei, baina azterketak, batez ere, hiritartasun eta erlijio legitimitatean zetzan. [[Aristoteles]]ek [[Atenastarren Konstituzioa]]n, honela deskribatzen du galdeketa:
@@ 7. lerroa: / 7. lerroa: @@
 Zein da zure aita, eta ze herritik dator? Zein izan zen zure aitaren aita? Zein zure ama? Zein zure amaren aita eta ze herritan izan zuen jatorria? Ba al duzu zure arbasoek utzitako Apoloren santutegirik eta zure etxea babesten duen [[Zeus]]ik? Non daude zure santutegiak? Zure familia lurperatuta dagoen mausoleorik ba al duzu? Non dago? Behar den begirunea al diezu zure gurasoei eta estatuak ezartzen dituen zerga eta soldadutza betebeharrak betetzen al dituzu? Atenastarren konstituzioa 55.3
-[[K. a. 750eko hamarkada|K. a. 753]] eta [[K. a. 680ko hamarkada|K. a. 682]] bitartean, eskumena, hamar urteko epeetan betetzen zen, ordutik aurrera, agintaldia urte betera jaitsi zen. Jatorrian, arkonteak hiru ziren: arkonte erregea edo ''basileusa'' (αρχων βασιλεύς), batez ere funtzio erlijioso eta judizialariak zituena, polemarkoa (πολεμαρχος), nominalki funtzio militarretaz eta hiritarrak ez zirenak tartean zeuden kontuetaz arduratzen zena, eta arkonte eponimoa, (αρχων επονυμος), gobernuaren nagusia eta magistratu nagusia. Narrazio historikoetan, urteak, ohi, urte horretan arkonte eponimoa izan zenaren izenarekin identifikatzen ziren. Arkonteak, urte beteko euren agintaldia betetzerakoan aztertuak ziren ''euthyna'' delakoan, kontu publikoen kudeaketa egokiaren arduradun zirelarik.
+[[K. a. 750eko hamarkada|K. a. 753]] eta [[K. a. 680ko hamarkada|K. a. 682]] bitartean, eskumena, hamar urteko epeetan betetzen zen, ordutik aurrera, agintaldia urte betera jaitsi zen.
+Jatorrian, arkonteak hiru ziren:
-''Arkonte polemarkoaren'' eskumen nagusiak, honako hauek ziren: Armadaren nagusia. erregeetatik jasotako eskumen militarra, [[K. a. V. mendea]]ren hasierararte izan zuena. Errituala: pertsonalki sakrifikatzen zituen biktimak ospakizun batzuetan. Guduan hildako soldaduen oroitzapen ekintzetako buru zen. Tirau hiltzaile izan ziren [[Harmodio]] eta [[Aristogiton]]en omenezko erritu sakrifizioak eskaintzen zituen. [[Meteko]]ei, hiritarrak ez ziren biztanleei, justizia administratzea.
+* arkonte eponimoa, (αρχων επονυμος), [[K.a. 487]] urtera arte gobernuaren nagusia eta magistratu nagusia. Narrazio historikoetan, urteak, urte horretan arkonte eponimoa izan zenaren izenarekin identifikatzen ziren.
+* arkonte erregea edo ''basileusa'' (αρχων βασιλεύς), antzinako errregeen funtzio erlijiosoak hartu zituen. Ospakizun erlijiosoen antolatzailea eta Areopagoaren burua zen. Hilketa eta fedegabetasun kontuez arduratzen zen. Erlijio debekuak inposatzeko gai zen ere.
+* arkonte polemarkoa (πολεμαρχος), jatorrian armadaren nagusia zen, baina erregeengandik jasotako eskumen militar hau estrategoek hartu zuten K.a. 487 an, arkonteak zozketaz aukeratzen hasi zirenean. Erlijio funtzioak zituen ere:
+** Gudan hildako soldaduen oroitzapen ekintzetako buru zen.
+** Tirau hiltzaile izan ziren [[Harmodio]] eta [[Aristogiton]]en omenezko erritu sakrifizioak eskaintzen zituen.
+** [[Meteko|Metekoen]], hiritarrak ez ziren biztanleak kontuetaz arduratzen zen, justizia auziak ikuskatzen.
+Aristotelesek hiru arkonte nagusiekin batera beste sei arkonte (thesmothetai, administratzaile judizial antzekoak) aipatzen ditu, baina data ezezaguna da. Azkenik, Klistenesek idazkari bat gehitu zuen, beste bederatzien agiriak idazteaz arduratzen zena
+Arkonteak, urte beteko euren agintaldia betetzerakoan aztertuak ziren ''euthyna'' delakoan, kontu publikoen kudeaketa egokiaren arduradun zirelarik.
 [[Solon]]en konstituziopean, arkonteak zozketa bidez aukeratuak ziren lau tribuek izendatutako berrogei hautagairen artean, hamar tribu bakoitzeko. [[Tirautza (Antzinako Grezia)|Tirautzapean]], sistema hau, beharbada ez zen praktikan jarri, zozketa bidezko izendapena baliogabetu ez zen arren. [[Tuzidides]]en arabera, [[Pisistrato]], [[Hipias (tiraua)|Hipiasen]] aita, arkontea izan zen, eta beti zegoen etxe gobernariko bat arkonte kargua zuena. Aristotelesen garaian ere zozketa bidez izendatuak ziren, baina, kasu honetan, 100 hautagairen artean, 10 tribu bakoitzeko.