Devanagari

XIX. mendeko Rig-vedaren eskuizkribua, devanagariz idatzita.

Devanagari hizkuntza vedikoak eta sanskritoak eta gaur egun indiar hizkuntza moderno batzuek (hindiak, maratherak eta beste batzuek) erabilitako idazkera da^[1], abugida motakoa. Devanagari hitza sanskritozko देवनागरी devanāgarī —/d̪eːʋˈnaːɡri/ ahoskatua— hitzetik dator eta «jainkotiar hirikoa» esan nahi du.^[2]

Alderdi formalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alfabeto honek ez du letra xehe eta larrien arteko bereizketarik. Ezkerretik eskuinera idazten da, alfabeto latinoa bezala^[3].

Forma biribilduak dituzte letra gehienek, luzapen lerrozuzenekin konbinatuta. Letra guztiek dute goialdean marra horizontal bat, letra batuketan luzatzen den, shirorekhā deritzona: itxura berezia ematen dio horrek Devaganariz idatzitako hitzei; zeinak marra zuzen horizontal luze batetik zintzilik daudela ematen du.

Devanagariz idatzitako hitz batean, shirorekhā lerro zuzena nabarmen, bertatik letrak zintzilik bezala.

Abugida alfabeto bat da, hau da, kontsonante eta bokalak bereizten ditu, baina konbinazio bereziak osatzen dituzte silabak osatzerakoan.

Hizkuntzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Devanagari idazketa erabili izan da Pali, Prakrito eta Sanskrito hizkuntza klasikoekin, eta gaur egungo Nepalgo eta Indiako hizkuntza hauekin: Marathi, Hindi, Boro, Nepalera, Sherpa, Apabhramsha, Awadhi, Bhojpuri, Braj Bhasha, Chhattisgarhi, Haryanvi, Magahi, Nagpuri, Rajasthanera, Bhili, Dogri, Kashmirrera, Konkani, Sindhi, Newar hizkuntza, Mundari, eta Santali.

Ikurrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

-
Letra	Ikurra [p]-z	Unicode	IPA
अ	प (ez).	a	ə
आ	पा	aa	ɑ
इ	पि	i	ɪ
ई	पी	ii	i
उ	पु	u	ʊ
ऊ	पू	uu	u
ऋ	पृ	bokalezko r	rɪ ([r ̩]) sanskritoz
ॠ	पॄ	bokalezko rr	rɪ ([rː̩]) sanskritoz
ऌ	पॢ	bokalezko l	([l ̩]) sanskritoz
ॡ	पॣ	bokalezko ll	(lː̩]) sanskritoz
ऍ	पॅ	e txandra
ऎ	पॆ	e labur	e
ए	पे	e	e(ː)
ऐ	पै	ai	ɛ ([ai]) sanskritoz
ऑ	पॉ	txandra o
ऒ	पॊ	o labur	o
ओ	पो	o	o(ː)
औ	पौ	au	ɔ ([au]) sanskritoz

Beste ikurrak
Ikurrak [p]-z	Unicode	Erabilera
प्	virama	halant, bokala kentzen du
पँ	chandrabindu	bokala sudurkaritzen du
पं	anuswara	bokala sudurkaritzen du
पः	visarga	soinugabeko arnasketa
प़	nukta	persierazko soinuak irudikatzeko (ad., f + nukta = f).
पऽ	avagraha	bokala luzatzen du

Kontsonanteak
Letra	Unicode	Transliterazioa	IPA
क	ka	k	k
ख	kja	kh	k^h
ग	ga	g	g
घ	gja	gh	g^ɦ
ङ	nga	ṅ	ŋ
च	cha	c	tʃ
छ	chja	ch	tʃ^h
ज	sha	j	dʒ
झ	shja	jh	dʒ^ɦ
ञ	nia	ñ	ɲ
ट	ta	ṭ	ʈ
ठ	tja	ṭh	ʈ^h
ड	da	ḍ	ɖ / ɽ
ढ	dja	ḍh	ɖ^ɦ / ɽ^ɦ
ण	nna	ṇ	ɳ
त	ta	t	t̪
थ	tja	th	t̪^h
द	da	d	d̪
ध	dja	dh	d̪^ɦ
न	na	n	n̪
प	pa	p	p
फ	pha	ph	p^h
ब	ba	b	b
भ	bha	bh	b^ɦ
म	ma	m	m
य	ya	y	j
र	ra	r	ɾ
ल	la	l	l
ळ	lla	ḷ	ɭ
व	va	v	v
श	sha	ś	ɕ
ष	ssa	ṣ	ʂ
स	sa	s	s
ह	ha	h	h

-
०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9

Unicode[aldatu | aldatu iturburu kodea]

	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+090x		ँ	ं	ः	ऄ	अ	आ	इ	ई	उ	ऊ	ऋ	ऌ	ऍ	ऎ	ए
U+091x	ऐ	ऑ	ऒ	ओ	औ	क	ख	ग	घ	ङ	च	छ	ज	झ	ञ	ट
U+092x	ठ	ड	ढ	ण	त	थ	द	ध	न	ऩ	प	फ	ब	भ	म	य
U+093x	र	ऱ	ल	ळ	ऴ	व	श	ष	स	ह			़	ऽ	ा	ि
U+094x	ी	ु	ू	ृ	ॄ	ॅ	ॆ	े	ै	ॉ	ॊ	ो	ौ	्
U+095x	ॐ	॑	॒	॓	॔				क़	ख़	ग़	ज़	ड़	ढ़	फ़	य़
U+096x	ॠ	ॡ	ॢ	ॣ	।	॥	०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
U+097x	॰											ॻ	ॼ	ॽ	ॾ	ॿ

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Devaganari. .
↑ Fischer, Steven Roger. (2004). A history of writing. Reaktion Books ISBN 978-1-86189-167-9..
↑ «The Devanagari Script» omniglot.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-10).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q38592
Multimedia: Devanagari

[1] Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Devaganari. .

[fischer2004-2] Fischer, Steven Roger. (2004). A history of writing. Reaktion Books ISBN 978-1-86189-167-9..

[3] «The Devanagari Script» omniglot.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-10).

[1]

[2]

[3]