Ekialdeko Eliza ortodoxoak

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Ekialdeko Eliza Ortodoxoak» orritik birbideratua)

Ekialdeko Eliza ortodoxoak Ekialdeko Eliza Kristauen taldekapena dira, egun mundu guztian 60 milioi jarraitzaile dituzte.[1][2] Talde honek kristologia miafisismikoa jarraitzen du, Nizeako kredoaren tradizio hirutarra zabalduz.[3][4]

Gurtza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekialdeko kristau ortodoxoak (Koptoak, Siriarrak eta Indiarrak) Agpeya eta Shehimo bezalako brebiarioak erabiltzen dituzte, ordu kanonikoetan ekialderanzko noranzkoan (Jerusalemera begira) errezatzeko egunean zazpi aldiz. Praktika kristau hau, Jesusen Bigarren agerraldiagatik egiten da, 118:164 salmoan aipatzen den bezala Davidek Jainkoari egunean zazpi aldiz otoi egiten ziolako.[5] Otoitzaren aurretik bere esku eta aurpegiak garbitzen dituzte, Jainkoari beren hoberena erakusteko; gainera, oinetakoak kentzen dituzte. Bestalde, emakumeek otoitzerakoan zapi batez estaltzen dute burua.[6][7][8]

Antolakuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekialdeko Eliza Ortodoxoa sei eskualdeetako eliza autozefalok osatzen dute, administratiboki erabat independenteak direlarik, baina elkarrekiko garrantzia berarekin.[9][10] Eliza hauetako bakoitzak apezpiku batek aginduriko eparkia edo diozesiak ditu.[11]

Banaketa geografikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekialdeko kristau ortodoxoen banaketa munduan, herrialdeko.

Erlijioaren Entziklopediaren arabera, Ekialdeko Eliza Ortodoxoa Ekialde Hurbileko ohitura kristau nagusia da; beste ekialdeko tradizioekin batera, Islamaren aurretiazko Kristautasunaren presentzia adierazten du.[33][34]

Erlijio nagusia da Armenian (%94) eta etnikoki armeniarra den Nagorno-Karabakh aitortu gabeko errepublikan (%95).[35]

Etiopian Ekialdeko Ortodoxia gailentzen da (%43,1), Islama (%34,1) eta Protestantismoa (%19,4) atzetik doazelarik. Etiopiako bi gunetan dago zabalduen: Amhara (%82) eta Tigray (%96), Addis Abeba (%75) hiriburuaz gain. Zenbaki gordinak aztertzean, Etiopiako Eliza Ekialdeko Eliza Ortodoxoen artean handiena da, eta bigarrena Eliza Ortodoxoen artean (Errusiar Eliza Ortodoxoaren atzetik).

Eritrean bi erlijio nagusietako bat da (%40);[36] ordea Egipton (%20),[37] Sudanen (%3-5), Sirian (%2-3), Libanoan (%10) eta Keralan (%7)[38] gutxienengoko erlijioa da.

Horrez gain, Turkia eta Iranen (non, Islama erlijio gailena den) Konstantinopolako Patriarkatu Armeniarra (Turkian) eta Armeniar Eliza Apostolikoa (Iranen), minoria kristauaren barnean nagusi dira.[39]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) «Oriental Orthodoxy « Western Prelacy» westernprelacy.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-09).
  2. ↑ (Ingelesez) Encyclopedia of Christianity in the global south. 2018 ISBN 978-1-4422-7156-2. PMC 1005687259. (Noiz kontsultatua: 2022-04-09).
  3. ↑ (Ingelesez) «Orthodox Christian Churches» pluralism.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-09).
  4. ↑ (Ingelesez) NW, 1615 L. St; Suite 800Washington; Inquiries, DC 20036USA202-419-4300 | Main202-857-8562 | Fax202-419-4372 | Media. (2017-11-08). «Orthodox Christianity in the 21st Century» Pew Research Center's Religion & Public Life Project (Noiz kontsultatua: 2022-04-09).
  5. ↑ «Prayers of the Church | Debre Medhanit Medhane Alem Ethiopian Orthodox Tewahedo Church in Toronto» www.ethiopianorthodoxchurch.ca (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  6. ↑ (Ingelesez) «Wait, I thought that was a Muslim thing?! | Commonweal Magazine» www.commonwealmagazine.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  7. ↑ (Ingelesez) «Did you know Muslims pray in a similar way to some Christians?» Aleteia — Catholic Spirituality, Lifestyle, World News, and Culture 2017-10-16 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  8. ↑ Amherst, Mary Rothes Margaret Tyssen-Amherst Cecil. (1904). A sketch of Egyptian history from the earliest times to the present day. Methuen & co (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  9. ↑ (Ingelesez) Keshishian, Aram. (1994-01). «The Oriental Orthodox Churches» The Ecumenical Review 46 (1): 103–108.  doi:10.1111/j.1758-6623.1994.tb02911.x. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  10. ↑ (Ingelesez) Member Churches – SCOOCH. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  11. ↑ A guide to the Eastern Code : a commentary on the Code of canons of the Eastern Churches. Pontificio istituto orientale 2002 ISBN 88-7210-336-3. PMC 50577053. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  12. ↑ The Oxford history of Christian worship. Oxford University Press 2006 ISBN 978-0-19-513886-3. PMC 61211234. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  13. ↑ «Find Us - By Church Type - Coptic Catholic Church» web.archive.org 2017-10-14 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  14. ↑ (Ingelesez) Mohamoud, Yousra A.; Cuadros, Diego F.; Abu-Raddad, Laith J.. (2013-03). «Characterizing the Copts in Egypt: Demographic, socioeconomic and health indicators» QScience Connect (2013): 22.  doi:10.5339/connect.2013.22. ISSN 2223-506X. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  15. ↑ Armanios, Febe. (2011-02-25). Coptic Christianity in Ottoman Egypt. Oxford University Press ISBN 978-0-19-974484-8. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  16. ↑ The British Patriarchate Restored After 24 Years In Commission - The British Orthodox Church. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  17. ↑ «THE FRENCH COPTIC ORTHODOX CHURCH» eocf.free.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  18. ↑ (Ingelesez) «Ethiopian Orthodox Tewahedo Church» World Council of Churches (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  19. ↑ Binns, John. (2017). The Orthodox Church of Ethiopia : a history. ISBN 978-1-78453-695-4. PMC 966971065. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  20. ↑ Brock, Sebastian P.. (1992). Studies in Syriac Christianity : history, literature, and theology. Variorum ISBN 0-86078-305-7. PMC 24626340. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  21. ↑ Meyendorff, John. (1989). Imperial unity and Christian divisions : the church, 450-680 AD. St. Vladimir's Seminary Press ISBN 0-88141-056-X. PMC 17210037. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  22. ↑ Beggiani, Seely J.. (2014). Early Syriac theology : with special reference to the Maronite tradition. (Rev. edition. argitaraldia) ISBN 0-8132-2702-X. PMC 893897841. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  23. ↑ «Jacobite Syrian Cristian Chruch» www.jacobitesyrianchurch.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  24. ↑ Russell, Thomas Arthur. (2010). Comparative Christianity : a student's guide to a religion and its diverse traditions. Universal-Publishers ISBN 978-1-59942-877-2. PMC 496282423. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  25. ↑ The encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. Wiley-Blackwell 2011 ISBN 978-1-4443-9253-1. PMC 703879220. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  26. ↑ «New Catholic Dictionary: Armenian Rite» web.archive.org 2006-06-16 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  27. ↑ Krikorian, Mesrob K.. (2010). Christology of the Oriental Orthodox churches : christology in the tradition of the Armenian Apostolic Church. Peter Lang ISBN 978-3-631-58121-6. PMC 600999806. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  28. ↑ a b c Stopka, Krzysztof. (2017). Armenia Christiana : Armenian religious identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th century). (First edition. argitaraldia) ISBN 83-233-4190-7. PMC 1027220795. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  29. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  30. ↑ Kévorkian, Raymond H.. (2011). The Armenian genocide : a complete history. I.B. Tauris ISBN 978-0-85771-930-0. PMC 742353455. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  31. ↑ «Owned by mrfelaqet» web.archive.org 2009-08-17 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  32. ↑ Stopka, Krzysztof. (2017). Armenia Christiana : Armenian religious identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th century). (First edition. argitaraldia) ISBN 83-233-4190-7. PMC 1027220795. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  33. ↑ Encyclopedia of Religion. Christianity: Christianity in the Middle East (2nd ed.). Farmington Hills, MI: Thomson Gale. 2005. pp. 1672–1673.
  34. ↑ Encyclopædia of religion and ethics,. T. & T. Clark 1908-26 ISBN 0-567-06501-4. PMC 3065458. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  35. ↑ (Ingelesez) «Statement of the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group» www.osce.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  36. ↑ (Ingelesez) «Eritrea | History, Flag, Capital, Population, Map, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  37. ↑ (Ingelesez) Egypt. Central Intelligence Agency 2022-04-18 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  38. ↑ «Church in India - Syrian Orthodox Church of India - Roman Catholic Church - Protestant Churches in India» web.archive.org 2013-10-16 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  39. ↑ «Foreign Ministry: 89,000 minorities live in Turkey» web.archive.org 2011-05-20 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekialdeko_Eliza_ortodoxoak&oldid=9616780"(e)tik eskuratuta