Elikadura-portaeraren nahasmenduak edo elikadura-jokabideen nahasmenduak[1]Osasunaren Munduko ErakundearenGaixotasunen Nazioarteko Sailkapenaren arabera, bestelako nahasmenduen artean, bi sindrome garrantzitsu biltzen ditu: anorexia nerbiosoa eta bulimia nerbiosoa.[2] Bulimia nerbiosoa ohikoena da eta behin eta berriz janari askorekin betetzean datza.[2] Aldiz, anorexia nerbiosoa, gorputzaren itxuragatik eta argal egon nahi izateagatik oso kezkatuta egotea da.[2] Purgazioa (botaka egitea edo laxanteak erabiltzea) edota kirola eta elikagaiei buruzko arau zurrunekin lotutako nahasmenduak ohikoak dira ere, adibide dira ortorexia, muskulu-dismorfia eta merizismoa.[3]
Espainian, elikadura-nahasmenduak dituzten 400.000 pertsona daude eta 12 eta 24 urte arteko nerabe eta gazteak kopuru horren %75a dira.[5] 7 eta 18 urte arteko nerabeen %20ak elikadurari lotutako nahasmendu bat erakusten du.[5]
Azaroaren 30ean elikadura-portaeraren nahasmenduen aurkako nazioarteko eguna ospatzen da.[6]
Elikadura-jokabidearen nahasmenduen jatorrian faktore biologikoak, sozialak eta psikosozialak daude; horien artean, leku aipagarria dute emakume izatearen inguruan nerabeek dituzten gatazkak, eta horiekin batera autonomia pertsonala ezartzeko dituzten eragozpenak.[2] Emakumezkoek ehuneko handiago batean pairatzen badute ere, gizonek elikadura-jokabide nahasmenduak izan ditzazkete.[2]
Mikki Kendallen arabera, arrazakeria dela eta, zuriak ez diren komunitateetako neska eta emakumeak, besteak beste, beltzak, asiatikoak edota latinoak diagnostikatuak izateko aukera gutxiago dituzte.[7] Eskala handiko ikerketak egiterakoan, arraza eta etnia ez zuriko pertsonek elikadura nahasmenduekin arazo bera edota handiagoa dutela demostratu egin da.[8] Gainera, talde hauetako kideak arreta eta zerbitzuak jasotzeko aukera gutxiago dituzte.[8][3][9][10][11]
1990 eta 2020 urte artean elikadura-portaeraren nahasmenduek eragindako heriotzak bikoiztu egin dira mundu mailan.[5]Gaixotasun mentalaren ondoriozko lehen heriotza-kausa da nerabezaroan, baita gaixotasun kronikoaren hirugarren kausa nerabeetan.[12] Arriskuak nahasmenduaren araberakoak dira: anorexiaren kasuan, desnutrizioarekin eta pisu faltarekin harremantzen da; bulimiaren kasuan, purga motarekin; eta betekaden kasuan, obesitatearekin.[13]
COVID-19aren pandemiarekin kasuak ugaritu eta larritu egin ziren.[14][4] Osakidetzak emandako datuen arabera, 2021. urtean, %62,8 gehitu ziren nahasmendu hauei lotutako lehen kontsultak eta %72,6, pandemiaren aurreko datuekin alderatuta.[15] Ospitalizazioetan ere nabaritu zen igoera, 2018. urtean, 213 izatetik 2021. urtean 325era heldu baitziren kasuak.[15]
Instagram bezalako sare sozialen eragin kaltegarria ikertzen ari da, nahasmenduak izateko arriskuak areagotzen omen dituztelako, besteak beste, dieta murriztaileak sustatzen dituzten irudiak, memeak eta bideoak erakustean.[16][17] Fairplay For Kids erakundearen arabera, Instagramen, elikadura-nahasmenduak sustatzen dituzten 90.000 kontu aurki daitezke eta horiek guztiek 20 milioi erabiltzaile inguru dituzte.[17]
2022an, Osasun Mentaleko Estrategia berriaren eztabaidan, Eusko Legebiltzarrak aho batez babestu zuen elikadura-portaeraren nahasmenekiko arreta hobetzea.[19] 2024tik Euskadik nahasmendu hauek artatzeko bi unitate espezifiko ditu, bat SantiagoOspitalean, bestea Galdakaoko ospitaleetan.[20] Gainera, Donostiako San Juan de Dios ospitalean haur eta gazteentzako eguneko ospitale bat dago.[20]
Elkarteei dagokionez, anorexia eta bulimiaren aurkako elkarteak daude Bilbon,[21] zein Gasteiz,[22] Donostia eta Arrasaten.[23] Horietatik zaharrena, ACABE Gipuzkoa da eta 1994ean hasi zuen bere jarduna.[24] Iruñean, ABAN Elkartea[25] aritzen da.
Oro har, tratamendu mistoak onuragarriak izan daitezke. Tratamendu horien parte dira: zaintza medikoak, nutrizioari buruzko aholkuak, balorazio psikiatrikoa, medikazioa edota psikoterapia.[2] Kasuaren terapeuta arduradunak esku-hartzearen beharrizan zehatzak erabakitzen ditu, sintomen diagnostikoaren eta intentsitatearen arabera.[2]
, nutrizio-gaixotasuna
Datuak: Q373822
Multimedia: Eating disorder / Q373822