Edukira joan

Erlekume-irtete

Wikipedia, Entziklopedia askea
Erlekumea edo « erle-hodeia » hegaldian.
Erle-torto[1] baten bereizmen handiko irudia.

Erlekume-irtetea[1] erlauntzetan ikusten den fenomenoa da, erregina batekin batera erle-koloniatik irten daitekeen erle-multzoa, beste toki batean kolonia berri bat sortzen duena. Erlekume[1] edo erle-hodei bat da, hogei metro luze izatera irits daitekeena, eta bere lurraldea zeharkatzen du kolonia bat ezarri eta berritzeko leku egoki baten bila.

Erlekume-aldia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Normalean, udaberriaren erdialdean edo udaren hasieran izaten da, eguraldia ona denean eta baliabideak eskuragarri daudenean. Askotan, ezti-ihintza[2][1] baino lehen, eta, horri esker, "erlekume-irteteko sukarretik"[3][1] hartutako kolonia amari eta erlauntzean geratzen den zatiari garatzen, erlauntza berria eraikitzen eta hornidurak sortzen dira.[4]

Zeinu aitzindariak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Normalean, erreginak etengabe jaulkitako feromonek eragotzi egiten dute erle langileek erregina bat haztea. Erregina feromona gutxiago zabaltzen hasten bada, arrazoia edozein dela ere, kolonia erlekume-irteteko sukarretik hartzen da. Sukar hori zeinu aitzindariei esker hauteman daiteke:

Ezti-abaraska gelaxka hexagonalen multzoz osaturik dago.
  • Erle langileek benetako gelaxkak[5] eraikitzen dituzte, besteak baino handiagoak. gelaxka horiek bertikalki eraikitzen dira, erlamandoen edo erle langileen edo polena edo eztia biltegiratzeko gelaxka horizontalen aurka.
  • Erle langileek kolpe txikiak ematen dizkiote erreginari, eta elikatzeari uzten diote. Erreginak, beraz, gero eta gutxiago erruten du. Oro har, ume-sabi[6] irekiak[7] ume-sabi operkulatua[8][1] baino leku gehiago hartzen du. Erlekume-irtetea baino egun batzuk lehenago, erruteko lekurik ez dagoelako, baina batez ere errutea moteldu egin delako, ebakitzeko ume-sabi operkulatuak ume-sabi irekiak baino leku gehiago hartzen du. Txosten hori alderantzikatzen den unean ateratzen da, erlekumea atera egiten da.
  • Badirudi langileak hutsik daudela hegaldi-taulan. Argizari-ontzi mokodunak[9][1] garatu egiten dira eta argizarizko 6 plaka txiki sabelaldean agertzen dira. Erlea itzuliz ikus daitezke. Etorkizuneko erlauntzan abaraska berriak eraikitzeko prest daude.

Erreginak onartzen badu, erregina-gelaxketan[10] hamar bat arrautza uzten dira, edo langileek arrautza operkulatuak[11] garraiatu dituztenean, prozesua hasten da. Egun batzuk geroago, erregina gazteak sortuko dira.

Argaldu ondoren errunaldia gelditzeagatik, erregina zaharrak hegan egin dezake eta erlekumearekin batera doa, hura ordezkatuko dutenak jaio baino lehentxeago. Printzesa hauek hil arte borrokatuko dira eta erregina ama berriak erlauntza oinordetuko du.[4]

Abiatu aurretik, erleak eztiz betetzen dira, 3 eguneko migrazioa ziurtatzeko energia izateko. erlekumearen irteera eguraldiko hasiera eguzkitsu baten ondorioz egiten da, erle-koloniako erleen erdiarekin eta erregina zaharrenarekin (lehenengo erlekumea.[12][1]). Ondoren, bigarren erlekumeko[13][1] (erregina birjina bat duena) 8 egun geroago sortzen da maiz, eta, batzuetan, hirugarren erlekume[14][1] bat, 3-4 egun geroago.

Erle-multzo bat erlauntz batetik ateratzen denean, gehienetan zuhaitz batean edo adar batean pausatzen da jatorrizko erlauntzetik metro gutxira, eta horrek, batzuetan, erlezainari berreskuratzen uzten dio, garaiz ikusten badu. Leku horretan, erreginaren inguruan biltzen da multzoa, eta 20-50 erle ikuskatzaile[1] bidaltzen ditu leku egoki berrien bila. Tarteko geldialdi horrek egun batetik hirura bitartean irauten du. Erle-tortoak erabakiko du habia egiteko lekurik onena, erle ikuskatzaileek dantzetan egiten duten kitzikapen-mailaren arabera.

Funtzioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erle-kolonien espazioan ugaltzeko eta sakabanatzeko modu naturala da erlekume-irtetea.

Gizarteko intsektu-espezie batzuetan, hala nola inurrietan, erlekume-irtetea da, halaber, printzesa askok eta inurri arrek hegan egiten duten unea, elkar estaltzeko. Erreginak eta arrak habiatik kanpora bultzatzen dituzte hegan egiteko, estaltzeko eta lurrera erortzeko. Arrak laster hilko dira, erreginak, bera, beste habia bat sortuko du. Printzesa hauek inurri hegodun ospetsuak dira, ez dira espezie bat, kasta bat baizik.

Faktore lagungarriak eta erlekume-irtetea kontrolatzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1900eko hamarkadako Montfaveten erlekumearen uzta.
Ume-sabiaren koadro bat behintzat ezinbestekoa da kolonia-zatiketa batean arrakasta zatitzeko.

Erlekume-irtetea dinamizatzen duten hainbat arrazoi:

  • Erlearen espeziea. Erle karnikoak[15] erle beltz europarrak[16] edo erle italiarrak[17] baino askoz gehiago erlekume-irtetea praktikatzen du.[1],
  • Erlauntza txikiegia, kolonia osoa hartzeko. Hori polen-kantitate handiak iristean gertatzen da, koloniako populazioa berehala handitzen baita. Adibidez, koltzaren ezti-ihintza egin ondoren erlekume-irtete bat ikusten da maiz, batez ere erlezainak denbora gehiegi behar du erlauntzaren harrera-bolumena handitzen duten altzak[18] jartzeko, eta erlekume-irtetearen data baztertzen dute.
  • Erreginaren adina.
  • Erlauntzeko tenperatura altuegia (aireztapen eskasa).

Hainbat teknika daude erlekume-irtetea murrizteko:

  • Kalitatezko erregina aukeratzea. "Etorritako guztiak" erreginak profesionalek sortutako erreginak baino askoz gehiago aritzen dira.
  • Erreginaren hegal bat moztea. Erreginaren hegal bat ebakitzen dutenean, erlekume-irtete bat atera daiteke, baina erreginak hegan egiteko duen ezintasuna dela eta, erlekumea jatorrizko erlauntzetik kanpo elkartuko da, erregina gazte bat jaio eta berarekin joateko zain. Itxaronaldi horretan, erlekumea erraz jaso daiteke. Ez da erlekume-irtetea prebenitzeko metodo bat, baina erlekumea berreskuratzeko metodo bat da.
  • Dama-jokoaren metodoa aplikatzea: neguaren amaieran, koadroak ume-sabitik gertu berrantolatzen dira. Eztiz betetako koadroak eta koadro hutsak txandakatzen dira. Uste da erreserba nahikoak dituztela uste duten koloniak bakarrik saiatuko direla erlekumea botatzen. Ume-sabitik hurbil dauden dama-joko koadroek, itxuraz, erreserbak edukitzearen sentsazio hori suntsitzen dute.
  • Zelula errealak aldizka suntsitzea (gutxienez astean behin), batzuetan, gomendagarria da, baina, egia esan, erlekume-irtetea azkartu egiten du.
  • Zatiketa edo erlekume-irtete artifiziala.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Erlezaintza Hiztegia, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Vitoria-Gasteiz, 2019, ISBN: 978-84-457-3477-3
  2. ↑ Zenbait landare-organoren gainean (hostoetan bereziki) aurki daitekeen likido azukretsua; jatorriz, landare-zorrien iraizkina edo landarearen berezko exudatua izan daiteke.
  3. ↑ Erlekumea bota aurreko egoera. Erleen urduritasuna nabarmena izaten da egoera horretan.
  4. ↑ a b Erleak, nola egiten du erlauntza?, Helena Ostolaza Elhuyar aldizkaria, 1988/06/01
  5. ↑ Sin. albeolo. Abaraskak bi aldeetan dituen zulo hexagonaletako bakoitza.
  6. ↑ Erleen arrautzek, larbek eta ninfek osatzen duten multzoa.
  7. ↑ Larba gazteak, oraindik metamorfosian sartu gabeak, dauzkaten albeolo operkulatu gabeen multzoa.
  8. ↑ Ume-sabi aurreratua, garapenaren azken fasean eta operkulatua dagoena.
  9. ↑ Sin. ezko-ontzi mokodun. Argizari urtua edukitzeko ontzia, argizarizko orriak koadroan itsatsi behar direnean erabiltzen dena
  10. ↑ Erreginaren larba hazten den gelaxka berezia, ezkur baten gisakoa izaten dena eta abaraskatik eskegita egoten dena.
  11. ↑ Eztia edo garatzen ari den erlea barnean duten gelaxkei tapa jarri. Operkulatze-lana erle langileek egiten dute.
  12. ↑ Erle-kolonia batetik urte batean irten daitekeen lehengo erlekumea, tartean erregina zaharra izaten duena.
  13. ↑ Erle-kolonia batetik urte batean lehenengo erlekumearen ondoren irten daitekeen erlekumea, lehenengoa baino txikiagoa izaten dena eta tartean erregina jaioberri bat edo gehiago izaten dituena.
  14. ↑ Erle-kolonia batetik urte batean bigarren erlekumearen ondoren irten daitekeen erlekumea, oso txikia izaten dena eta tartean erregina jaioberri bat edo gehiago izaten dituena. Posible da hirugarren erlekumearen ondoren erle-koloniatik erlekume berriak irtetea.
  15. ↑ Apis mellifera carnica latinezko izen zientifikoa.
  16. ↑ Apis mellifera mellifera latinezko izen zientifikoa.
  17. ↑ Apis mellifera ligustica latinezko izen zientifikoa.
  18. ↑ Umetegiaren gainean jartzen diren egituretako bakoitza. Erleek eztia egiten dute altzan, eta ume-sabia umetegitik bertara heda dezakete.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Zirriborro Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Erlekume-irtete&oldid=8958785"(e)tik eskuratuta