Eztainuaren izurri
Eztainuaren izurria elementu kimiko horren fenomeno oso berezia da, eta sentikortasun handia du tenperatura baxuen aurrean. Horien eraginpean, eztainua «gaixotu» egiten da. Zuri zilarkara ordez gris kolorea hartzen du; bolumena handitzen du (% 26 inguru); xehatzen hasten da, eta maiz hauts bihurtzen da. Fenomeno hori izendatzeko erabiltzen den terminologia, duela mende askotatik ezagutzen dena, eztainuaren izurria da, eta, batzuetan, legenarra edo eztainuaren gaixotasuna ere deitzen zaio. Gaixotutako eztainuak metal osasuntsua «kutsa» dezake, eta hortik datorkio izurri izena.
Fenomenoaren azalpena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Eztainuaren izurria esplikatzeko, kontuan eduki behar da eztainu puruak bi forma alotropiko dituela: α eztainua (grisa), hauts ez-metalikoa, erdieroalea, egitura kubikokoa eta egonkorra 13,2 °C-tik beherako tenperaturan, eta β eztainua (zuria), normala, metalikoa, eroale elektrikoa, egitura tetragonala duena eta 13,2 °C-tik gorako tenperaturan egonkorra dena. α eztainua oso hauskorra da, eta forma zuriak baino pisu espezifiko txikiagoa du. Horregatik, α→β transformazio alotropikoa bolumena asko murriztuz egiaztatzen da. Alderantzizko transformazioa, β±α, berez egiaztatzen da trantsizio-tenperaturaren azpitik, eta deskribatutako fenomenoa eragiten du. Eztainu zurian, orban grisak agertzen dira, ukitzean hauskorrak direnak. Orban horiek piezan zehar hedatzen dira eraldaketa egin ahala, eta, azkenean, hauts bihurtzen dira. Izurria 13,2 °C-tik beherako edozein tenperaturatan sortzen has daitekeen arren, ikerlari gehienak ados daude tenperatura horretan eztainuaren konbertsioa oso motela dela eta formazio tasa maximoa -30 °C eta -40 °C artean ematen dela.
Izurritearen atzeragarriak eta azeleratzaileak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Metal batzuek azeleratu, eta beste batzuek, berriz, eztainuaren izurriaren sorrera atzeratu edo desagerrarazi egiten dute. Hala, ezpurutasunek (aluminioa eta zinka) bizkortu egiten dute eraldaketa, baina bismutoa, antimonioa, beruna edo oso disolbagarriak diren beste metal batzuk gehituta saihestu dezakete. Bestalde, disolbagarritasun txikiena duten elementuek eta eztainuarekin eratzen diren metal-arteko elementuek izurria desagerrarazteko aukera txikiagoa da. Metal horien adibide dira zilarra eta, bereziki, kobrea.
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- R. C. Lasky - Indium Corporation of America. “Tin Pest: A Forgotten Issue in Lead-free Soldering?”. 2004.
- Dr. Lasky’s blog. “Tin Pest: Still a Forgotten Concern in Lead Free Assembly”. 2005
