Ibai-karramarro arrunt
| Ibai-karramarroa arrunta | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
| Invalid status (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Arthropoda |
| Klasea | Malacostraca |
| Ordena | Decapoda |
| Familia | Astacidae |
| Generoa | Austropotamobius |
| Espeziea | Austropotamobius pallipes Lereboullet, 1858 |
Ibai-karramarroa arrunta[1], europar ibai-karramarroa edo hanka zuriko karramarroa (Austropotamobius pallipes) Astacidae familiako ibai-karramarroa malakostrazeo dekapodo moduko bat da. Balkanetako penintsulatik iberiar penintsularaino hedatzen dena eta uharte britainiarretaraino iristen dena, han baitago biztanleria-dentsitaterik handiena.
Sakonera txikiko ibai eta erreketan bizi da, harri eta enborren azpian, eta lakuetan.
Amerikatik erakarritako espezieen eragina dela eta, Europako ibaietan jatorria duen espezie hau egun galtzeko zorian dago[2].
Deskribapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ibai-karramarro europarra oliba-kolorekoa da, eta behealdea zurbil eta koloretsua. 10 edo 12 zentimetro neurtzen ditu. Pintza handiak, tamaina ertaineko antenak eta 8 lokomozio-gehigarri ditu. Zefaloiak eta toraxak tamaina handia dute, gorputzaren erdia neurtzen duen sabelaldearekin alderatuta. Hala ere, lehenengo bi zatiak sabelaldekoak baino askoz handiagoak dira. Abaniko-itxurako isats gisan bukatzen da[3], oskol gogorra du eta begiak irteten zaizkio. Haragijalea da.
Kontserbazioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ibai-karramarro arruntaren gainbeheraren arrazoietako bat sartutako kanpoko espezieekin lehiatzea da. Procambarus clarkii edo Pacifastacus leniusculus bezalako ibai-karramarro amerikar batzuk txertatu zituzten XX. mendearen bigarren erdialdetik. Karramarro hauek garraiatzen zuten onddoari (Aphanomyces astaci) immuneak ziren, baina Europako ibai-karramarro ia guztiak hil zituen, afanomikosia eragiten zuen gaixotasunagatik.
Espezie moldagarriago eta erresistenteagoekiko lehiak ere desagertzea eragiten du. Iberiar penintsulan, adibidez, karramarro amerikarrek mendiko eta iparraldeko ur hotzetara lekualdatu dute Austropotamobius pallipes lusitanicus azpiespeziea.
Hiri- eta industria-garapenaren ondorioz ibilguak eta urak degradatu egin ziren, eta, ondorioz, karramarro-populazioak ez ezik, ibaien erdiko eta beheko tarteetako uretako bizitzaren zati handi bat ere desagertu egin zen.
Horrela, bada, karramarro horren presentzia uraren purutasunaren adierazle da, ur fresko, oxigenatu eta purua behar baitu.
Ugalketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ugaltzeko kopula edo akoplamendua hibernazioa baino lehentxeago gertatzen da, eta emeak 40-80 arrautza erruten ditu abdomenaren azpian, pleopodoetan finkatuta, eta hurrengo udaberrira arte babesten ditu. Orduan, arrautzak bota egiten dira.
Azalberrien edo muden bidez garatzen eta hazten da, eta horietan karramarroa oskoletik edo oparotasunetik askatzen da, tamaina handituz. Prozesu hori bospasei aldiz errepikatzen da lehen urtean. Ondoren, azalberrien kopuruak behera egiten du, eta, amaitzeko, arrek bi azalberri izaten dituzte eta emeek bat helduaroan. Karramarro autoktonoa batez beste sei edo zazpi urtez bizi da, baina ale batzuek hamar urte baino gehiago irauten dute[4].
Elikadura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Haien dieta omniboroa da, eta animalien eta landareen materia organikoa jaten dute: ur-makroornogabeak, ornodunen hilotzak... Era berean, baliabide trofiko aipagarria da ur-ekosistemetan, zenbait ugaztunentzat eta hegazti harraparirentzat.
Garrantzi ekologikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Dentsitate handiak lor ditzake baldintza onenetan, eta makroornogabeen biomasaren ehuneko handi bat izatera irits daiteke. Horregatik, ibai-ekosistemen funtsezko espeziea da, eta bizi den zonaldeetako landare- eta animalia-komunitateak modelatzeko gai da[5].
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2003]
- ↑ Elosegi Irurtia, Migel M. (1995/12/01). Arrunta omen zen... karramarro arrunta. www.zientzia.net.
- ↑ «Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa» www1.euskadi.net (Noiz kontsultatua: 2023-12-04).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Cangrejo de río (Austropotamobius italicus, Austropotamobius pallipes)» Fauna Ibérica (Noiz kontsultatua: 2023-12-04).
- ↑ «Sistema de Información de la Naturaleza de Euskadi» www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2023-12-04).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q966376
Multimedia: Austropotamobius pallipes / Q966376
Espezieak: Austropotamobius pallipes
|
Artikulu hau animaliei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |