Judas Makabearra

Judas Makabearra
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	ezezaguna, K.a. I. milurtekoa
Heriotza	Elasa (en) , K.a. 160 ( urte)
Hobiratze lekua	Modiin (en) ; Emmaus Nicopolis (en)
Heriotza modua	: guduan hila
Familia
Aita	Matatias
Anai-arrebak	ikusi Simon Makabearra; Jonatan Makabearra; John Gaddi (en) ; Eleazar Avaran;
Leinua	Asmondar leinua
Hezkuntza
Hizkuntzak	hebreera
Jarduerak
Jarduerak	Kohen (en) eta buruzagi militarra
	Parte-hartzailea Makabearren matxinada ;
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Makabearren matxinada
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	judaismoa

Judas Makabearra ^[1] (hebreeraz: יהודה המכבי‎, Yehudah HaMakabi) juduen apaiza izan zen, k.a. II. mendean Makabearren matxinadan buruzagietako bat ere. Bere balentriak Bibliaren Itun Zaharreko Makabearren II. Liburuan aipatzen dira eta, bere anaiekin batera, juduen historiako heroirik handienetakotzat hartzen da.

Matatias apaizaren hirugarren semea zen, bere familiarekin juduek seleukotar erregeen aurka egindako matxinada patriotiko eta erlijiosoaren bultzatzaile eta arima izan zena.

«Makabear» izenaren jatorriari buruzko hainbat aieru egin dira, oraindik ere etimologia eztabaidatukoa izanda.^[2] Izena siriar maqqaba (euskaraz: «mailu edo mazoa») ahotsetik erator liteke, seleukotarren aurkako bere balentria militarrei erreferentzia eginez.^[2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Judas, Makabearra ezizenez ezaguna, bere aita hilzorian zela, k.a. 167. urtean Antioko IV.a Epifanesen aurka matxinatutako gerrillaren buruzagi izendatu zuten. K.a. 166. urtetik K.a. 160. urtean hil zen arte egon zen agintean. Fede handia zuen Jainkoaren laguntza zela uste zuenarekiko, kausaren onberatasunagatik. Bere operazio militarrak Israelen etsaien alde agertutako herri askori eraso eta su emanez hasi zituen, eta indar armatu erregularrak bere jazarpenari amaiera emateko bidali zituztenean, gudu-zelaian ez zuen zalantzarik izan haiei aurre egiteko. K.a. 166 eta 165 urteen artean, Lisias, Gorgias eta Apolonio jeneralen seleukotar indarrak garaitu zituen Emaus, Bet Horon eta Bet Zurko guduetan. Seleukotar tropak, beraz, Antiokiara atzeratu ziren, eta horrek Jerusalemgo tenplurako bidea ireki zuen. Honek Antioko IV.a Epifanesek, Jerusalemgo Tenplua Zeus jainko pagano greziarrari eskainitako beste bat bihurtu zuenak, judaismoarekiko jazarpena amaitzea ahalbidetu zuen. K.a. 164ko udazkenean bere aita hil zenean, Antioko V.a Eupatorrek juduek beren legearen arabera bizitzeko zuten eskubidea berretsi zuen.

Hanukkah festa juduak k.a. 164ko abenduaren 14an erritualki garbitutako tenpluaren inaugurazioa ospatzen du. Baina, erlijio-askatasuna lortu bazuen ere, Judas Makabearrak independentzia politikoa lortu nahi zuen, eta seleukotar boterearen aurkako gatazka aurrera jarraitu zuen. Judas Makabearra erromatarrekin aliatu zen seleukotarren aurka, Erromara ordezkaritza bat bidaliz Errepublikaren eta herri juduaren arteko akordio bat sinatzeko. Gainera, Idumearen mugan tenplua eta Bethsur gotorlekua gotortu zituen. Jazarritako juduen deiaren ondoren, Idumean eraso garaileak egin eta Akrako gotorlekua setiatu zuen, eta baandar eta ammondarren lurraldeetara espedizioak egin zituen. Simon Makabearra bere anaiak espedizio bat egin zuen Akkoko harresietara, Judas Galaadetik Bosrara joan zen bitartean. Bi eskualde horietako juduak Jerusalemera eraman zituzten segurtasun handiagoa izateko.

Bitartean, Gorgiasen seleukotar armadak juduen espedizio-indar bat garaitu zuen Jamniatik gertu. Judas Idumearen aurkako gerrara joan zen, Hebron hartu zuen eta gero Marissa. Filistiar hiriei ere eraso zien, Axdod tartean. Adasako guduan, Nikanor jenerala aurre egin eta hil zuen. Burua eta eskuineko eskua moztu zizkion, eta Jerusalemera eraman zituzten. Heriotza honen urteurrena, "Nikanor Eguna" bezala ezagutzen dena, Adarreko 13an, juduentzako festa eguna izan zen Jerusalemgo Tenplua erori zen arte. Judas K.a. 160. urtean hil zen, Demetrio I.a Soter erregearen seleukotar tropen aurkako Elasako guduan, Bakides jeneralaren gidaritzapean zeudenak. Jonatan eta Simon anaiek Modi'inen lurperatu zuten, Judeako mendietan, eta asmondar leinua sortu zuten.^[3]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Euskaltzaindia. 177. araua: Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (III). Bibliako pertsona-izenak. .
↑ ^a ^b Rivas, Luis H.. (2010). Diccionario de personas y lugares de la Biblia. Buenos Aires: Amico, 187 or. ISBN 978-987-25195-4-4..
↑ (Gaztelaniaz) Driskoll, James F.. Judas Macabeo. in: Enciclopedia católica..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q111559
Multimedia: Judas Maccabeus / Q111559

[1] Euskaltzaindia. 177. araua: Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (III). Bibliako pertsona-izenak. .

[Rivas-2] Rivas, Luis H.. (2010). Diccionario de personas y lugares de la Biblia. Buenos Aires: Amico, 187 or. ISBN 978-987-25195-4-4..

[3] (Gaztelaniaz) Driskoll, James F.. Judas Macabeo. in: Enciclopedia católica..

[1]

[2]

[3]