Edukira joan

Kanadako Agindupeko Lurra

Wikipedia, Entziklopedia askea
Kanadako Agindupeko Lurra
Kanadako domeinua
Dominion of Canada
Dominion du Canada
1867 – 1982
Monarkia konstituzionala
Erresuma Batuko agindupeko lurra
bandera

armarria


Ereserkia
God Save the King/Queen

Goiburua
A mari usque ad mare
(latinez: Itsasotik itsasotik)
Kanadako mapa [1]
Geografia
HiriburuOttawa
Biztanleria24.819.915 biz
Azalera9.579.458 km²
Ekonomia
DiruaDolar kanadar
Kultura
Hizkuntza(k)Ingelesa eta frantsesa
ErlijioaProtestatismo
Historia
Garai historikoaInperialismo Berria
XIX. mendea
XX. mendea
Lehen Mundu Gerra
Gerrarteko garaia
Bigarren Mundu Gerra
Gerra Hotza
Konstituzio1867ko uztailaren 1a
Agindupeko lurra bezala izendatuta1871eko uztailaren 20
Kanadren sarrera Lehen Mundu Gerran1914ko azaroaren 20
Depresio Handia1929-1939
1931eko Westminsterreko Estatutua1931eko abenduaren 11
Kanadaren sarrera Bigarren Mundu Gerran1939ko irailaren 10a
Ternua Kanadako probintzia bezala1949ko martxoarem 31
Aurrekoak
Ipar Amerika britainiarra
Ontario
Quebec
Eskozia Berria
Brunswick Berria
Manitoba
Ipar-mendebaldeko Lurraldeak
Britainiar Kolunbia
Eduardo Printzearen Uhartea
Yukon
Saskatchewan
Alberta
Nunavut
Ondorengoak
Kanada
Ternua eta Labrador

Kanadako Agindupeko Lurra (ingelesez: Dominion of Canada; frantsesez: Dominion du Canada) Britainiar Inperioaren koroapeko Kanadaren agindupeko lur-aroa izan zen, 1867ko uztailaren 1ean konfederazio bezala batu zenetik 1982ko Kanadako Aktaraino, non erabateko subiranotasuna Kanadari ematen zaion.

Historia eta sorketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ipar Amerikako hiru probintzia britainiar, Kanadako Probintzia, Eskozia Berria eta Brunswick Berria, Kanadako Agindupeko Lurra izeneko federazio batean batu ziren 1867ko uztailaren 1ean. Agindupeko lur terminoa aukeratu zen Kanadako estatua Britainiar Inperioaren entitate politiko autonomotzat adierazteko, herrialde baten gainean erabili zen lehen aldian. 1867ko Ipar Amerika Britainiarraren Legea indarrean sartu zenean (Parlamentu britainiarrak aldarrikatua), Kanada berezko eskubidez federatutako herrialde bihurtu zen. Federazioa bultzada ugariren ondorioz sortu zen: britainiarrek Kanada defendatzea nahi zuten; itsasgizonek trenbide-loturak behar zituzten, 1867an agindutakoak; nazionalismo anglo-kanadarrak lurrak herrialde bakar batean batzea bilatu zuen, ingelesak eta kultura lealistak menderatua; franko-kanadar askok Quebec frankofono berri baten barruan kontrol politikoa izateko aukera ikusi zuten, eta iparralderanzko balizko hedapenaren beldurrak puztu zituzten. Maila politikoan, gobernu arduratsua hedatzeko nahia zegoen, eta Kanada Garaiaren eta Behe Kanadaren arteko geldialdi legegilea ezabatzea, baita federazio batean probintzietako legegintzaldiekin ordezkatzea ere. Hau bereziki Kanada Garaiko erreforma liberalaren mugimenduak eta Parti rouge franko-kanadarrak bultzatu zuten Kanada Beherean, batasun deszentralizatua bultzatzen zuena Kanada Garaiko alderdi kontserbadorearekin eta, neurri bateraino, batasun zentralizatua bultzatzen zuen Parti bleu franko-kanadarrarekin alderatuta. Gero eta handiagoa zen autonomia hori 1931ko Westminsterko Estatutuan nabarmendu zen, eta 1982ko Kanadako Konstituzio Aktarekin amaitu zen, britainiar parlamentuan menpekotasun juridikoaren aztarnak hautsi zituena.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]