Kanadako Agindupeko Lurra
| Kanadako Agindupeko Lurra Kanadako domeinua Dominion of Canada Dominion du Canada | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1867 – 1982 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Monarkia konstituzionala Erresuma Batuko agindupeko lurra | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Ereserkia God Save the King/Queen Goiburua A mari usque ad mare (latinez: Itsasotik itsasotik) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
 Kanadako mapa [1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Geografia | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hiriburu | Ottawa | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Biztanleria | 24.819.915 biz | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Azalera | 9.579.458 km² | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dirua | Dolar kanadar | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kultura | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hizkuntza(k) | Ingelesa eta frantsesa | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erlijioa | Protestatismo | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Garai historikoa | Inperialismo Berria XIX. mendea XX. mendea Lehen Mundu Gerra Gerrarteko garaia Bigarren Mundu Gerra Gerra Hotza | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Konstituzio | 1867ko uztailaren 1a | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Agindupeko lurra bezala izendatuta | 1871eko uztailaren 20 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kanadren sarrera Lehen Mundu Gerran | 1914ko azaroaren 20 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Depresio Handia | 1929-1939 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1931eko Westminsterreko Estatutua | 1931eko abenduaren 11 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kanadaren sarrera Bigarren Mundu Gerran | 1939ko irailaren 10a | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ternua Kanadako probintzia bezala | 1949ko martxoarem 31 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
.svg)
.svg){kind=small}
Kanadako Agindupeko Lurra (ingelesez: Dominion of Canada; frantsesez: Dominion du Canada) Britainiar Inperioaren koroapeko Kanadaren agindupeko lur-aroa izan zen, 1867ko uztailaren 1ean konfederazio bezala batu zenetik 1982ko Kanadako Aktaraino, non erabateko subiranotasuna Kanadari ematen zaion.
Historia eta sorketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ipar Amerikako hiru probintzia britainiar, Kanadako Probintzia, Eskozia Berria eta Brunswick Berria, Kanadako Agindupeko Lurra izeneko federazio batean batu ziren 1867ko uztailaren 1ean. Agindupeko lur terminoa aukeratu zen Kanadako estatua Britainiar Inperioaren entitate politiko autonomotzat adierazteko, herrialde baten gainean erabili zen lehen aldian. 1867ko Ipar Amerika Britainiarraren Legea indarrean sartu zenean (Parlamentu britainiarrak aldarrikatua), Kanada berezko eskubidez federatutako herrialde bihurtu zen. Federazioa bultzada ugariren ondorioz sortu zen: britainiarrek Kanada defendatzea nahi zuten; itsasgizonek trenbide-loturak behar zituzten, 1867an agindutakoak; nazionalismo anglo-kanadarrak lurrak herrialde bakar batean batzea bilatu zuen, ingelesak eta kultura lealistak menderatua; franko-kanadar askok Quebec frankofono berri baten barruan kontrol politikoa izateko aukera ikusi zuten, eta iparralderanzko balizko hedapenaren beldurrak puztu zituzten. Maila politikoan, gobernu arduratsua hedatzeko nahia zegoen, eta Kanada Garaiaren eta Behe Kanadaren arteko geldialdi legegilea ezabatzea, baita federazio batean probintzietako legegintzaldiekin ordezkatzea ere. Hau bereziki Kanada Garaiko erreforma liberalaren mugimenduak eta Parti rouge franko-kanadarrak bultzatu zuten Kanada Beherean, batasun deszentralizatua bultzatzen zuena Kanada Garaiko alderdi kontserbadorearekin eta, neurri bateraino, batasun zentralizatua bultzatzen zuen Parti bleu franko-kanadarrarekin alderatuta. Gero eta handiagoa zen autonomia hori 1931ko Westminsterko Estatutuan nabarmendu zen, eta 1982ko Kanadako Konstituzio Aktarekin amaitu zen, britainiar parlamentuan menpekotasun juridikoaren aztarnak hautsi zituena.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Ternua eta Labrador izan ezik