Lesbianismo
Lesbianismoa[1] emakumeek emakumeenganako sentitzen duten erakarpen sexuala da.[2] Lesbiana hitza (Safo poetari erreferentzia eginez, 'Lesboskoa') soilik emakumeenganako erakarpen sexuala, fisikoa, emozionala eta sentimentala sentitzen duen emakume homosexuala izendatzeko erabiltzen da. Era berean, safismo termino «kultua» eta tribadismo «poetikoa» ere erabiltzen dira emakumeen homosexualitateaz hitz egiteko; horien adjektiboak safiko eta tribada izanda.
XIX. mendearen amaieran sexologoek sexu bereko pertsonekiko desioari eta jokabideari buruzko oharrak argitaratu zituzten, eta Mendebaldeko kulturan, lesbianak entitate bereizgarritzat bereizi zituzten. Orduz geroztik, historialariek emakumeen arteko harremanak berraztertu dituzte, eta zalantzan jarri dute zerk eragiten duen emakume bat edo harreman bat lesbiana gisa kalifikatzea. Eztabaida horren emaitzak hiru osagai izan ditu lesbianak identifikatzeko orduan: sexu-jokabidea, sexu-desira eta sexu-identitatea.
Historian zehar, genero-rolek emakumeen sexualitatea eraiki dute gehienbat, eta rol horiek mugatu egin dute lesbianismoa sexualitatearen aukera edo adierazpen baliodun gisa onartzea. Lehen sexologoek lesbianen karakterizazioak beren genero-rol zehatzei aurre egiten zieten emakumeek buruko gaitz bat jasaten zutela uste izatean oinarritu zituzten. Orduz geroztik, lesbiana askok baztertu ez-moral gisa izendatzearen aurrean erreakzionatu dute, genero-rolen aurkako matxinadan oinarritutako azpikultura bat eraikiz. Zenbait aldiz, lesbianismoa modan egon da historian zehar, eta horrek eragina du besteek lesbianak nola hautematen dituzten eta beren burua nola hautematen duten. Jokabide homosexualak dituzten emakume batzuek identitate lesbikoa erabat arbuia dezakete, eta uko egin diezaiokete beren burua lesbiana edo bisexual gisa definitzeari.
Komunikabideetan lesbianak irudikatzeko moduek iradokitzen dute mendebaldeko gizartea, oro har, aldi berean intrigatua eta mehatxatua sentitu dela emakumeen genero-rolei aurre egiten dieten emakumeengatik, eta liluratua eta harritua emakumeen arteko harreman erromantikoengatik. Hala ere, identitate lesbikoa hartzen duten emakumeek identitate etnikoaren antzeko panorama osatzen duten esperientziak partekatzen dituzte: homosexual gisa, familia, lagun eta beste batzuen aldetik jasaten duten diskriminazio eta gaitzespen potentzialek lotzen dituzte. Emakume gisa, gizonek ez bezalako kezkak dituzte. Baldintza politikoek eta jarrera sozialek ere eragina izaten jarraitzen dute harreman eta familia lesbikoen eraketan.
Etimologia eta hitzaren garapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
«Lesbiana» hitza Lesbos uharte grekoaren izenetik eratorria da, K.a. VII. eta VI. mendean Safo poetaren bizilekua. Gorde diren idatzietatik, historialariek ondorioztatu dute Safo emakume gazte batzuen ardurapean zegoela, hezteko eta dibertitzeko[3]. Saforen poesiatik ez du asko iraun, baina ezagutzen denak idatzi zituen gaiak islatzen ditu: emakumeen eguneroko bizitza, harremanak eta errituak. Emakumeen edertasunean jartzen zuen arreta, eta gazteenganako maitasuna aldarrikatzen zuen[4]. XIX. mendearen amaiera baino lehen, «lesbostar» hitza adjektibo bat zen, eta Lesbosengandik eratortzen zena kalifikatzen zuen, ardo mota bat barne[5]. Hala ere, «lesbienne» terminoa zentzu modernoarekin erabiltzen zen jadanik literatura frantsesean XVI. mendetik. Ingalaterran, «lesbian»en erabilera arakatu daiteke, XVII. mendetik gaur egun duen esanahiarekin, Emma Donoghuek Passions between women (1993) lanean dokumentatu zuen bezala[6]. 1890ean, hiztegi mediko batean erabili zuten hitza, tribadismoa deskribatzeko adjektibo gisa («maitasun lesbiko» gisa): bi emakumeren sexu-praktika koitoaren simulazioaren bidez. «Lesbianismoa», emakumeen arteko harreman erotikoa deskribatzeko, 1870ean dokumentatu zuten. Terminoa trukagarria zen «safikoarekin» eta «safismoarekin» XX. mendearen hasieran. Literatura medikoan «lesbiana»ren erabilera nagusitzen hasi zen; 1925 aldera, hitza substantibo gisa definitu zen sodomita baten baliokide femeninoa izendatzeko.
Ezagutza medikoaren garapena faktore garrantzitsua izan zen hitzak ekarriko zituen konnotazioetarako. XIX. mendearen erdialdean, dibulgatzaile medikoak gizonen homosexualitatea identifikatzeko moduak ezartzen saiatu ziren, eta hori gizarte-arazo nabarmena zen mendebaldeko gizarte gehienetan. Sexu-portaera kategorizatuz, Magnus Hirschfeld alemaniarra bezalako sexologoek gizon eta emakumeentzako sexu-portaera normaltzat hartzen zuten «inbertsioa», eta, beraz, gizonezkoak eta emakumezkoak aldatu egiten ziren «gizonezko tipo perfektua»tik «emakumeen sexu-mota perfektua»ra. Emakumeen homosexualitateari eskainitako literatura medikoaren kopurua askoz txikiagoa zen gizonezkoen homosexualitateari eskainitakoa baino, medikuntzako profesionalek ez baitzuten arazo adierazgarritzat jotzen[7]. Kasu batzuetan, ez zuten ezagutzen. Hala ere, Alemaniako Richard von Krafft-Ebing psikiatrak eta Erresuma Batuko Havelock Ellis sexologoak emakumeen homosexualitatearen kategoria goiztiar eta iraunkorrenetako batzuk idatzi zituzten, eta lesbianismoa eromentzat hartu zuten. Krafft-Ebingek lesbianismoa («uranismo» deitzen zena) gaixotasun neurologiko gisa hartzen zuen, eta Ellisek, berriz, Krafft-Ebingen idazkien eraginpean, uste zuten ez zela gaixotasun iraunkorra. Ellisek uste zuen beste emakume batzuekiko maitasuna zuten emakume askoren sentimenduak aldatu egiten zirela ezkondu eta «bizitza erreala» izan ondoren. Hala ere, Ellisek onartzen zuen «benetako alderantzikatuak» zeudela, bizitza osoa beste emakume batzuekiko harreman erotikoetan pasatuko zutenak. Emakume horiek «hirugarren sexuko» kideak ziren, eta ez zuten onartzen emakumeen menpekotasuna, genero-rol femeninoa edo etxeko-lanen esleipena. "Alderantzikatua" hitzak bere sexuaren aurkako genero-rolak egiten zituena kalifikatzen zuen, eta emakumeenganako erakarpena sentitzen zuenari esleitzen zitzaion, gizonengatik izan beharrean; Viktoriar Aroan emakumeak sexu-harreman bat hasteko ezgaitzat jotzen zirelako, beste emakume batzuekin sexu-harremanak izaten zituzten emakumeak gizonezkoen sexu-desirak zituztela uste zen[8].
Krafft-Ebingen lanek zirkulazio handia izan zuten, eta emakumeen homosexualitateari buruzko kontzientzia publikoa sortzen lagundu zuten. Psikiatrek esaten zuten homosexualitatea sortzetiko anomalia bat zela, eta, oro har, gizon homosexualek baieztapen horrekin bat zetozen; adierazten zuten haien portaera ez zela nahita egindako edo ikasitako zerbait, eta ez zela, beraz, krimentzat hartu behar. Bere emozioen beste deskribapenik ezean, homosexualek «desberdin» edo «perbertitu» izendapena onartu zuten, eta Parisen eta Berlinen zirkulu sozialak osatzeko aldarrikapen-estatusa erabili zuten. «Lesbiana» eta «lesbianismoa» azpikultura bateko elementuak deskribatzeko hitz bilakatu ziren horrela[7].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2008]
- ↑ Euskalterm: [Feminismoa eta Berdintasuna Hiztegia] [2020]
- ↑ Foster, Jeannette H.. (1985). Sex variant women in literature. (1. Naiad Press ed. argitaraldia) Naiad Press ISBN 978-0-930044-65-7. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Aldrich, Robert, ed. (2006). Gay life and culture: a world history. Universe ISBN 978-0-7893-1511-3. PMC ocm74909268. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ (Ingelesez) Lesbos locals lose lesbian appeal. 2008-07-22 (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Norton, Rick. F*ck Foucault. How Eighteenth-Century Homosexual History Validates the Essentialist Model.. .
- ↑ a b Faderman, Lillian. (1992). Odd girls and twilight lovers : a history of lesbian life in twentieth-century America. New York, N.Y. : Penguin ISBN 978-0-14-017122-8. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Jennings, Rebecca. (2007). A lesbian history of Britain: love and sex between women since 1500. (1. publ. argitaraldia) Greenwood World Publ ISBN 978-1-84645-007-5. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q6649
Multimedia: Lesbianism / Q6649