Peribolo
Peribolo (grekeraz περίϐολος / períbolos, « itxitura », περί / perí eta βάλλω / bállō, « jaurti, bota »), antzinako arkitekturan greko eta erromatarrean, horma batek inguratuta zuhaitzekin eta mahastiekin zegoen itxitura zen[1], bereziki gune sakratu bat inguratzen zuena, hala nola tenplua, santutegia edo aldarea, eta antzinate paganoan lekuko jainko-jainkosei eskainia zegoen. Hedaduraz, arkitektura modernoan eraikin baten eta inguruko hesiaren artean utzitako espazioa adierazten du.
Funtzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Peribolaren funtzioa espazio sakratua (grekoek temenos deitzen dutena) eta profanoa bereiztea zen. Hala ere, eremu hori ez da egitura horietarako beharrezkoa, aurretik eraikitakoek markatzaileak bakarrik baitzituzten (esate baterako horoi edo mugarriak) irudizko mugak adierazteko[2]. Indusketek erakusten dutenez, santutegi batzuek periboloak geroago sartu zituzten beren historian, eta horrek erlijio-pentsamoldean aldaketa bat esan nahi du[2]. Erromatarren garaian, peribolo batzuk biltoki gisa erabiliak izan ziren negozioak egiteko[3].
Egitura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Periboloen paretak (temenosaren hormak ere deitzen zaie), batzuetan, harrizko zutoinez eta silo porotsuez eutsitako lauzez osatuta zeuden.
Kristauen artean, periboloa arkupe eta gelaxkek, lorategi edo baratze txikiek eta bainuek osatzen zuten, eta peribolo osoa, Teodosio eta Valentinianoren garaian, bertan babesten ziren gaizkileen asilo bortxaezintzat hartzen zuten.
Adibide famatuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Peribolo pareta eta atea Zeusen santutegian (Altis), Zeusen tenpluaren iparraldean, Olinpian (Grezia);
- Hamabi jainkoen aldarea inguratzen duen periboloa, Atenasko agora zaharraren iparraldeko muturretik gertu; eta
- Atena Pronaia santutegiaren (Marmaria) inguruan, Apoloren santutegiaren (Delfos) hego-ekialdean, euste-hormek eta peribolo-paretek sortutako terraza.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Rogers, Adam (2011). Late Roman Towns in Britain: Rethinking Change and Decline. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 96 or. ISBN 978-1-107-00844-1.
- ↑ a b Hagg, Robin; Marinatos, Nanno (2005). Greek Sanctuaries: New Approaches. London: Routledge. 7 or. ISBN 0203432703.
- ↑ «The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ALIPHEIRA Arkadia, Greece.» www.perseus.tufts.edu (Noiz kontsultatua: 2024-01-03).
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q2002633