Sacellum

Wikipedia, Entziklopedia askea

Sacellum bat (sacella pluralean, sakela ahoskatua) Antzinako Erroman gurtzeko erabiltzen zen espazio sakratu txiki bat zen. Etimologikoki, sacellum txikigarria da ('sakratua' edo 'jainkoei buruzkoa', hau da, "sakratutxoa" edo). Bi motatakoak izan zitekeen: jabetza pribatuetan zeudenak, familiaren baten kontura mantenduta, eta izaera publikokoak, oro har, estatuaren kontura zegoen hiriko harresian sartuak. Antzinatko erromatar erlijioko festa sakratu batzuek sacellum-etan batean erritualen bat egitea eskatzen zuten, adibidez: Septimontium festa eta Argei festa.

Definizioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Marko Terenzio Varronek eta <i>Marcus Verrius Flaccusek</i> emandako definizioak kontraesanean daude. Lehenengoak gelaxka moduko bat izango balitz bezala (cella bat, «espazio itxia») definitzen du; bigarrenak, aldiz, teilaturik eta sabairik gabeko espazioa zela dio, baina biek bat egiten dute zerbait sakratua gordetzeko espazioa zela esaten dutenean[1][2]. Jörg Rüpke alemandar filologo eta klasizistaren arabera, tenplu erromatarraren formarik landuena zen, agian aedicula motakoa[3]. Sacellum bat lerro zuzen edo kurbetakoa izan zitekeen[4].

Sakrariumak («sagrario») antzeko esanahia du, alegia, objektu sakratuak gordetzeko lekua[5]. Bi termino latinoen arteko lotura argeiei zeremoniei buruz hitz egiten duten testuetan ikus daiteke, horietarako sakraria hitza re erabiltzen bada ere[6]. Etxeetan espazio sakratu bat zegoen, eta han gordetzen ziren arbasoek irudikatzen zituzten penateak edo irudiak; espazio hori lararium esaten zen, eta sakrarium-forma bat zen, lepokoak ohoratzeko. Sacellum eta sacrarium latindar terminoak lehen kristauen latinezko lexikoaren osagai bihurtu ziren.

Gaur egungo santutxo-ak oroitarazten dute.

Sacellum-en mantentze-lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kuria bakoitzak bere sacellum-a zuen, eta haren mantenua celeres izeneko kargudunen esku zegoen, Erromako historiaren hasieran erregearen zaindari pertsonala bera zena, monarkiaren hasieran erlijio autoritate gorena erregeak baitzuen[7].

Venus Cloacinaren sacellum-a Erromako Foroan.

Jakina da, K.a. 50. urteko Zizeronek aipatutako epaiketa baten bidez, sacellum publiko bat jabetza pribatu baten barruan egon zitekeela, baldin eta jabe horiek gastuak beren gain hartu eta jendearentzat irekita edukitzen bazuten. Kasua Marcus Caelius Rufusek Appius Claudius Pulcher-ren aurka egindako salaketa izan zen. Appius Claudius Pulcher zentsorea zen, eta bere jabetzako sacellum baterako sarbide publikoa ez mantentzeagatik erruduntzat eman zuten[8][9].

Erroma hiriko sacella publikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erroman, hogeita zazpi ziren Argei errituetarako, eta hamabi jainko-estatuenak, honako hauek:

  • Janoren sacellum-a, ustez Romulok egina, oinarri karratukoa eta bi atekoa, jainko horren estatua txiki bat zuena.[10]
  • Lare publikoetako sacellum-a, pomeriumean kokatua eta Romulori eskainia[11][12].
  • Marteren sacrariuma, lantza sakratua zuena eta Regia eraikinaren barruan zegoena.
  • Herkulesen Sacellum-a (aedes ere esaten zitzaion), Foro Boarioan[13].
  • Caca jainkosaren sacellum-a[4], Kakoren arreba, Herkulesek irabazi zuena, Cacaren laguntza lortu ondoren.
  • Dianaren sacellum-a, Celiren muinoan, non senatari batzuk urteko sakrifizioak eskaintzeko joaten ziren, eta, seguruenik, lar compitalici. bat besterik ez zena [14].
  • Minerva captaren sacellum-a (delubrum ere esaten zaio), Celi muinoan ere, jainkosa horren estatua batekin; estatua hori Etruriako Falerii hiritik ostu eta Erromara eraman zuten K.a. 241 urtean[15].
  • Jupiter Fagutalisen sacellum-a, Eskilinoan kokatua, Lucus Fagutalis-en (pagadi sakratua) [16].
  • Naenia heriotzaren jainkosaren sacellum-a[17].
  • Pudicitia Patriciaren sacellum-a[18].
  • Dea Murcia jainkosaren sacelluma, Aventiren oinean[19].
  • Argei errituetarako sacellum-ak, Varróren arabera, 27 ziren eta hiri osoan barreiatuta zeuden, Kapitolioan eta Aventinoan izan ezik. sacellum horietako batzuen lekua bakarrik ezagutzen da. Subura eskualdeak gutxienez sei zituen (prozesioaren laugarren geldialdia Carinae barrutian zegoen, seigarrena Suburan). Eskilino eskualdeak gutxienez sei zituen (hiru Oppiusen zeuden: prozesioaren lehen, hirugarren eta laugarren geralekuak). Bi sacellum zeuden Cisipus muinoan (bosgarrena eta seigarrena). Colline eskualdeak gutxienez sei zituen (hirugarrena Kirinalaren gainean, laugarrena Salutaris Collis-ean, bosgarrena Mucialis collis-ean, seigarrena Latiaris collis-ean). Palatino eskualdeak gutxienez zazpi zituen (laugarrena Germal eta zazpigarrena Vèlian)[20][21].

Probintzietan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tenplu mota hau erromatar garaiko beste hirietan ere agertzen da, hala nola Eslabako Santakrizen, non ikerlariek, sacellum publiko bat identifikatu dute foroan[22].

Kristau arkitekturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hitza kristau elizak erabiltzen jarraitu zuen, eta hainbat eraikini izen hori ematen zaie.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Marko Terenzio Varron, Res Divinae, 62
  2. ↑ Varrus Flacus, Sesto Pomponiok zitatua, "De Verborum Significatione". 422.15–17 or.
  3. ↑ Rüpke 2007.
  4. ↑ a b Smith, William. (2013). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Cambridge University Press (Noiz kontsultatua: 2023-07-14).
  5. ↑ Ulpius Marcellus, Digesta, I.8.9.2
  6. ↑ Gradel 2002.
  7. ↑ Dionisio Halikarnasokoa, Erromatar antzinatasunak, II 64, 3.
  8. ↑ Zizeron. Ad familiares. 8.12.3
  9. ↑ Tito Livio. Ab Urbe condita. 40.51.8
  10. ↑ Ovidio, Fasti.1.275
  11. ↑ Gaius Julius Solinus: "De mirabilibus mundi" 2
  12. ↑ Tazito, Annales. 12.24
  13. ↑ Gaius Julius Solinus. De mirabilibus mundi, 1; aedes deitzen du Plinio Zaharrak: Naturalis Historia, 10.29
  14. ↑ Zizeron, "Haruspicum Responso" 32
  15. ↑ Robert Schilling. 1992. Roman and European Mythologies. University of Chicago Press, 137 or.
  16. ↑ Roger D. Woodard, "Indo-European Sacred Space: Vedic and Roman Cult", ed. University of Illinois Press, 2006, 254 or., 6 oharra.
  17. ↑ Sesto Ponpeio Festo. De Verborum Significatione, 163 or.
  18. ↑ Tito Livio. Ab Urbe Condita, 10.23
  19. ↑ Paulus Diaconus, Historia Romana.135 or.
  20. ↑ Platner & Ashby 1929.
  21. ↑ Marko Terenzio Varron. De Lingua Latina, V, 41-54
  22. ↑ (Gaztelaniaz) Las obras de consolidación de la ciudad romana de Santa Criz, en Eslava, finalizarán en otoño. .

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Gradel, Ittai. "Emperor Worship and Roman Religion". Oxford University Press, 2002. 
  • Platner, Samuel Ball; Ashby, Thomas. "A Topographical Dictionary of Ancient Rome". Oxford University Press, 1929. 
  • Rüpke, Jörg. "Religion of the Romans". Polity Press, 2007. 
  • Rutledge, Steven H. "The Roman Destruction of Sacred Sites,". Historia:Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, 56.2, 2007. 179-195 or.
  • Smith, Lenhard. "A Dictionary of Greek and Roman Antiquities". John Murray, 1875. 

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sacellum&oldid=9340338"(e)tik eskuratuta