Platero eta biok

Platero eta biok
Jatorria
Egilea(k)	Juan Ramón Jiménez
Argitaratze-data	1914
Izenburua	Platero y yo
Jatorrizko herrialdea	Espainia
Ezaugarriak
Egile-eskubideak	jabetza publiko

Platero eta biok (gaztelaniaz: Platero y yo) Juan Ramón Jiménez idazle espainiarraren lana da, 1914an argitaratua. Platero astoaren bizitza poetikoki azaltzen du egileak; astoa, itxuraz, bere haurtzaroko eta gaztaroko lagun banaezina izan zen. Liburua estanpa laburrez osatuta dago. Estanpa horiek ez dute ordena tematikorik, eta Moguerren Juan Ramón Jiménezek bizi izan zuen haurtzaroaren inpresio, sentsazio eta oroitzapenak biltzen ditu.

Eguneroko gisa azaltzen da liburua, non errealitatearen, pentsamenduaren eta egilearen sentimenduaren alderdirik interesgarrienak zehazten diren. Hala ere, ez da ez eguneroko bat, ez liburu autobiografiko bat, baizik eta giro erreal beretik hartutako oroitzapen ugarien artean aukeratutako istorioen aukeraketa bat.

2014an lanaren ehun urte ospatu ziren.^[1]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen edizioa 1914an argitaratu zen (Ediciones de la lectura), 136 orrirekin, eta 1917an edizio osoa argitaratu zen, 138 kapituluz osatua, 142 orritan (Editorial Calleja, Madril). Testuan hasieratik garbi azaltzen da helduei zuzendutako liburua da («Nik ez dut inoiz haurrentzat ezer idatzi, ezta idatziko ere»). Dena den, bere soiltasun eta gardentasunari esker haurren irudimenari eta gustuari erabat egokitutakoa ematen du.

Irakurle asko ohartu gabe, kapitulu batzuek nolabaiteko kritika soziala egiten dute, horrela autorearen dimentsio bat azaleratuz.

Poetak testua 190 kapituluraino zabaltzeko asmoa zuen; izan ere, hiru gehigarri daude, 1920ko hamarkadan idatziak. Juan Ramón Jiménezek bigarren zati bat ere prestatu zuen, Otra vida de Platero (Plateroren beste bizitza) izenekoa, eta horren zenbait izenburu ere zirriborratu zituen. Proiektu honek ez zuen inoiz argia ikusi.

Estiloa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nahiz eta itxura sinple izan, testua eta hiztegia aberatsak dira.
Egileak hitzak asmatzen ditu.
Andaluzismoak eta tokiko lexikoa present daude.
Irudiez aberatsa, konparazio eta metafora ugari biltzen ditu.
Galdera erretorikoak, miresmenak.
Etete-puntuak erabiltzen ditu sarritan.

Euskaraz[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lanik ezagunena, Platero y yo, izan zen Juan Ramón Jiménezen obratik euskarara lehen ekarri zena. Bingen Ametzagak euskaratu zuen eta 1953an argitaratu, Montevideoko Florencia & Lafon argitaletxearekin. Carlos Gonzalez Mendilaharzuren irudiez osatua dator argitalpena. Bada, bestalde, hain ezaguna ez den beste itzulpen bat: Irunen sustraitutako Emilio Masek Platero eta biok obraren lehenengo 31 atalak (obrak orotara 68 ditu) euskaratu eta argitaratu zituen El Bidasoa astekarian. 1956ko azaroaren 10eko alean hasita —Nobel saria urriaren 25ean "eman" ziotelarik Jimenezi—, ia astero atal bat euskaratu zuen Emilio Masek.^[2]

2008an Patxi Ezkiagaren bertsioa plazaratu zen.^[3]