Orreagako kolegiata
Orreagako kolegiataren eraikuntza Antso VII.a Azkarra nafar erregeak bultzatu zuen. Aldi berean, ehorzketa leku izateko asmoa zurten, eta azkenean lortu zuten. XIII. mendearen hasieran eraiki zen eta bere hormen artean XIV. mendeko Orreagako Ama Birjinaren irudi eder bat hartzen du.
Hainbat berrikuntza eta berreraikuntza jasan ditu hainbat ezbeharren ondorioz, eta XVII. mendeko berreraikuntzak eragin zion multzo osoari, bereziki elizari eta klaustroari.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ibañeta mendatea Iberiar Penintsula eta Europaren arteko ibilbide natural bat da. Bertatik igaro ziren zelta, erromatar, bisigodo eta karolingiarrak, adibidez. Donejakue bidearen sorrera eta garapenarekin, puntu garrantzitsua izan zen Orreaga, behin Pirinioak jaitsita.
Orreagako kolegiata, erromes jakobearren ospitale zaharra, Ibañeta mendatea ondoren ostatu hartzeko sortua, 1127an Iruñeko apezpikua Antso Larrosa jaunak sortu zuen. Honek Ibañetan ostatua eraiki zuen eta ekainaren 16an gotzainen, abadeen, elizgizonen eta laikoen kofradia bat eraiki zuen, kapareen ostatua eta kapareen zaintza finantzatzeko. 1132. urtearen inguruan, ospitalea gaur egun dagoen lekura eraman zuten.
Eliza-liskarra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Orreagako gorakadak azaltzen du 1204an fraideen beraien artean priorrak hautatzean izan ziren liskarrak. Ondoren, Iruñeko kabildoa priorrak aukeratzeko eskubidea aldarrikatu zuen 1217an, lehentxeago, beren priorea komunitatearen barruan aukeratzeko pribilegioa aita santuarengandik lortu zutenean (hau da, Iruñeko kalonje izan beharrik gabe).
1218an Honorio III.ak kontzesioa berretsi zuen, baina Iruñeko gotzainari hauteskundeetan parte hartzeko agindu zion. Bi auzi berri sustatuko zituen Iruñeko kabildoak, priorra bere kideen artean hauta zezaten (1270-1273 eta 1302-1303), baina bietan porrot egin zuen. Orreagako priorrak lortu zuen ospea apezpiku-atributuen erabileran eta Nafarroako Gorteetara joatean nabarmendu zen XIII. mendearen bigarren erdian.