Txikipedia:Patella vulgata

Patella vulgata edo Lapa arrunta maskor bakarreko molusku bat da itsasertzeko harkaitzei gogor lotzen zaiena. Jangarria da.

Nolakoa da?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kono itxurako maskorra du. Maskorra berdexka edo grisa izaten da. Barruan bizi da izakia eta barraskilo baten modukoa da. Bentosa egiten duen oin handi bat du, normalean laranja kolorekoa eta bere muskulu-oinari esker harkaitzei gogor itsasteko gai da. Gehienez 6 cm-ko luzera izaten du. Hortz asko ditu, ia bi mila, eta naturan existitzen diren hortz gogorrenak dira. Kanpoko aldean berdexka edo grisa da, eta barruko aldean, berriz, zuri-horixka.

Molusku gastropodoa da, barraskiloekin lotura estua duena, biak talde taxonomiko berekoak baitira. Moluskuek hainbat moldaketa garatu dituzte hainbat girotan bizirauteko eta aurrera egiteko, eta horrek taldearen barruan bizimodu eta estilo ugari sortzea ekarri du.

Zehazki, gastropodoek ezaugarri paregabeak izan dituzte, hala nola kiribil formako oskola eta mingain formako muskulu-oina. Oin honi esker, poliki-poliki mugitu daiteke elikagai bila edo harkaitz berriak kolonizatzeko.

Bizimodua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Harkaitzetan gogor itsasten da itsasbehera denean. Itsasgoran askatu egiten da eta harkaitzetan dauden algak jaten ditu.

Bizi-zikloa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pattela vulgataren bizi zikloa, lapa helduek beraien zelula sexualak uretara askatzen dituztenean hasten da. Behin zelula sexualak elkartzen direnean, belaze izeneko larba bat sortzen da.
Larba honek korrontean zehar bidaiatzen du, finkatuko den haitz bat aurkitu arte, eta han hasten da bere maskorra garatzen. Pattela vulgata animalia hermafrodita da, horrek esan nahi du arraren eta emearen gorputz atalak dituela, eta bi motatako gametoak sortzeko gai dela.
Pattela vulgata heldua denean, beste lapa heldu batekin ugalduko da eta larben arrautzak haitzetan utziko dituzte. Arrautza horiek larba bihurtzen direnean, korrontean zehar bidaiatuko dute beste harkaitz bat aurkitu arte, horrela bizi-zikloa berriro hasiz.

Ba al dakizu

Ba al zenekien Patella vulgata arrokei atxikitzen zaiela sortzen duen kola moduko batekin? Itsas barraskilo horiek guruin berezia dute, eta itsasgarri oso gogorra sortzen du, harkaitzei eusteko eta olatuek ez eramateko.

Beraz, kostalde harritsu bat bisitatzen duzuen hurrengoan, begiratu ondo lapei. On egin, esploratzaile txikiak!

Non aurki dezakegu?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Patella vulgata Europa eta Ipar Amerikako atlantikoko kostaldean bizi ohi da, Euskal Herria , Erresuma Batua, Estatu Batuak eta Kanada bezalako herrialdeetan adibidez. Sarritan hondartza arrokatsuetan ikus daitezke, eta zenbait tokitan legez bildu daitezke ondoren jateko.
Itsasoko olatuek arroken kontra talka egiten dutenean, marearteko eremu bat eratzen dute, marea baxuko lerroaren eta marea altuko lerroaren artean dagoen lur-zerrenda bat.
Euskadiko hondartzetan bertan aurki ditzakegu, arroketan itsatsita.

Ba al dakizu

Patella vulgata sukaldatu eta jan egiten da!

Leku batzuetan oso elikagai ezaguna da, Espainian eta Portugalen, esaterako, non plater tradizional gisa zerbitzatzen den.

Ba al zenekiten Patella vulgata era askotara kozinatu daitekeela? Irakin, erre, frijitu edo gordinik jan daiteke. Gainera, itsas barraskilo hau oso elikagarria da, proteina ugarikoa eta gantz gutxikoa.