José María Yanguas

José María Yanguas
Bizitza
Jaiotza	?
Herrialdea	Espainia
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	hegazkinlaria eta espioia
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Eusko Gudarostea
Parte hartutako gatazkak	Espainiako Gerra Zibila

José María Yanguas Air Pyrénées konpainiako pilotu ospetsu bat zen. Nahiz eta haren kontra zeuden frankistekiko kolaborazio susmoak Jose Antonio Agirre bere postuan mantendu zuen. 1937ko ekainaren 21an, matxura bat simulatuz, Zarauzko hondartzan hartu zuen lurra berarekin zoazten pertsonalitateak frankisten eskuetan utziz; atxilotutako guztiak Gasteizera eraman zituzten eta guztiei heriotz-zigorra ezarri zieten; azkenik, 1937ko ekainaren 26an, bi izan ziren erailak: Jose Agirre kapitaina eta Alfredo Espinosa, Jaurlaritzaren Osasun Kontseilaria. Ekintzaren helburua, dena dela, Jose Antonio Agirre bera zen baina Yanguasek ez zuen lortu.

Biografia

Jose Maria Yanguas Asturiasen jaiotako hegazkin-pilotua zen. Bilboko Aero Clubeko partaidea zen eta Push Moth abioneta zahar bat zuen. Pilotu bezala Air Pyrénées konpainian lan egiten zuen. Garaiko Eusko Jaurlaritzaren errespeto zuen eta gerra zibilaren hasieran Arabako Villarrealen borroka batzutan hartu zuen parte. Gerra garaian 60 pertsonalitate baino gehiago eraman zuen batetik bestera: Jesus Maria Leizaola, Julian Zugazagoitia, Andres Irujo, Mijail Koltsov, Juan Astigarribia. 1937an zehar interes handia erakutsi zuen Agirre bera eramateko eta hori susmagarria egin zuen bere interesa. 1937ko ekainean Eliodoro de la Torre Begoñako Andre Mariaren bitxiak eta Emakume Abertzale Batzaren emakume batzuenak Toulousera eramateko enkargua jaso zuen, Bilbon arriskuan baitzeuden, eta horrela egin zuen, Toulouseko Banca Courtoisen utzirik. Bueltarako Alfredo Espinosak, Jaurlaritzaren Osasun Kontseilaria, Jaurlaritza zegoen tokira eramateko eskaera jaso zuen. Espinosa Frantzian zebilen euskal erbesteratuen kanpamenduak prestatzen. Ekainaren 21an Yanguasek lurra Zarautzeko hondartza hartu zuen eta berarekin zoazten errepublikarrak Julian Troncoso komandante frankistaren eskuetan gelditu ziren. Atxilotutako guztiak (Emilio Ubierna, Georges Rougé, Eugenio Urgoiti, Pablo Martínez Baigorri, Jose Agirre eta Alfredo Espinosa Gasteizera eraman zituzten eta guztiei heriotz-zigorra ezarri zieten; azkenik, 1937ko ekainaren 26an, bi izan ziren erailak: Jose Agirre kapitaina eta Alfredo Espinosa. Hondartzan dena prest zegoen hegazkinaren etorrerako: baiñu-etxetxoak kenduta, herriaren argi nagusiak kenduta eta frankisten itsas-ontziak Zarautzen aurrean; horrek guztiak dena aurretik prestatu zegoela erakusten zuen.

Yanguas libre gelditu zen eta Joaquin Goyoagarekin batera, automobil lantegi baten gerentea eta frankista ezaguna; automobilez Toulousera itzuli zen eta han utzitako bitxi guztiak hartu zituen. Begoñakoak santutegira itzuli ziren eta besteak, EABrenak, betirako desagertu ziren. Antza, Yanguasek eta Goyoagak bitixiak Troncosoren eskuetan utzi zituzten eta honek, ondoren, Fidel Dávila Arrondo generalari eman omen zizkion. Birjinaren bitxien itzulera Erregimenak erabili zuen helburu propagandistikoz eta nazionalisten aurkako publizitate egiteko. Ofizialki Goyoaga izan zen bitxiak "berreskuratu"" zituena.

Yanguas, frankistek traidorea gaizki ikusten zutelako edo, agian, bere lana jarraitzeko, Frantziara itzuli zen. 1937ko amaieran Mexikon erbesteratu zen.

Bibliografia

• (Gaztelaniaz) Iñaki Egaña: Los crímenes de Franco en Euskal Herria, 1936-1940. Tafalla: Txalaparta, 2009.
• (Gaztelaniaz) Jesus F. Garitonaindia Sardui: "De la calumnia a la verdad de los hechos". Bilbao, 2012ko urrian, 36-37 or.
• (Gaztelaniaz) Lorenzo Sebastián García: "Alfredo Espinosa Orive (1937) Detención, procesamiento y ejecución de un consejero del Gobierno Vasco. Sancho el Sabio, 27.zk, 2007, 213-244 or. http://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2653238.pdf

Erreferentzia zerrenda

• Datuak: Q12260865