1755eko Meknesko lurrikara

1755eko Meknesko lurrikara
Mota	lurrikara
Data	1755eko azaroaren 27a
Herrialdea	Maroko
Lurrikararen momentu sismikoa	6,5 ; 7
Pertsona hilak	15.000

1755eko Meknesko lurrikara Richter eskalan 6,5-7,0 magnitudera (Mw) iritsi zen lurrikara bat izan zen. Urte hartako azaroaren 27an, Fez eta Meknes hiriak suntsitu zituen, guztira 15.000 hildako inguru utziz.

Testuinguru geologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eurasiako mendebaldeko eta Afrikako plakaren mugan Azores-Gibraltar faila-sistema dago, Azore uharteen eta Gibraltarko arkuaren arteko lotura hirukoitzaren artean dagoena. Gibraltarko arkuaren eta Alborango itsasoaren inguruko plakaren muga ez dago hain zehaztuta, eta sismikotasun handiko eremu zabala du. Afrikako eta Eurasiako plakak bat egiten dute N-S eta NNW-SSE norabideetan. Konbergentzia Rifeko mendietan zehar altxatzeko eta bultzatzeko tektonikarekin lotuta dago.^[1]

Lurrikara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1755eko Lisboako lurrikara gertatu- azaroaren 1ean- eta egun gutxira gertatu zen; Hasieran, gertaera horren erreplika gisa identifikatu zuten, oker, gertaera-data azaroaren 18a kokatuz. Iturri arabiarrek, berriz, Fez eta Meknes hiriei egotzi zioten lurrikara azaroaren 27an. Haustura sismiko baten berri ere eman zen, baina hori gaizki dokumentatuta dago.^[2]

2017an egindako eremuaren landa-azterketa batek 150 kilometro luzeko hegoaldeko Rifaren aurrealdean gainazalean izandako hausturak identifikatu zituen; bulkada-faila bat, ezkerraldeko norabideko irristatze-osagairen batekin. Failak geometria listrikoa erakusten du eta muxarradura bat du bere oinarrian; gainazaletik 60° ra eta 35°ra sakoneran murgilduz. 3,5 ± 1 mm-ko (0,138 ± 0,039 hazbeteko) irristatze-tasa kalkulatu zen urtean holozenorako. Failak Afrikako plakaren eta Rifaren arteko konbergentziari lekua egiten dio. Failan zeharreko azken lurrikarak 0,9 eta 1,7 metro artean irristatze kosismikoa eragin zuen; horrek esan nahi du, 30 kilometroko gainazal-hausturan zehar batez besteko lerradura gisa, lortutako momentuaren magnitudea 6,5 – 7.0 izan zela. Azaroaren 1eko Lisboako lurrikararen erreplikatzat hartzen ez bada ere, tentsioen transferentziaren ondorioz sortutako lurrikararen adibide izan zitekeen.^[2]

Kalteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lurrikarak hondamen handia eragin zuen Fez eta Meknes marokoar hirietan; dozenaka mila pertsona hil ziren. Ondoren, erreplika gogorrak etorri ziren, hilabeteetan zehar jarraitu zutenak.^[3] Meknesen, etxe gutxi batzuk bakarrik geratu ziren zutik, baina kalte larriak jasan zituzten. Hiriko 16.000 juduetatik 8.000 baino ez ziren bizirik atera eta beste 4.000 musulman hil ziren. Fezen 3.000 pertsona hil ziren.^[4] Volubilis erromatar aztarnategi arkeologikoan kalte handiak izan ziren. Volubilisetik zenbait kilometro hegoaldera, Mulay Idriss hiriak kalte larriak jasan zituen lur-irristatze handi baten ondorioz. Apurtutako azalerari buruzko dokumentazioaren ondorioz, geologoek tokiko lurrikara bat izan zela ondorioztatu zuten. Jebel Zerhounen eta Jebel Zalaghen, Fez eta Meknesko iparraldean, E-W faila batekin lotutako azaleko hausturak aztertu ziren.^[1]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b Moratti, G.; Piccardi, L.; Vannucci, G.; Belardinelli, M. E.; Dahmani, M.; Bendkik, A.; Chenakeb, M.. (2003). «The 1755 ‘‘Meknes’’ earthquake (Morocco): field data and geodynamic implications» Journal of Geodynamics 36 (1–2): 305–322. doi:10.1016/S0264-3707(03)00052-8..
↑ ^a ^b Poujol, A.; Ritz, J.-F.; Vernant, P.; Huot, S.; Maate, S.; Tahayt, A.. (2017). «Which fault destroyed Fes city (Morocco) in 1755? A new insight from the Holocene deformations observed along the southern border of Gibraltar arc» Tectonophysics 712–713: 303–311. doi:10.1016/j.tecto.2017.05.036..
↑ (Ingelesez) National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information. (1972). Significant Earthquake Information. NOAA National Centers for Environmental Information doi:10.7289/V5TD9V7K..
↑ (Ingelesez) Blanc, P.-L.. (2009). Earthquakes and tsunami in November 1755 in Morocco: a different reading of contemporaneous documentary sources. 9, 725–738 or. doi:10.5194/nhess-9-725-2009..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q115809087

[Moratti-1] Moratti, G.; Piccardi, L.; Vannucci, G.; Belardinelli, M. E.; Dahmani, M.; Bendkik, A.; Chenakeb, M.. (2003). «The 1755 ‘‘Meknes’’ earthquake (Morocco): field data and geodynamic implications» Journal of Geodynamics 36 (1–2): 305–322. doi:10.1016/S0264-3707(03)00052-8..

[Poujol-2] Poujol, A.; Ritz, J.-F.; Vernant, P.; Huot, S.; Maate, S.; Tahayt, A.. (2017). «Which fault destroyed Fes city (Morocco) in 1755? A new insight from the Holocene deformations observed along the southern border of Gibraltar arc» Tectonophysics 712–713: 303–311. doi:10.1016/j.tecto.2017.05.036..

[NOAA_EQ-3] (Ingelesez) National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information. (1972). Significant Earthquake Information. NOAA National Centers for Environmental Information doi:10.7289/V5TD9V7K..

[Blanc-4] (Ingelesez) Blanc, P.-L.. (2009). Earthquakes and tsunami in November 1755 in Morocco: a different reading of contemporaneous documentary sources. 9, 725–738 or. doi:10.5194/nhess-9-725-2009..

[1]

[2]

[3]

[4]