Cora Sadosky
| Cora Sadosky | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1993 - 1995 ← Carol S. Wood (en)  - Chuu-Lian Terng (en) → | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Buenos Aires, 1940ko maiatzaren 23a | ||
| Herrialdea |  Argentina | ||
| Heriotza | Kalifornia, 2010eko abenduaren 3a (70 urte) | ||
| Familia | |||
| Aita | Manuel Sadosky | ||
| Ama | Cora Ratto de Sadosky | ||
| Hezkuntza | |||
| Heziketa | Buenos Airesko Unibertsitatea Chicagoko Unibertsitatea | ||
| Tesi zuzendaria | Alberto Calderón Antoni Zygmund | ||
| Doktorego ikaslea(k) | Sandra N. Farrier (en) | ||
| Hizkuntzak | ingelesa | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | matematikaria | ||
| Enplegatzailea(k) | Howard Unibertsitatea Buenos Airesko Unibertsitatea Johns Hopkins Unibertsitatea Venezuelako Unibertsitate Zentrala | ||
| Kidetza | Association for Women in Mathematics (en) Zientziak Aurrera Egiteko Elkarte Amerikarra | ||
Cora Sadosky (Buenos Aires, Argentina, 1940ko maiatzaren 23a - Kalifornia, Estatu Batuak, 2010eko abenduaren 3a) argentinar matematikaria eta emakumeen eskubideen defendatzailea izan zen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Cora Sadosky-k Europan egin zituen lehen ikasketak, gurasoak matematiketan doktoregoa egiten ari zirela. Bere ama Cora Ratto Matematikako irakaslea zen Buenos Aireseko Unibertsitatean eta bere aita Manuel Sadosky, aipatutako Unibertsitateko Informatikako Zentroko sortzailea eta lehen zuzendaria izan zen.
Ondoren, Argentinako bigarren mailako eskola publiko batean hasi zituen ikasketak, baina lehen urtea baino ez zuen egin, modu pribatuan ikasten jarraitu baitzuen, ikasketak ikasle libre gisa gaindituz. Unibertsitate ikasketak Fisika arloan hasi zituen eta gero Matematiketara aldatu zen. Sadoskyk Analisi Harmonikoaren arloan lan egitea aukeratu zuen, Alberto Pedro Calderón mediku argentinarrak eta Antoni Zygmund mediku poloniarrak tesia amaitzean emandako aholkuak jarraituz.1960an Buenos Aireseko Unibertsitatean espezialitate horretako lizentziatura lortu zuen.
Chicagoko Unibertsitatean egin zuen doktorego ikastaroa, emakume bakarra izan zen -Matematika arloan ez ezik, zientzia guztietan- eta 1965ean lizentziatu zen On Class Preservation And Pointwise Convergence For Parabolic Singular Integral Operators izeneko tesiarekin (Klasearen babesa eta konbergentzia puntuala operadore paraboliko indibidual integralentzat).[1]
Bere herrialdera itzuli zenean Daniel Goldsteinekin ezkondu zen, Yaleko Unibertsitatean biologia molekularra ikasten ari zela ezagutu zuen fisikari argentinarrarekin.
Sadosky-k urtebete eman zuen Matematikako irakasle laguntzaile gisa lan egiten Zientzia zehatzak eta Natur Zientzien Fakultatean (Buenos Aireseko Unibertsitatea).1966an Juan Carlos Onganíaren de facto gobernuak unibertsitateetan esku hartu zuenean, Argentinako ehunka zientzialari kanporatu zituen eta horrek irakasleen exodo masiboa eragin zuen. Cora Sadosky seihileko batez Uruguaiko Errepublikako Unibertsitatera joan zen irakastera eta gero Estatu Batuetara, irakasle laguntzaile gisa lan egitera Baltimoreko ( Maryland) Johns Hopkins Unibertsitatera, non bere senarrak kargua zuen. graduondokoan.
1968an Argentinara itzuli zirenean, Sadosky irakaskuntzatik urrun egon zen ez baitzun kargurik lortu. 1971an bere alaba jaio zen eta handik bi urtera ikerketara itzuli zen Mischa Cotlar matematikariarekin lankidetzan, amaren aholkularia izandakoa doktoretza egiten ari zenean. Hurrengo urtean bere herrialdeko ezinegon politikoak familia Venezuelara joatera behartu zuen eta bertan Venezuelako Unibertsitate Zentraleko (Caracas) irakasle izan zen 1974 eta 1980 artean. Geroago irakasle gisa lan egin zuen 1980tik Washingtoneko Howard Unibertsitatean, 1990etik Santa Klara Kaliforniako Unibertsitatean eta 1996tik Berkeleyko Kaliforniako Unibertsitatean-Bere karreraren zenbait aldi ikerketan eman zituen. 70eko hamarkadaren amaieran eta 1984ra arte Princetongo Ikasketa Aurreratuen Institutuan eta 1987tik 1996ra arte Berkeleyko Matematika Zientzietako Ikerketa Institutuan.
Bere ekarpenak 50 artikulu baino gehiagotara iritsi ziren analisi funtzional eta analisi harmonikoaren arloan.[2] Zientzien Fundazio Nazionalak saritu egin zuen eta Zientziaren Aurrerapenerako Estatu Batuetako Elkarteko kide izan zen.
Aktibismoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Cora Sadosky emakumeen defendatzaile sutsua izan zen matematikaren arloan baita afroamerikarren parte hartze handiagoaren aldeko aktibista ere. Aurretik, bere amak Corina Rattok, giza eskubideen aldeko ekintzaileak, Emakumeen Nazioarteko Batasunaren sorreran parte hartu zuen 1945ean.Emakumeen Matematika Elkarteko buru izan zen 1993tik 1995era eta bere agintaldian elkarteak egoitza nagusia Marylandeko Unibertsitatera eraman zuen. Nazioarteko harremanak eta elkarte horren partaidetza areagotu zituen politika zientifikoetan, bereziki Europako Emakume Matematikoak elkartearekin Emmy Noether lehen Konferentzia abiaraziz Matematikaren Nazioarteko Biltzar batean 1994an eta elkartea ordezkatuz Hezkuntza Matematikoaren Nazioarteko Biltzarrean 1993an. Sadosky Zientziaren Aurrerapenerako Estatu Batuetako Elkartearen bekaduna izan zen eta bi aldiz aukeratu zuten Amerikako Matematika Elkartearen Kontseilurako. Matematika Zientzien Ikerketa Institutuko Giza Eskubideen Aholku Batzordeko kide ere izan zen.
Cora Sadosky 2010eko abenduaren 3an hil zen Kalifornian (Estatu Batuak), zientzia ibilbide bikaina egin ondoren.[3]
Bere omenez, AWM-Sadosky Ikerketako Analisi Saria sortu zen 2012an. Sari horren helburua emakumeek beren karreren lehen etapetan egindako aparteko azterketa aitortzea da.[4]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ «Cora Sadosky» www.agnesscott.edu (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ «Cora Sadosky, especialista en análisis armónico | Efemérides» Mujeres con ciencia 2014-05-23 (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ «Falleció la doctora Cora Sadosky» www.lanacion.com.ar (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ Cora Sadosky Prize. .
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Dokumentala "La Pérdida" Sinopsiaː Diktadura militarrean (1976-1983) erbesteratutako pertsona argentinarren testigantzak, besteak beste Cora Sadosky matematikariaren esku hartzearekin.
