Edwin Catmull

Wikipedia, Entziklopedia askea
Edwin Catmull

Bizitza
JaiotzaParkersburg, 1945eko martxoaren 31 (79 urte)
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Hezkuntza
HeziketaUtahko Unibertsitatea
Granite High School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakinformatikaria, ingeniaria, executive producer (en) Itzuli eta film-zuzendaria
Enplegatzailea(k)Applicon (en) Itzuli
Pixar
Industrial Light & Magic (en) Itzuli
New York Institute of Technology (en) Itzuli
Walt Disney Animation Studios
Jasotako sariak
KidetzaIngeniaritzako Akademia Nazionala
Association for Computing Machinery
IMDB: nm0146216 Edit the value on Wikidata

Edwin Earl Catmull (Parkersburg, Mendebaldeko Virginian, 1945eko martxoaren 31a) estatubatuar informatikaria da. Pixar-en sortzaileetako bat da eta Walt Disney Animation Studios-en lehendakaria izan zen.[1][2][3] 3D grafikoei egindako ekarpenengatik ohoratu dute, ACM Turing 2019 saria barne.

Gaztaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Edwin Catmull 1945eko martxoaren 31n jaio zen Parkersburg-en, Mendebaldeko Virginian.[4] Gero, familia Salt Lake Cityra (Utah) joan zen bizitzera. Han, aita Granitoko Bigarren Hezkuntzako Eskolako zuzendaria izan zen, eta, gero, Taylorsville Bigarren Hezkuntzako Eskolako zuzendaria.[5][6]

Laister, Catmullek inspirazioa aurkitu zuen Disneyren filmetan, Peter Pan eta Pinocchio barne, eta animatzaile izan nahi zuela hasi zen esaten; batxilergoa amaitu ondoren, ordea, ez zekien horretara nola iritsi, ideiarik ere ez zuen, ez baitzegoen animazio-eskolarik garai hartan. Matematika eta fisika ere gustuko zituelako, animazio ikasi ordez ikasketa zientifiko bat aukeratu zuen.[7] "Espaloi-liburuak" erabiliz ere animazioa egin zuen. 1969an Utahko Unibertsitatean graduatu zen fisikan eta informatikan B.S. (Bachelor of Science) batekin .[8][9] Hasiera batean, programazio-lengoaiak diseinatu nahi zituenean, Catmullek Ivan Sutherland aurkitu zuen. Sketchpad izeneko ordenagailurako marrazketa-programa diseinatu zuen, eta irudi digitalarekiko sortzeko interesa berreskuratu zuen.[10] Sutherlanderen ikasle gisa, unibertsitateko DARPA programan parte hartu zuen, James H. Clark, John Warnock eta Alan Kayrekin eskolak partekatuz.[11][9]

Irudi errealistak dituzten filmak digitalki sortzea bihurtu zen bere helburu nagusia. Unibertsitatean eman zuen denboran funtsezko bi aurkikuntza berri egin zituen ordenagailu bidezko grafikoen arloan: testura-mapak eta adabaki bikubikoak; eta "espazio-antialiasingerako" eta azpizatiketako gainazalen finketarako algoritmoak asmatu zituen. Catmullek dio azpizatiketa-gainazalen ideia matematika-egituretatik etorri zitzaiola, B lerroak aplikatu baitzizkien lau aldeko objektuei.[12] Z-buffering ere bere kabuz asmatu zuen, Wolfgang Straßer-ek bere doktorego-tesian zortzi hilabete lehenago deskribatu zuena.[13][14]

1972an, Catmullek zinemagintzari egin zion lehen ekarpena: minutu bateko ezkerreko eskuko bertsio animatua, "A Computer Animated Hand" izenekoa (euskaraz: Konputagailuz Animatutako Esku bat), Fred Park-ekin sortua Utahko Unibertsitatean. Sekuentzia labur hori, azkenean, Hollywoodeko produktore batek jaso zuen, 1976ko Futureworld filmean, 3D grafikoak erabili zituen lehen filmean, baita zientzia-fikziozko sekuentzia bat 1973ko Westworld filmean ere. Aitzindaria izan zen ordenagailu batek sortutako irudi pixelatua erabiltzen.[15][16][17] Ordenagailu bidez animatutako esku bat aukeratu zen, 2011ko abenduan AEBko Kongresuko Liburutegiko Zinema Erregistro Nazionalean gordetzeko.[16][18]

Ikasketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen ikasketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1974an informatikan doktoratu zen Catmull, eta Applicon izeneko konpainia batek kontratatu zuen.[19] Urte hartako azaroan, Alexander Schure New Yorkeko Teknologia Institutuaren sortzaileak institutuko konputazio grafikoko laborategi berriaren zuzendari kargua eskaini zion.[20][21] Lantoki horretan, 1977an, Tween asmatu zuen, bi koadroren arteko mugimendu-koadroak automatikoki sortzen zituen 2D animaziorako softwarea. [22]

Hala ere, Catmull-en taldeak ez zuen zinemaren bidez istorio bat eraginkortasunez kontatzeko gaitasunik.[23] Catmull eta haren bazkide Alvy Ray Smith arazo hori arintzeko ikasketak egiten saiatu ziren, baina, oro har, ez zuten arrakastarik izan George Lucas-en arreta piztu zuten arte. [24]

Lucasfilma[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lucas Catmullera hurbildu zen 1979an, eta grafiko informatikoak landuko zituen talde bat zuzentzeko eskatu zion , bideo-edizioa eta audio digitala entretenimenduaren eremura eramateko. Lucasek tratua egina zuen X-Wing izeneko konputagailu-konpainia batekin, eta Star Warsfilmerako X hegalen arteko borroka batentzako eredu digitala sortzeko eskatu zien. 1979an, Lucasfilmeko Industrial Light & Magic grafiko informatikoen dibisioko lehendakariorde bihurtu zen Catmull.[25]

Pixar[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1986an, Steve Jobsek Lucasfilmeko atal digitala erosi zuen eta Pixar sortu zuen, non Catmullek funtzionatuko baitzuen. [26] Pixar Disneyk erosi zuen 2006an. [27]

2007ko ekainean, Disneytoon Studios-en kontrola jaso zuten Catmull eta Pixar animatzaile digital eta John Lasseter zuzendariak. Disneytoon Studios Disney Animation dibisioa Glendaleko instalazio independente batean dago. Lehendakari eta zuzendari sortzaile gisa, hurrenez hurren, hiru azterlan bereizi gainbegiratu zituzten Disneyrentzat, bakoitzak bere ekoizpenarekin: Pixar, Disney Animation eta Disneytoon. Disney Animation eta Disneytoon Los Angelesen dauden bitartean, Pixar 350 milia (563 kilometro) baino gehiagora dago ipar-mendebaldean, San Frantziskoko badiaren inguruan. Han bizi dira Catmull eta Lasseter. Ondorioz, azterketa bakoitzerako kudeatzaile orokor bat izendatu zuten, eguneroko kudeaketa-gaiak haien ardura pean uzteko. Gero, Pixar eta Disney Animation-era astero-astero joaten hasi ziren, eta Disney Animation-en astean gutxienez bi egun igarotzen dituzte (gehienetan astearte eta asteazkenetan).[28]

Pixarren, Catmull High-Tech Employee Antitrust-en eskandaluan sartuta egon zen.[29][30][31] Disneyk eta bere filialek, Pixar barne, azkenean 100 milioi dolar ordaindu zituzten likidazio-konpentsazio gisa.[32][33][29][30]

2014ko azaroan, Disney Animation eta Pixarko gerente nagusiak presidente izendatu zituzten, baina biek jarraitu zioten Catmulli informazioa ematen, Walt Disney eta Pixar-en presidente-titulua gorde baitzuen.[34] 2018ko urriaren 23an, Catmullek Pixar-en eta Disney Animation-en erretiro-planaren berri eman zuen, eta aholkulari gisa aritu zen 2019ko uztailera arte.[35]

Thatgamecompany[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2022ko martxoan, Thatgamecompanyk iragarri zuen Catmull gehitu zuela kultura sortzailearen eta hazkunde estrategikoaren aholkulari nagusi gisa.[36]

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2006tik, Catmull Kaliforniako Marin konderrian bizi da, Susan Anderson emaztearekin eta hiru seme-alabekin.[37]

Catmull ez da gai buruan irudi mentalak sortzeko, afantasia esaten zaio horri.[38]

Sariak eta ohoreak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1993an, Catmullek Mugimenduaren Arte eta Irudi Zientzien Akademiaren lehen Sari Akademiko Zientifiko eta Teknikoa jaso zuen, "PhotoRealista 1xMan softwarea garatzeko. Software horrek mugimenduan dauden irudiak sortzen ditu, formaren eta itxuraren 3D deskribapen konputazionalen bidez. Tom Porterrekin partekatu zuen saria.

1995ean hardware Informatikoaren Elkarteko kide izendatu zuten. Berriro ere, 1996an, Akademiaren sari zientifiko eta teknikoa jaso zuen, "irudien konposizio digitalean asmakizun aitzindariak egiteagatik".[39]

2000. urtean, Catmull AEBko Ingeniaritzako Akademia Nazionaleko kide hautatu zuten irudi digitalen sorkuntza zuzentzeko. Ondorioz, efektu bisual erabat sintetikoak eta mugimendu-irudiak sartu ziren.

2001ean, Oscar bat jaso zuen, "mugimenduan zeuden irudiak irudikatzeko arloan izandako aurrerapen garrantzitsuengatik, Pixar-en liburuak erakusten duenez". 2006an, IEEE John von Neumann Sarien Koroa irabazi zuen, modelatze, animazio eta errenderizazioko konputazio grafikoaren arloan egindako ekarpen aitzindariengatik. 81. Oscar Sariaetan (2008, 2009ko otsailean aurkeztu ziren), Gordon E. Sawyer saria eman zioten Catmulli. Sari horrek "industria zinematografikoan egindako ekarpen teknologiko nabarmenak egin dituen pertsona bat" ohoratzen du.[40]

2013an, Konputazioaren Historiaren Museoak Museoaren Lagun izendatu zuen, "grafiko informatikoetan, animazioan eta zineman egindako lan aitzindariagatik".[41]

Creación, Inc. Financial Times eta Goldman Sachs Business Book of the Year Award libururako (2014) izendatu zuten, eta Mark Zuckerbergen liburu-kluberako ere 2015eko martxoan.[42][43]

Catmullek Turing 2019 Saria partekatu zuen Pat Hanrahanekin, ordenagailu bidez sortutako irudietan egindako lan aitzindariagatik.[44][45]

Filmografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea Filma Egiaztatua
1976 Futureworld Ekoizlea: Aurpegi animatua eta esku animatuko filma
1982 Star Trek II: The Wrath of Khan Ordenagailuko grafikoak: argi industriala eta magia
1995 Toy Story Ekoizle exekutiboa, Renderman(R) Softwarearen garapena
1998 A Bug's Life Talde exekutiboa - egiaztatu gabea
1999 Toy Story 2
2001 Monstruos, Inc.
2003 Finding Nemo
2004 The Incredibles
2006 Cars Talde exekutiboa
2007 Meet the Robinsons Talde exekutiboa
Ratatouille Talde exekutiboa
2008 WALL-E Pixar Senior Staff
Tinker Bell Talde exekutiboa: Pixar eta Walt Disney Animation Studios
Bolt Talde exekutiboa
2009 Up Pixar Senior Staff
Tinker Bell and the Lost Treasure Talde exekutiboa: Pixar eta Walt Disney Animation Studios
Printzesa eta igela Disney Senior Staff
2010 Toy Story 3 Pixar Executive Team
Tinker Bell and the Great Fairy Rescue Talde exekutiboa: Pixar eta Walt Disney Animation Studios
Tangled Ikasketa-gidaritza
2011 Cars 2 Pixar Senior Leadership Team
Winnie the Pooh Ikasketa-gidaritza
2012 Brave Pixar Senior Leadership Team
Secret of The Wings Talde exekutiboa: Pixar eta Walt Disney Animation Studios
Wreck-It Ralph Ikasketa-gidaritza
2013 Munstroen Unibertsitatea Pixar Senior Leadership Team
Hegazkinak Studio Leadership: Walt Disney Animation Studios
Frozen Ikasketa-gidaritza
2014 Maitagarri pirata Studio Leadership: Walt Disney Animation Studios
Planoak: Sua eta erreskatea
Heroi handia 6 Ikasketa-gidaritza
Kanpaitxoa eta NeverBestia kondaira Studio Leadership: Walt Disney Animation Studios
2015 Kanpoan Pixar Senior Leadership Team
Dinosauro ona
2016 Zootopia Ikasketa-gidaritza
Dory aurkitzen Pixar Senior Leadership Team
Moana Ikasketa-gidaritza
2017 Cars 3 Pixar Senior Leadership Team
Coco
2018 Incredibles 2
Ralph-ek Internet hausten du Ikasketa-gidaritza
2019 Toy Story 4 Pixar Senior Leadership Team
Frozen II Ikasketa-gidaritza
2020 Onward Pixar Senior Leadership Team

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Cook, R. L.; Carpenter, L.; Catmull, E.. (1987). «The Reyes image rendering architecture» ACM SIGGRAPH Computer Graphics 21 (4): 95–102.  doi:10.1145/37402.37414..
  2. ↑ ISBN 978-0-307-27829-6..
  3. ↑ Michael Rubin, Droidmaker: George Lucas and the Digital Revolution (2005), ISBN 0-937404-67-5
  4. ↑ ISBN 978-0-7876-6806-8. ISSN 0899-0417. OCLC .17977680.
  5. ↑ Katie, Harmer. (June 20, 2013). «Pixar ties to Utah run deep» Deseret News.
  6. ↑ ISBN 978-0-307-26950-8..
  7. ↑ Ed Catmull: Creativity, Inc.
  8. ↑ ISBN 978-0-7876-6806-8. ISSN 0899-0417. OCLC .17977680.
  9. ↑ a b ISBN 978-0-307-26950-8..
  10. ↑ Catmull & Wallace, 11 orr. .
  11. ↑ «A conversation with Ed Catmull - ACM Queue» acm.org.
  12. ↑ Oral History of Edwin "Ed" Catmull; 2013-03-01
  13. ↑ (Ingelesez) «Edwin Catmull» awards.acm.org.
  14. ↑ Straßer, Wolfgang. Schnelle Kurven- und Flächendarstellung auf graphischen Sichtgeräten, Dissertation, TU Berlin, submitted April 26, 1974
  15. ↑ ISBN 978-0-307-26950-8..
  16. ↑ a b «2011 National Film Registry More Than a Box of Chocolates» Library of Congress December 28, 2011.
  17. ↑ (Ingelesez) Trenholm, Richard. «Westworld's twists were hidden in Futureworld all along» CNET.
  18. ↑ Itzkoff, Dave. (December 27, 2011). «'Silence of the Lambs', 'Bambi' and 'Forrest Gump' added to National Film Registry» New York Times: Artsbeat.
  19. ↑ Txantiloi:Cite thesis
  20. ↑ Hanrahan, Pat. (November 13, 2010). «A Conversation with Ed Catmull» queue.acm.org.
  21. ↑ (Ingelesez) Edwin Catmull. 2008.
  22. ↑ Catmull & Wallace, 24 orr. .
  23. ↑ Catmull & Wallace, 25 orr. .
  24. ↑ Catmull & Wallace, 25–27 orr. .
  25. ↑ The Pixar Story: Dick Shoup, Alex Schure, George Lucas, Steve Jobs, and Disney. August 14, 2013.
  26. ↑ Catmull & Wallace, 42–43 orr. .
  27. ↑ Catmull & Wallace, 145 orr. .
  28. ↑ Lev-Ram, Michal. (December 31, 2014). «A candid conversation with Pixar's philosopher-king, Ed Catmull» Fortune (Time Inc.).
  29. ↑ a b Johnson, Ted. (February 2017). «Animation Workers Reach $100 Million Settlement With Disney in Wage-Fixing Suit» Variety.
  30. ↑ a b Amidi, Amid. (July 11, 2014). «Pixar's Ed Catmull Emerges As Central Figure In The Wage-Fixing Scandal» Cartoon Brew.
  31. ↑ Ames, Mark. «REVEALED: Emails, court docs show how Sony stood up to Steve Jobs' and Pixar's wage-fixing cartel» Pando.
  32. ↑ Rosenblatt, Joel. (November 20, 2014). «A conspiracy or a lawsuit all about money?» independent.ie.
  33. ↑ Cano, Georgia. (February 2019). Op-Ed: Why I Filed The Wage-Theft Lawsuit Against Major Animation Studios. Cartoon Brew.
  34. ↑ Graser, Marc. (November 18, 2014). «Walt Disney Animation, Pixar Promote Andrew Millstein, Jim Morris to President» Variety (Variety Media, LLC).
  35. ↑ (Ingelesez) «Pixar Co-Founder Ed Catmull to Retire» The Hollywood Reporter.
  36. ↑ (Ingelesez) «Sky and Journey maker Thatgamecompany raises $160M» VentureBeat 2022-03-03.
  37. ↑ Eller, Claudia. (June 12, 2006). «Disney's Low-Key Superhero» Los Angeles Times.
  38. ↑ Gallagher, James. (9 April 2019). «Aphantasia: Ex-Pixar chief Ed Catmull says 'my mind's eye is blind'» BBC News.
  39. ↑ «Three Pixar execs get special Oscars» San Francisco Chronicle February 1, 1996.
  40. ↑ Moody, Annemarie. (January 6, 2009). Academy to Honor Ed Catmull with Gordon E. Sawyer Oscar. Animation World Network.
  41. ↑ Edwin Catmull—CHM Fellow Award Winner. Computerhistory.org March 30, 2015.
  42. ↑ Andrew Hill. (September 24, 2014). «Shortlist unveiled for FT and McKinsey Business Book of the Year» Financial Times.
  43. ↑ Richard Feloni. (March 3, 2015). «Why Mark Zuckerberg thinks everyone can learn something from Pixar» Business Insider.
  44. ↑ Metz, Cade. (March 18, 2020). «Pixar Pioneers Win $1 Million Turing Award» The New York Times.
  45. ↑ (Ingelesez) Thomas, Zoe. (2020-04-05). «Pixar animators win 'Nobel Prize' of computing» BBC News.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Edwin_Catmull&oldid=9481856"(e)tik eskuratuta