Iriaun gaztelua

Iriaun gaztelua
Iriaun edo Elosuako erdi aroko gazteluaren aztarnak, Aizpurutxo haranaren gainean
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Gipuzkoa
Udalerria	Bergara
Koordenatuak	43°08′06″N 2°21′50″W
Historia eta erabilera
Irekiera	XII. mendea

Iriaun gaztelua, Elosua gaztelu edo Gaztelu deituriko haitzaren goialdean kokatzen da (579 metro i.m.g.). Urolako komunikazio bidea kontrolatzen zuen nafar jatorriko gaztelua izan zen, Aitzorrotzeko tenentzia barrukoa.

Kokagunea

Bergarako Elosua auzoaren Hego-ekialdean dago, Azkoitiako mugatik oso gertu, bi komunikazio ardatzen ondoan. Lehenengoa Deba eta Urola arroen artean zeharreko mendiko bidea zen, abelbide gisa erabilia neguko eta udako larreen artean. Gipuzkoako ibilbide luzeko lehenengoetako bide bat zela onartzen da. Bigarrenak Deba eta Urola arroak lotzen zituen, Bergara eta Urola erdiko bailararen artean. Azkoitiko hiribildu tituluan, 1324.egoa, erregeak behartzen zuen Arrasate eta Getariako kaiaren arteko garraioak Urolako herri horretatik igarotzea, beraz, Elosuako bidea erabiltzea. Elosun oraindik urtean behin egiten da Euskal Herriko mendiko azokarik ezagunenetako bat.

Aipatutako lekuan, 20x7m-ko haitz baten gainean kokatzen zen gaztelua.

Ezaugarriak

Rodrigo Semenez Erradakoak ez zuen aipatu gaztelu hau Gaztelako Alfontso VIII.ak bereganatutakoen artean, 1200 urtean. Hainbat idazlek adierazi dute, metro gutxira dagoen Elosuko San Andres eliza gazteluko harlanduez eraiki zela. Horren ondorioz, oso urriak dira geratu diren aztarnak: zulo borobilak zutoinak sartzeko, harkaitzean itxituretarako zizelkatutako hutsuneak, harrizko lerro gutxi batzuk eta lubetak. Gazteluak bi egitura edukiko zituen: dorre altua goialdean eta eremu harresitu zabalago bat azpian, Oiartzungo Beloagako gazteluaren antzera. Beheko egituratik pasako ziren, behartuta, bidea erabiltzen zutenak.

Mertxe Urteagak eta duela urte gutxi, Iñaki Sagredo arkeologoek miaketa lanak egin dituzte gazteluaren aztarnak topatzeko. Iñaki Sagredok buztin-egosizko argamasa zatiak topatu zituzten, egurrezko egituretan ohikoak zirenak. Beraz, ondorioztatu dute gazteluak egurrezko egitura izango zuela. Dorre bat izango zuela ere uste du arkeologoak, baita bizileku eta egurrezko barrera bat ere. Lubanarro bat aurkitzea ere espero da.

Gazteluaren gizarteratzea

Azkoitian, gazteluaren ezagutza eta, oro har, Azkoitiak Nafarroako erresumarekin izan zituen loturen inguruko ikerketak zabaltzea helburu duen elkarte bat sortu zen: Iriaun elkartea

Lege izendapena

Gazteluaren ingurunearen Balizko Arkeologia Gune aitortza eman zitzaion 1997ko irailaren 11n.

Bibliografia

• (Gaztelaniaz) RUIZ DE ARBULO GONZÁLEZ, IZASKUN. "Castillo de Iriaun, en Elosua". Arkeoikuska: Investigación arqueológica, 2018 zk., 2018, 404-406 or. ISSN 0213-8921
• (Gaztelaniaz) BARRENA OSORO, ELENA. Gipuzkoako komunikabideen historia 1. Aintzinaroa eta ertaroa. Gipuzkoako Foru Aldundia. Donostia, 1991. ISBN 84-7907-050-1

Kanpo estekak

• "Iriaun gazteluaren misterioa".
• «Elosua (Bergara, Gipuzkoa). Gazteluak» www.aranzadi.eus . Noiz kontsultatua: 2020-06-22.

• Datuak: Q96582271