Kristautasunaren historia

Wikipedia, Entziklopedia askea

Kristautasunaren historia kristau-erlijioari, herrialde kristauei eta kristau-sinesbide ezberdinetako kristauei dagokie, I. mendetik gaur egunera arte.

Antzinako kristautasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kristautasuna Jesusen ministerioan sortu zen, judu irakasle eta sendatzailea Jainkoaren erregetza hurbila aldarrikatu eta gurutziltzatu zuten 30-33an Jerusalemen, Judea erromatar probintzian. Bere jarraitzaileek uste dute, Ebanjelioen arabera, Jainkoaren Semea zela eta hil zela jendeak bekatuen barkamena jaso dezan, hilen artetik piztu eta Jainkoak goratu zuela, eta itzuliko dela Jainkoaren erregetzaren sorreran.

Antzinako kristautasuna, oro har, elizako historialariek uste dute Jesusen ministerioarekin hasi (27-30 inguruan) eta Nizeako I. kontzilioarekin amaitu (325). Normalean bi alditan banatzen da: Aro Apostolikoa (30–1100 inguruan, lehen apostoluak oraindik bizirik zeudenean) eta Ante-Nizear Garaia (100–325 inguruan)[1]. Aro Apostolikorako iturri nagusia Apostoluen Eginak liburua da, baina bere zehaztasun historikoa zalantzazkoa da.

Jesusen lehen jarraitzaileak judeokristau apokaliptikoak izan ziren[2]. Lehen kristau-komunitateak zorrozki juduak ziren, hala nola ebionitak[3]. Lehen kristau-komunitate batzuek Jainkoaren beldurra dutenak erakartzen zituzten, hau da greko-erromatar sinpatizatzaileak, judaismoari leialtasuna egin zioten baina konbertitzeari uko egin zioten eta, beraz, jentilen egoera mantendu zuten, jada sinagogak bisitatu zituztenak[4].

Apostoluen Eginen arabera, "Jaunaren ikasleak" eta "bidearen jarraitzaileak" zirela uste zuten[5], eta Antiokiako ikasleen komunitateak "kristau" izena hartu zuen lehena izan zen[6].

Kristautasunak hasieratik izan zuen Hebrear Biblia (Tanakh) liburu santu gisa, gero Itun Zaharra deitua. Kristautasuna Mediterraneoko herrien artean hedatu zenean, Tanakhen grezierazko itzulpena (Septuaginta) oso erabilia izan zen. Pixkanaka, Itun Berria Bibliaren bigarren zatiko kanona forma hartzen hasi zen.

Jadanik hasiera batean, fede zaharrean mantendu ziren juduen eta lehen kristauen arteko harremanak okerrera egiten hasi ziren. Judean, saduzeo apaizgoak eta Herodes Agripa I.a erregeak parte hartu zuten jazarpenean.

Kristautasuna terminoa (grezieraz: Χριστιανισμός) Ignazio Antiokiakoak lehen aldiz erabili zuen, 107. urte inguruan[7]. Ante-Nizear Garaiko ikuspegi eskatologiko nagusia milenialismoa izan zen, Apokalipsiako 20. kapituluaren interpretazio literalean oinarritutako fedea, Kristoren mila urteko erregealdia aipatzen duena[8]. Kristauek judaismoaren praktika batzuk hartzera iritsi ziren, beste batzuk baztertuz. Adibidez, eliza post-apostolikoak hainbat praktika zituen larunbatari[9] eta umeen bataioari[10] dagokionez.

Arte kristaua nahiko berandu sortu zen. André Grabar arte historialariaren arabera, ezagutzen dugun lehen irudi kristaua (Jesus Artzain Onaren irudia) 200. urtean sortu ziren[11].

Ante-Nizear Garaian kultu eta mugimendu kristau ugari sortu ziren. Mugimendu nagusietako batzuk hauek izan ziren:

Apostolu osteko elizan, hierarkiak forma modernoa hartu zuen: apezpikuak, presbiteroak eta diakonoak[12].

Antzinaro Berantiarra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Schaff, Philip. (1998). «Ante-Nicene Christianity. A.D. 100–325» History of the Christian Church. 2 Christian Classics Ethereal Library ISBN 9781610250412..
  2. ↑ (Ingelesez) McGrath, Alister E. (2006). Christianity: An Introduction. Blackwell Publishing, 174 or. ISBN 1-4051-0899-1..
  3. ↑ (Ingelesez) Ehrman, Bart D. (2005). «At Polar Ends of the Spectrum: Early Christian Ebionites and Marcionites» Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. Oxford University Press, 95-112 or. ISBN 978-0-19-518249-1..
  4. ↑ (Ingelesez) Goodman, Martin. (2007). «Identity and Authority in Ancient Judaism» Judaism in the Roman World: Collected Essays. Brill Publishers ISBN 978-90-04-15309-7..
  5. ↑ «Eginak 9. Sauloren konbertsioa eta deia» Elizen arteko Biblia. .
  6. ↑ «Eginak 11. Pedrok Jerusalemgo eliz elkarteari berri eman» Elizen arteko Biblia. .
  7. ↑ (Ingelesez) Danker, Frederick William; Bauer, Walter. (2000). A Greek–English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature. (3. argitaraldia) University of Chicago Press.
  8. ↑ «Apokalipsia 20. Mila urteak» Elizen arteko Biblia. .
  9. ↑ (Ingelesez) Bauckham, R.J. (1982). «Sabbath and Sunday in the Post-Apostolic church» From Sabbath to Lord's Day. Zondervan, 252-298 or..
  10. ↑ (Ingelesez) Cross, F.L. (2005). «Infant Baptism» The Oxford Dictionary of the Christian Church. Oxford University Press.
  11. ↑ (Ingelesez) Grabar, André. Christian iconography, a study of its origins. ISBN 0-691-01830-8..
  12. ↑ a b Kristautasuna. Amarauna.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kristautasunaren_historia&oldid=9553714"(e)tik eskuratuta