Leireko monasterioa
| Leireko monasterioa | |
|---|---|
 UNESCOren gizateriaren ondareaKultura ondasuna | |
 Aragoiko bidea | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Esa |
| Koordenatuak | 42°38′07″N 1°10′18″W / 42.63528°N 1.17167°W |
 | |
| Historia eta erabilera | |
| Irekiera | IX. mendea |
| Jabea | Nafarroako Gobernua |
| Izena | Jesusen Antzaldatzea |
| Arkitektura | |
| Estiloa | arkitektura erromanikoa |
| Gizateriaren ondarea | |
| Erreferentzia | 669-407 |
| Eskualdea[I] | Europa eta Ipar Amerika |
| Izen-ematea | bilkura) |
| BIC | RI-51-0000007 |
| 407 | |
| Webgune ofiziala | |
| |
Leireko San Salbatore monasterioa edo, besterik gabe, Leireko monasterioa, Leireko mendilerroaren magalean kokatutako monasterioa da, gain batean, Esako udalerriaren barruan, Nafarroa Garaiko erdi-ekialdean. Monasterioak oso balio handia du, hainbat zati erromaniko goiztiarrekoak direlako. Adibidez, kriptari buruzko lehenengo berriak IX. mendekoak dira.[1] Hasieran beneditarren monasterioa izan zen, baina XII. mendetik aurrera zistertarrak sartu ziren, eta obra handiak egin zituzten. Eliza eta monasterioa guztiz eraberritu zituzten XIV. eta XVI. mendeetan. Gaur egun, Nafarroako Foru Erkidegoarena da, eta San Benediktoren Ordenari utzita dago.
Historia
848. urtekoak dira monasterioari buruzko lehen aipamen idatziak. Monasterioak ezagutu zuen sasoi oparoaren hasiera Antso III.a Nagusia Nafarroako erregearen garaia (1004-1035) izan zen. XII. menderako herri ugari zeuden Leireko monasterioaren mende, Nafarroakoak eta Zaragoza nahiz Huescakoak ere.
Leireko monasterioa zistertarren mende geratu zen XIII. mendean, eta etengabeko gainbehera izan zuen XVI. mende arte. Mende horretan eraiki zen monasterio berria. XVIII. mendearen bukaeran monasterioko komunitatea jendez ondo hornitua bazegoen ere, baliabide ekonomiko gutxi zuen eta 1835ean ateak itxi behar izan zituen.
1867an monumentu nazional izendatu zuten bertako eliza eta monasterioa. 1940 aldera monasterioa berriro zabaltzeko ahaleginak egin ziren, eta beneditar fraideen talde bat bertan jarri zen bizitzen.
Artea
Monasterioko elizaren jatorria oso zaharra da. Atalik zaharrenak lehen erromanikoko edo karolingiar garaiko elizaren zimentarriak dira (gaur egungo habearte gotikoaren azpian daude). Jatorrizko eraikuntza hura musulmanek suntsitu zuten X. mendean.
XI. mendean zehar oparotasun handia izan zuen monasterioak, eta atal berriak eraiki ziren. Elizaren kripta eta burualdea 1057. urtekoak dira. Aipagarri dira, halaber, XII. mendeko lau atari, Nafarroako erregeen hilobia, Nunilo eta Alodia santuen kaperak eta 1005. urteko bolizko kutxak.
Iruditegia
-
Portale erromanikoa -
Elizaren barnealdea -
Kripta -
Leireko monasterioaren irudi panoramikoa
Kaleak
Ikus, gainera
- Erromanikoa Euskal Herrian
- Birila, X. mendean Leireko abadea izandakoa eta kondaira baten protagonista.
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo loturak
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Leireko monasterioa  |
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |