San Pedro baseliza (Usun)

San Pedro baseliza; Usungo monasterioa
	Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Erromantzatua
Koordenatuak	42°39′33″N 1°12′53″W / 42.65925164°N 1.21476611°W
Historia eta erabilera
Irekiera	829ko urriaren 28a
Izenaren jatorria	Petri
Elizbarrutia	Iruñea eta Tuterako artxidiozesia
Arkitektura
Estiloa	Arte aurre-erromanikoa

San Pedro baseliza Erromantzatuko Usun herri hustuan IX. mendeko kristiau monasterio zahar eta baseliza bat da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

IX. mendeko monasterio nafarren zati zen, Pirinioaurrekoan kokatuak, leku apartatuetan kokatuak, Islamaren mehatxutik urrun eta mundu karolingiarrak kulturalki eragina zutenak. Agiri bidez jakin denez, Iruñeko apezpiku Opilaok 829ko urriaren 28an sagaratu zuen monasterioko eliza San Pedrori.

Geroago, 851 inguruan, Kordobako San Eulogiok bisitatu zuela uste da, Galiara egindako bidaia zapuztuaren ondorioz. Bidaia horrek, Iruñeko gotzainak hala eskatuta, Leire, Igari eta Urdaspal Nafarroako Pirinioetako monasterioetan barrena egindako ibilbidea ekarri zuen, eta Zillasko eta San Pedro Siresako oszentsuetara ere zabaldu zen. Leire eta Siresakoetan autore kristau eta klasikoen lanak bildu zituen Al-Andaluseko komunitate mozarabiarrei emateko.

Iruñeko Erresumako lehen erregeak, Antso Gartzeitz, 924an, gaixotasun larri batek jota, «frigelak, egunero despeditzen zutenak», Nafarroako hainbat monasterio bisitatu zituen sendatzeko erregutuz, eta, azkenik, San Pedro Usungoa izan zen sendatua sentitu zena, nahiz eta errekuperazioa iragankorra izan, hurrengo urtean hil baitzen. Edonola ere, 924ko urriaren 28an, bere momentuko berreskurapena zela eta, Iruñeko Katedralari, ondoko Usun herriarekin batera, mahasti batzuk eman zizkion Arbontzen eta lur batzuk Ullen, Onsella ibaiaren ondoan, gaur egungo Zaragozako probintzian.

XI. mendean, Aragoiko eta Iruñeko errege Antso Ramiritzen dohaintzak jaso ziren. 1146ko dokumentu pontifikal baten arabera, Iruñeko katedralari atxikitako monasterioa da. Geroago, jurisdikzio horren barruan, katedraleko arkitano karguari lotu zitzaion. Johan Peritz Lizarrakoa izan zen adierazgarrienetako bat, 1330ean, Johan Oliverrek sinatu zuen katedral-jangela eta horma-pinturen bidezko dekorazioa sustatu zituena, Pasioko eszenekin. Izan ere, gurutziltzatzearen freskuraren oinean dagoen inskripzioan bere izena agertzen da, katedraleko kabildoan duen karguarekin eta San Pedro Usunekoaren artxidiakonoarekin.

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eragin karolingiarreko arkitekturari atxikitako erromaniko aurreko monasteriotik, arrain-arantzan eraikitako horma baten aztarnak baino ez dira kontserbatzen, harresietan daudenen antzekoa. Harresiak X. mendekoak dira, Xabierreko, Iruñeko eta Erriberriko harresikoaren bezala.

XI. mendearen amaieran monasterio berri bat eraiki zen. Garai horretakoa da ate gainean ageri den krismoi erromanikoa, zirkuluaren kanpoaldean lau buru txiki erakusten dituena, horietako bi gizakienak. Tetramorfoen antzezpen bat izan daitezke.

XVIII. mendean, Erdi Aroko obra suntsitu zuen birmoldaketa bat egin zen. Garai horretakoa da gaur egungo ermita. Oinplano angeluzuzeneko eraikina da, harlanduxka oso irregularrez eraikia eta bi isurkiko estalkia duena. Abside zuzena du; hegoaldeko horman multzoko ate bakarra irekitzen da, zirkuluerdiko arku batez ixten dena, eta haren gainean lehen aipatutako krismoia ageri da. Hegoaldeko horma horretan, hiru leihatila garrantzitsu irekitzen dira, eraikineko bao bakarrak. Ondo landutako errekarriak dituen zoladura batek 1737ko data darama.

Baselizaren ondoan, ekialdean, eraikin bat dago, ziurrenik erromesak hartzeko. Ate dinteldu bat du eta, bere gainean, leiho biki bat, egitura zakarreko arku zorrotzekin. Beheko solairuan dagoen bao bakarra argizuloa da.

Baseliza 2006an berreraiki zuten zorroztasun arkeologikoarekin.