Tigrinyera

Tigrinyera edo Tigrignera
	ትግርኛ
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Eritrea, Etiopia
Hiztunak	lehen hizkuntza: 6,75 milioi
Rankinga	55.a
Ofizialtasuna	Eritrea eta Tigray (Etiopia)
Araugilea	Ez du
Hizkuntza sailkapena
	giza hizkuntza; afroasiar hizkuntzak; Hizkuntza semitikoak; South Semitic (en) ; Ethiopian Semitic (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	SOV hizkuntza eta hizkuntza fusionatzailea
Alfabetoa	etiopiar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	ti
ISO 639-2	tir
ISO 639-3	tir
Ethnologue	tir
Glottolog	tigr1271
Wikipedia	ti
Linguasphere	12-ACA-c
ASCL	9235
IETF	ti

Tigrinyera edo tigrignera^[1] Eritreako eta Etiopian dagoen Tigray eskualdeko hizkuntza semitikoa da.

Tigrinyerak etiopiar grafia erabiltzen du, ge'ez hizkuntzarena bera.

Ge'ez-en antza gehien duen hizkuntza modernoa izateaz gain, ezer gutxi dakigu Tigrinyeraren historia linguistikoaz, idatzizko dokumentu guztiak nahiko berriak baitira, eta dena antzinako ge'ez hizkuntzan idazten zen. XIX. mendea baino lehenagoko idazkietan salbuespen bakanak daude, hau da, Europako bidaiari batzuek tigrinyerazko hitzen zerrendak erregistratu zituztenean. Etiopiako Sardako elizan aurkitutako Loggo Sarda kodexa, ziurrenik, literatura idatziaren lehen ekoizpena da eta XIX. mendekoa da.

Tigrinyera Tigray probintziako, Etiopian, eta Eritreako goi-lurraldeetan (Akkele Guzay, Serae eta Hamasien probintzietan) hitz egiten da batez ere. Gainera, Eritreako gainerako lurraldeetan tigrinya hitz egiten da, batez ere bigarren hizkuntza gisa.

Tigrinera hiztunen kopurua 6,7 milioi pertsona inguru dela kalkulatzen da, eta horietatik 2 milioi inguru Eritrean bizi dira, hau da, herrialde horretako biztanleriaren % 50 inguru.

Tigrinyera, arabiera, ingelesa eta italierarekin batera, Eritreako hizkuntza ofizialetako bat da, herrialde horretako irakaskuntza, literatura eta jende askoren komunikaziorako bide nagusia izanik.

Tigrinyera Etiopian gehien hitz egiten den hirugarren hizkuntza da, telebista nazionalean lekua baitu. Tigrinyeraz idazteko, Ge'ez-en etiopiar silabarioa erabiltzen da. Hitz-ordena normalean subjektua, osagarria eta aditza da.

Tigrinyeraren eritrear bertsioan italiar hiztegi zabala dago, Italiak herrialde honetan izandako kolonizazio luzearen emaitza. Presentzia hori askoz txikiagoa da Etiopia iparraldeko tigrinyeran, Europako kolonialismotik aske geratu zen herrialdean. Eritrear tigrinyeraren eta Etiopiako tigrinyeraren artean azentu eta hiztegian beste desberdintasun batzuk ere badaude. Dena den, aldakuntza horiek ez dute komunikazioa oztopatzen.

Tigrinyera mintzatzen den lurralde osoan, amhareraren (Etiopiako hizkuntza nazionala) azkenaldian tigrinyeraren eragina oso zabala da, nahiz eta ez den oso atzerriko eragina, bi hizkuntzek sustrai bera, alfabeto bera, gramatika eta hiztegia oso antzekoak baitituzte.

Idazketa sistema[aldatu | aldatu iturburu kodea]


	ä	u	i	a	e	(ə)	o	wä	wi	wa	we	wə
h	ሀ	ሁ	ሂ	ሃ	ሄ	ህ	ሆ
l	ለ	ሉ	ሊ	ላ	ሌ	ል	ሎ
ḥ	ሐ	ሑ	ሒ	ሓ	ሔ	ሕ	ሖ
m	መ	ሙ	ሚ	ማ	ሜ	ም	ሞ
ś	ሠ	ሡ	ሢ	ሣ	ሤ	ሥ	ሦ
r	ረ	ሩ	ሪ	ራ	ሬ	ር	ሮ
s	ሰ	ሱ	ሲ	ሳ	ሴ	ስ	ሶ
š	ሸ	ሹ	ሺ	ሻ	ሼ	ሽ	ሾ
ḳ	ቀ	ቁ	ቂ	ቃ	ቄ	ቅ	ቆ	ቈ	ቊ	ቋ	ቌ	ቍ
ḳʰ	ቐ	ቑ	ቒ	ቓ	ቔ	ቕ	ቖ	ቘ	ቚ	ቛ	ቜ	ቝ
b	በ	ቡ	ቢ	ባ	ቤ	ብ	ቦ
v	ቨ	ቩ	ቪ	ቫ	ቬ	ቭ	ቮ
t	ተ	ቱ	ቲ	ታ	ቴ	ት	ቶ
č	ቸ	ቹ	ቺ	ቻ	ቼ	ች	ቾ
ḫ	ኀ	ኁ	ኂ	ኃ	ኄ	ኅ	ኆ	ኈ	ኊ	ኋ	ኌ	ኍ
n	ነ	ኑ	ኒ	ና	ኔ	ን	ኖ
ñ	ኘ	ኙ	ኚ	ኛ	ኜ	ኝ	ኞ
ʾ	አ	ኡ	ኢ	ኣ	ኤ	እ	ኦ
k	ከ	ኩ	ኪ	ካ	ኬ	ክ	ኮ	ኰ	ኲ	ኳ	ኴ	ኵ
x	ኸ	ኹ	ኺ	ኻ	ኼ	ኽ	ኾ	ዀ	ዂ	ዃ	ዄ	ዅ
w	ወ	ዉ	ዊ	ዋ	ዌ	ው	ዎ
ʿ	ዐ	ዑ	ዒ	ዓ	ዔ	ዕ	ዖ
z	ዘ	ዙ	ዚ	ዛ	ዜ	ዝ	ዞ
ž	ዠ	ዡ	ዢ	ዣ	ዤ	ዥ	ዦ
y	የ	ዩ	ዪ	ያ	ዬ	ይ	ዮ
d	ደ	ዱ	ዲ	ዳ	ዴ	ድ	ዶ
ǧ	ጀ	ጁ	ጂ	ጃ	ጄ	ጅ	ጆ
g	ገ	ጉ	ጊ	ጋ	ጌ	ግ	ጎ	ጐ	ጒ	ጓ	ጔ	ጕ
ṭ	ጠ	ጡ	ጢ	ጣ	ጤ	ጥ	ጦ
č̣	ጨ	ጩ	ጪ	ጫ	ጬ	ጭ	ጮ
p̣	ጰ	ጱ	ጲ	ጳ	ጴ	ጵ	ጶ
ṣ	ጸ	ጹ	ጺ	ጻ	ጼ	ጽ	ጾ
ṣ́	ፀ	ፁ	ፂ	ፃ	ፄ	ፅ	ፆ
f	ፈ	ፉ	ፊ	ፋ	ፌ	ፍ	ፎ
p	ፐ	ፑ	ፒ	ፓ	ፔ	ፕ	ፖ
	ä	u	i	a	e	(ə)	o	wä	wi	wa	we	wə