Vidarbha
| Vidarbha | |
|---|---|
 India | |
 | |
| Administrazioa | |
| Herrialdea | India |
| Indiako estatua | Maharashtra |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 21°09′N 79°05′E / 21.15°N 79.09°E |
 | |
| Azalera | 97.321 km² |
| Demografia | |
| Biztanleria | 23.003.179 (2011) |
| Dentsitatea | 236,36 bizt/km² |
| Hizkuntza ofiziala | marathera |
| Ordu eremua | UTC+05:30 |
Vidarbha ( maratheraz: विदर्भ) Indiako Maharashtra barruko Nagpur eta Amravati dibisioek osatzen duten eskualdea da, muga definitu gabeak dituena. Eskuarki Maharashtrako 11 barruti hauek osatzen dutela esan daiteje: Amravati, Akola, Bhandara, Buldhana, Chandrapur, Gadchiroli, Gondia, Nagpur, Wardha, Washim eta Yavatmal. Eskualde osoak 97.382 km² inguru hartzen ditu (46.090 km² Amravati dibisioa, 51.336 km² Nagpur dibisioa). 2011ko erroldaren arabera, 21,93 milioi pertsona bizi ziren Vidarbhan.
Herrialdearen deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bertako hizkuntza nagusia Maharashtrako ofiziala da, marathera, baina bertako Varhadi aldaera izenez ere ezagutzen da. Hindiera, gondera eta teluguz mintzo diren gutxiengoak ere badaude. Maharashtrako gainerako lurraldeetan bezala, erlijio nagusia hinduismoa da (80.1 %) baina Indiako beste eskualde batzuekin alderatuta komunitate budista indartsua dago (10,9 %, Maharashtra osoan: 5,8 %), eta Islama legoke hirugarren postuan (8,0 %).
Vidarbhak Maharashtrako Marathwada eta Khandesh eskualdeekin muga egiten du mendebaldean, Madhya Pradesh estatuarekin iparraldean, Chhattisgarhekin mendebaldean eta Telanganarekin hegoaldean. Geografikoki, Vidarbha Deccan goi-ordokiaren ipar-ekialdeko ertzean dago eta, beraz, klima beroa eta nahiko lehorra da mendebaldean, baina euritsuagoa, adibidez, ondoko Marathwada eta Khandesh-en baino. Nekazaritzako produktuak kotoia, laranjak eta arroza dira batez ere. Baliabide mineralen artean ikatz gogorra, bauxita, burdina, manganesoa eta kromo minerala, silikatoak eta kareharria daude. Nekazaritza erabilera eta finkamendu trinkoa izan arren, oraindik baso-eremu handiak daude han, Maharashtrako basoen %56 Vidarbhan daude.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erdi Aroan, Indiako hegoaldeko zati handiak hainbat maharaja eta sultan musulmanen menpe egon ziren, eta Vidarbha ere halako egoeran egon zen, XVI eta XVII. mendeetan fornalki Mogol Inperioan sartua, baina printze nahiko independenteek kudeatua. 1700. ostean, mogolen botere posizioa azkar gainbehera joan zen eta marathi jauntxoek India erdialdeko kontrola hartu zuten.
Raj britainiarraren mendean[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hala eta guztiz ere, marathak azkenean Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainiaren armadak mendean hartu zituen, 1818an Vidarbhako ekialdeko Nagpur printzerri britainiarren meneko estatu gisa geratu zen. 1853an Nagpurreko azken maharaja hil zenean gizonezko ondorengorik gabe, bere herrialdea Britainiar Ekialdeko Indietako Konpainiak bereganatu zuen hutsegitearen doktrinaren arabera eta administratiboki Erdialdeko Probintzietan sartu zen. Vidarbhako mendebaldea (gutxi gorabehera gaur egungo Amravati dibisioa) Hyderabadeko Nizam-en menpe egon zen Berar izenarekin 1724tik. Britainiar Ekialdeko Indietako Konpainiarekin 1853ko itun batean, Nizamek Berarreko administrazioa britainiarrei utzi zetien pentsio baten truke, baina subirautza formala mantendu zen. 1936an bi probintziak batu ziren: Erdialdeko Probintziak eta Berar .
Indiaren independentziaren ondoren[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1947an Indiak independentzia lortu ondoren, Indiako hainbat printze estatuak pixkanaka-pixkanaka estatu berrian integratzen joan ziren 1950era arte. 1950ean konstituzioa onartu ondoren eratutako estatu federal berrien mugaketa oraindik kolonial garaiko muga administratiboetan oinarritzen zen. India erdialdeko Madhya Pradesh estatu eratu berria, hein handi batean, britainiarren Erdialdeko Probintziei eta Berarrei zegokien, printzerri txikiago batzuk gehituta. Hala ere, Indiako lurraldea alderdi etniko-linguistikoen arabera berrantolatzeko deiak gero eta ozenagoak ziren eta, beraz, Jawaharlal Nehru lehen ministroak Estatuen Berrantolaketa Batzordea sortu zuen 1953an, zeina Indiako estatu federalen berrantolaketa bati aurre egiteko. Batzordeak 1955ean aurkeztu zituen bere proposamenak. Jatorrizko proposamenak Vidarbha Madhya Pradeshetik bereiztea eta eremua estatu bereizi batean bihurtzea aurreikusten zuen. Horren aurka agertu zen Maharashtra Batuaren Aldeko Mugimendua ( Samyukta Maharashtra Andolan ), maratherazko hiztun guztiak barne hartu behar zituen estatu federal bat helburu zuena.
1953ko irailean, Nagpur-eko Akordioa izenez ezagutzen den hitzarmena egin zen, marathera mintzatzen den eremu ezberdinetako politikariek jarrera komunak adostu zituzten. Nagpur-eko Akordioak marathera hizkuntza-eremua barne hartuko zuen estatu federal bat eratzea eskatzen zuen. Estatu honetako gobernua herrialdeko toki ezberdinetako ordezkariek osatu beharko lukete biztanleriaren proportzioan. Bi Auzitegi Nagusi sortu behar ziren, bata Bombayn (orain Mumbai) eta bestea Nagpurren. Estatuaren baliabideek proportzionalki mesede egin behar diete herrialdeko zatiei, herrialde azpigaratuei laguntza berezia emanez (Marathwada esplizituki aipatu zen hemen). Eratuko zen estatuko parlamentuaren saio bat gutxienez Nagpurren egin beharko litzateke urtero Bombay hiriburuan beharrean. Estatuen Berrantolaketa Batzordearen proposamenen inguruko eztabaidek, azkenean, Vidarbha estatu bereizi baten ideia baztertu zuten. Vidarbha Bombay estatuan sartu zen 1956ko Estatuen Berrantolaketa Legean, eta, aldi berean, Gujarat eta Maharashtra bi estatutan banatu zen lau urte geroago, 1960an. Vidarbha Maharashtrako parte da ordutik.
Autonomia eskaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Maharashtran sartu zenetik, behin eta berriz planteatu da Vidarbha estatu ezberdin batean banatzearen auzia. Bereziki, iritzi desberdinak plazaratu dira Nagpur-eko Akordioko xedapenak benetan bete ziren ala ez ebazteko orduan. Autonomia handiagoaren aldekoek Vidarbharen atzerapen ekonomikoa azpimarratzen dute Maharashtra kostaldeko eskualdearekin alderatuta eta Bombay/Mumbaiko gobernuaren utzikeriaren frogatzat aurkezten dute hori.[1]
Alderdi politiko nagusiek jarrera desberdinak hartu dituzte gai honen inguruan. Bharatiya Janata Alderdiak (BJP) Vidarbha estatu bat sortzea defendatu zuen bere hauteskunde programan 1998ko legebiltzarrerako hauteskundeen aurretik, baina hori ez zen gauzatu ondorengo gobernu urteetan. Programaren elementua ez zen hurrengo hauteskundeetako BJPko hauteskunde programetan agertzen, seguru asko Maharashtrako Shiv Sena koalizio hinduista indartsu eta unionista bazkide funtsezkotza zutela kontuan hartuta, Shiv Senak Vidarbharen sezesioa zorrotz arbuiatzen baitu.[2]
Hala ere, BJPko politikari indibidualek, hala nola, Nagpur-eko BJPko presidente ohi Nitin Gadkarik, ikuspuntu hau argi eta garbi defendatzen jarraitzen dute.[3] Kongresuko Alderdiak hasiera batean jarrera negatiboa hartu zuen gai honen inguruan, baina gero estatuaren aldarrikapena 2014ko hauteskunde orokorren aurreko hauteskunde-manifestuan sartu zuen, baina 2014ko urrian berriro kendu zuen agendako puntua hauteskunde-manifestutik.[4] Hala ere Sharad Pawar Kongresu Nazionaleko Alderdiko buruak gaiari buruzko erreferenduma egitearen alde egin zuen 2014ko urrian.
Vidarbharen aldeko mugimenduak bultzada handia jaso zuen Indiako Parlamentuak 2013/2014 urteetan Telangana estatu berri bereizia sortzea ontzat eman zuenean, Vidarbha-rekin muga egiten duten telegu hizkuntzako eskualdeak hurbileko Andhra Pradesheik zatitu zenean. Hala ere, hainbat desberdintasun daude Telangana eta Vidarbharen artean. Azken honetan ez dago eskualdeko alderdi politikorik edo masa-mugimendurik Telanganan Telangana Rashtra Samithi eta beste batzuk izan badiren moduan. Telanganaren kasuan, ustez aberatsa izan daitekeen eskualde batek (zerga-bilketari dagokionez) eskualde pobreago batetik banandu nahi zuen. Vidarbharen kasuan egoera guztiz kontrakoa izango zen, hau da. Vidarbhak kontuan izan beharko luke orain arte kostaldeko eskualdetik barnealdera joandako diru-laguntzak lehortuko liratekeela sezesioa gertatuz gero.
Hala ere, hamarkada horretanm eskualdeko atsekabeari erantzunez, Mumbaiko gobernuak garapen programa zabalak jarri zituen martxan Vidarbharentzat.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Ingelesez) «Cong-NCP plotted to keep Vidarbha backward region : Devendra Fadnavis» The Indian Express 2014-12-19 (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
- ↑ (Ingelesez) Standard, Business. (2014-08-14). «People don't support demand for Vidarbha state: Shiv Sena» www.business-standard.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
- ↑ «Nitin Gadkari seeks all-party support on Vidarbha statehood issue» NDTV.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
- ↑ (Ingelesez) Standard, Business. (2014-10-03). «Maharashtra polls: Congress drops Vidarbha statehood from manifesto» www.business-standard.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, alemanezko Wikipediako «Vidarbha» artikulutik itzuli da; zehazki, 2019-11-15eko bertsio honetatik. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.
