Árni Magnússon Islandiar Ikasketen Institutua

Árni Magnússon Islandiar Ikasketen Institutua
Datuak
Mota	ikerkuntzarako institutua
Herrialdea	Islandia
Agintea
Egoitza nagusi	Reykjavik; 64°08′N 21°57′W / 64.14°N 21.95°W;
Historia
Sorrera	1962 ; 2006
	webgune ofiziala;

Árni Magnússon Islandiar Ikasketen Institutua (islandieraz: Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, stɔpnʏn ˈau(r)tna ˈmaknusˌsɔːnar iː ˈistlɛnskʏm ˈfraiːðʏm; ingelesez: Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies), Islandiako Hezkuntza, Zientzia eta Kultura Ministerioko institutu bat da, eta ikerketak egiten ditu Islandierazkoko eta antzeko ikasketa akademikoetan, batez ere Islandiako hizkuntzan eta Islandiako literaturan, eremu horietan ezagutzak zabaltzeko, eta dituen edo bere zaintzapean dituen dokumentu bildumak babesteko eta garatzeko. Besteak beste XVII. mendean sortutako euskara-islandiera pidginaren glosario batzuen eskuizkribu batzuk dauzka. Árni Magnússon du izena institutuak, Islandian XVII.-XVIII. mendeko Erdi Aroko eskuizkribuen bildumagile jakintsua izan zenaren izena, hain zuzen ere.

Árni Magnússon Institutua (Stofnun Árna Magnússonar) institutu akademikoa izan zen Reykjaviken, Islandian. Institutuak Landnama, Heimskringla eta Islandiar sagak zituzten Erdi Aroko eskuizkribuak zaindu eta aztertu behar zituen. 2006ko irailaren 1ean, institutuak bat egin zuen Islandiako Hizkuntza Institutuarekin, Islandiako Unibertsitateko Lexikografia Institutuarekin, Sigurður Nordal Institutuarekin eta Islandiako toki-Izenen Institutuarekin, egungo Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies (Islandiar Ikasketen Institutua) sortzeko. Bere kontseilu eta finantzaketa propioa duen unibertsitate-erakundea da. Hezkuntza, Zientzia eta Kultura ministroak bost kideko batzorde bat izendatu du lau urterako. Hiru kide Unibertsitateko Senatuak izendatutakoaren arabera izendatzen dira, eta bi, izendapenik gabe. Horietako bat lehendakaria da. Ministroak zuzendari bat izendatzen du bost urteko aldietarako, Batzordeak hala gomendatuta.

Vesteinn Ólason doktorea izendatu zuten Islandar Ikasketen Institutuko zuzendari 2006ko irailaren 12an. Vesteinn Árni Magnússon Institutuko zuzendaria izan zen 1999ko maiatzaren 1etik 2006ko irailaren 1era. Ondoren, beste lau instituturekin bat egin zuen Magnússon Islandiar Ikasketen Institutua sortzeko. Gup Rún Nordal irakasleak 2009ko martxoaren 1ean hartu zuen institutuko zuzendari kargua, bost urterako izendatua.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Landnámabók larruzko eskuizkribu baten orrialde bat

Islandiak Danimarkako Gobernutik autodeterminazioa 1904an jaso ondoren, Islandiako parlamentua (Alþingi) Arnamagnæan eskuizkribuen bildumaren zati handi bat gutxienez Islandiara itzultzeko eskatzen hasi zen, XVII. mendearen amaieran eta XVIII. mendearen hasieran jasotako eskuizkribuak eta Árni Magnússon-ek jaso zituen beste dokumentu batzuk. 1927tik 28ra lau eskuizkribu eta 700 bat gutun eta beste legezko dokumentu itzuli ziren Islandiako artxibo nazionalera. 1962an, institutu berezi bat sortu zen, Handribid ofnun Íslands izenekoa (ingelesez: "Icelandic Manuscript Institute", euskaraz: Islandiako eskuizkribuen Institutua). Hamar urte geroago, Kopenhageko eskuizkribuen transferentzia serio hasi eta gero, institutuari buruzko legeak aldatu egin ziren, eta Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi izena eman zitzaion (oro har, Árnastofnun). Islandiako Unibertsitatearekin elkartuta egon zen administratiboki 2006ko irailaren 1a arte, Islandiako beste lau instituturekin bat egin zuenean Islandiako ikasketen institutu independente zabalagoa sortzeko: Islandiako Ikasketen Institutua, Árni Magnússon.

Kokalekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Institutua aspalditik dago Arnagarbig-en, Islandiako Unibertsitateko Árnagarður campusean, Reykjaviken, Suðurgata kalean. 2005ean, Alþingik onartu zuen Hús íslenskunnar ('Islandieraren etxea') edo Hús íslenskra fræða ('Islandiar ikasketen etxea') eraikitzea, Institutu osoa ostatatzeko. Institutu hori Suðurgata kaleko beste aldean dago, Islandiako Liburutegi Nazionalaren ondoan.^[1]

Eskuizkribuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garrantzi historiko eta kulturaleko hainbat eskuizkribu biltzen ditu institutuak, gehienak Arnamagnæan eskuizkribu-bildumakoak. Hauek, besteak beste:

AM 113 fol (Íslendingabók)^[2]
AM 237, data honetara: / (lau orri, 1140-1160)^[3]
AM 347 or. (Lege liburua)^[4]
AM 371 4to (Landnámabók)^[5]
Landnámabók eskuizkribua Reykjavik-en (Islandiako Asentamentuen liburua)

AM 738 4to (Edda oblongata)
GKS 1005 fol (Flateyjarbók)
GKS 2365 4to (Codex Regius of the Poetic Edda)
GKS 2367 4to (Codex Regius of the Prose Edda)
Islandiako eskuizkribua, SÁM 66
Euskara-Islandiera pidgineko zenbait glosario hitz eta esaldiekin. XVIII. mendeko Jón Ólafsson Grunnavík jakintsuaren dokumentuen artean aurkitu ziren, izenburu honekin:^[6]
- Vocabula Gallica ("hitz frantsesak"). XVII. mendearen azken zatian idatzia, guztira 16 orrialde, 517 hitz eta esaldi laburrekin, eta 46 zenbaki. ^[7]^[8]
- Vocabla Biscaica ("Bizkaierazko hitzak (euskarazko hitzak"). Jón Olafssonek XVIII. mendean idatzitakoa, kopia bat galdu egin zen. Guztira 229 hitz eta esaldi labur eta 49 zenbaki ditu. Glosario honek pidgin hartako hitz eta esaldiak ditu.^[7]^[6]^[9]