Luzaideko bolantak

Luzaideko bolantak Nafarroa Garaiko Luzaide herriko dantza tipikoa da.^[1] Pazko igandero ospatzen da, eta kaleak kolorez, dantzaz eta jai giroz betetzen dira. Nafarroako Pirinioetako dantza tradizional ospetsuenetako bat da, eta Nafarroako bigarren jai tradizionaletakoa, Ituren eta Zubietako inauterien ondoren.

Luzaideko dantza euskal tradizioko txoko guztietan ezagutzen den kultur erakusketa da. Luzaidarrentzat ez da dantza soil bat, etxe bakoitzean bizi den eta belaunaldiz belaunaldi maitasunez transmititzen den tradizio bat baizik. Ikasitako urrats bakoitza sentimendu handiz interpretatzen da barrutik, dantzaren bidez herri oso baten izaera adieraziz. Pertsonaia anitzek, beren janzkera dotoreek eta beren dantzen edertasunak Luzaideko ikono adierazgarri egiten dituzte.

Dantzak

Luzaideko dantzariak ezagunak dira Pirinioetako bi aldeetan. Pertsonaia anitz eta aberatsek, beren janzkera dotoreek eta beren dantzen edertasunak, Luzaideko ikonoa egiten dute bere mugetatik kanpo. Era askotako dantzak egiten dira: ziratepekoak, gorriak, zapuriak, makilariak eta bolantak, guzti hauen atzetik atxo ta tupinak joaten dira.

bolant-iantzak: enparantzaren jabetza hartzeko erabiltzen den segizio dantza da. Haraino dator, formazioan, martxa dantzatuz. Enparantzara iristean Bolant-iantza hasten da.
jauziak: korrika dantzatzen dira, hasiera batean erlojuaren orratzen kontrako norabideari jarraituz. Dantza oinekin eta inolako alarde gimnastikorik gabe egiten da.
kalapita-iantzak: enparantzan dantzatzen ez ziren dantzak, ongi pasatzeko bakarrik dantzatzen ziren: xarmantia, kadera-iantza, irri-iantza, argi-iantza eta baso-iantza.
makilarenak: fantza honen protagonista makila da. Makilari bakoitzak makila eskuetan duela, lepoaren inguruan, hanken azpian exekutatzen dituen etengabeko birak dira.

Bolanteek, horrela deitzen baitzaie dantzariei, oso talde ikusgarria osatzen dute beren janzkeraren koloreagatik. Alkandora zuria dute soinean, botoi-formako petxera eta urrezko kateatxoak, eta zetazko zinta koloretsuak bizkarrean zintzilik; bularraren alboetan dagoen zapi batek gerriari eusten dio kolore moreko gerriko batekin. Galtza luzeak, zuriak horiek ere, galoi eta trentzatxo ikusgarriak ditu alboetan eta kaskabilo ñimiñoak. Abarketa zuriak xingola gorriekin janzten dituzte, eskularru zuriak erabiltzen dituzte, borlaz hornitutako txapel gorriarekin jotzen dira, antzina kaska originalarekin edo lorez betetako kartoizko koroarekin, eta eskuineko eskuan makila bat daramate kolorezko zintaz inguratuta.

Lau zaldizko bolante horiekin batera, brandeburgoak, galtza zuriak eta borla koloredunak dituzten txapela gorria daramate. Konpartsa tradizionala ordena honetan lerratzen da: lau pertsonaia zuri, zapurrak, bularrean banda gorri tertziatua dutenak eta manda zuri bat, egurrezko aizkorak daramatzaten ardi-larruzko txanoekin; beste bat, hatzen artean kolorin-makila bat jiraraziz eta airera botaz; bi erraldoi, blusa eta gonazpiko zuriz jantzita, txapel gorria eta lepoan zapi bat; jarraian, Gdores izeneko galtza zuria dator, gerlarien burua, Azkenik, segizioa ixten dute bolanteek. Talde honen emanaldiak inauterietako igandera eta Pazko Pazko eguneko bigarren igandera mugatzen dira. Argeryko frantziar bizilagunei kortesiazko bisita egin ohi diete, eta bueltan, meza nagusia amaituta, dantza egiten dute auzokideentzat. Arratsaldean parrokia-etxearen aurrean aritzen dira eta ondoren enparantzan.