Edukira joan

Aída Parada

Wikipedia, Entziklopedia askea
Aída Parada
Bizitza
JaiotzaLinares, 1903ko urria
Herrialdea Txile
HeriotzaSantiago, 1983ko urriaren 16a (79/80 urte)
Hezkuntza
HeziketaColumbia Unibertsitatea
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jardueraksufragettea eta unibertsitateko irakaslea

Aída Parada Hernández (Linares, Txile, 1903ko urria - Santiago, Txile, 1983ko urriaren 16a) Txileko sufragista, irakaslea, hezitzailea eta feminista izan zen, Txileko Emakumeen Emantzipazioaren Aldeko Mugimenduaren (MEMCH) sortzaileetako bat, eta Txileko lehen ordezkaria Amerikako Estatuen Erakundeko Emakumeen Batzorde Interamerikarrean (CIM).

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aída Parada Hernández Linaresen jaio zen, Txilen, 1903ko urrian, Juan Parada eta Margarita Hernándezen alaba. Lehen eta bigarren hezkuntza Linaresen osatu zuen, eta, gero, Talcako Irakasle Eskolara joan zen 1919 eta 1924 artean, eta irakasle-titulua lortu zuen. [1] Helduen hezkuntzarako eskola bat sortu zuen Linaresen.[2] Talcako Irakasle Eskolan maisutza bat ikasi ondoren, hiru urtez eman zituen eskolak erakunde berean.[2] 1930ean, beka bat jaso zuen Manhattango Columbia Unibertsitatean ikasteko, eta Zientzietako lizentziatura eta Arteetako Maisutza egin zituen Txileko etxera itzuli aurretik.[1][2]

1928an Emakumeen Batzorde Interamerikarra (CIM) sortu ondoren, kideek bi urtean behin biltzea erabaki zuten, batasuna eta jarraitutasuna sustatzeko programatutako konferentzia panamerikarrez gain. Lehenengo bilera Habanan egin zen 1930ean.[3] Lehenengo bileran parte hartu zuten ordezkariak honako hauek izan ziraen: Flora de Oliveira Lima (Brasil), Aída Parada (Txile), Lidia Fernández (Costa Rica), Elena Mederos de González (Kuba), Gloria Moya de Jiménez (Dominikar Errepublika), Irene de Peyré (Guatemala), Margarita Robles de Mendoza (Mexiko) Juanita Molina de Fromen (Nikaragua), Clara González (Panama), Teresa Obregoso de Prevost (Peru) eta Doris Stevens (AEB).[4] Gobernu gehienek ez zutenez dirurik eman, Kuba, Dominikar Errepublika, Nikaragua, Panama eta Estatu Batuetako ordezkariek baino ez zuten parte hartu.[3] Alicia Ricode de Herrera (Kolonbia), Fernand Dennis (Haiti), El Salvador beste ordezkari bati bere podereak emanez eta Cecilia Herrera de Olavarría (Venezuela) ere hantxe izan ziren. [4]

Emakume talde batek, Paradak bezala, atzerrian ikasiak, 1935ean bildu ziren eta Txileko Emakumeen Emantzipazioaren Aldeko Mugimendua (MEMCH) sortu zuten.[5] Fundatzaileen artean Elena Caffarena, Flora Heredia, Evangelina Matte, Graciela Mandujano, Aída Parada, Olga Poblete, María Ramírez, Eulogia Román, Marta Vergara eta Clara Williams de Yunge zeuden. Lan-merkatuan emakumeen berdintasuna mugatzen zuten gizarte-aurreiritziei heltzea eta emakumeen ahotsa politika nazionalean sartzea zuen helburu, biologiarekin, ekonomiarekin, justiziarekin eta emakumeen eskubide politikoekin (emakumeen sufragio unibertsala eskatu zuen) zerikusia zuten gaietan.[6][7] 1935 eta 1952 artean, MEMCHrekin lan egiten zuen feminista nagusietako bat izan zen, eta Txile ordezkatu zuen nazioarteko bilera eta hitzaldietan. [8]

Kalitateko hezkuntza publiko eta doakoaren defendatzaile eta bultzatzaile, hezkuntza herriaren aurrerapenerako bide gisa ikusten zuen. Txileko Neskatoen Eskola Esperimentala zuzendu zuen, eta garai hartan sexu-hezkuntzak zuen garrantziaren alde egin zuen.[9]

Institutu Pedagogikoan (gero Hezkuntza Zientzien Unibertsitate Metropolitarrean) irakasten zuen, Filosofia eta Hezkuntza Fakultatean, 1947an Txileko Unibertsitateko Ebaluazio Teknikoko Departamentuko irakasle izendatu zutenean. Leon Chamúdezekin ezkonduta egon zen 1948an, baina urtebete geroago banandu egin ziren. 1973ko ekainean erretiratu zen eta arte irakasten jarraitu zuen.[1]

Parada bronkio-biriketako konplikazio baten ondoren,ustekabean Txileko Santiagon hil zen 1983ko urriaren 16an, laurogei urte zituela.[10]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c Ríos-Rojas, Alejandro. (11 de febrero de 2012). Aída Parada. Santiago, Chile: Alejandro Ríos-Rojas.
  2. ↑ a b c «Two portraits of Aida Parada» Harvard University Library (Cambridge: Schlesinger Library on the History of Women in America, Radcliffe Institute) c. 1930.
  3. ↑ a b Towns, Ann. (2010). «The Inter-American Commission of Women and Women's Suffrage, 1920-1945» Journal of Latin American Studies (Reino Unido: Cambridge University Press) (42): 793..
  4. ↑ a b Seminar on Feminism and Culture in Latin America 1990, 17 orr. .
  5. ↑ «El Movimiento Pro-Emancipación de las Mujeres de Chile» Memoria Chilena (Santiago, Chile: Biblioteca Nacional de Chile).
  6. ↑ Lavrin 1998, 310-311 orr. .
  7. ↑ «Feministas pioneras» Memoria Chilena (Santiago, Chile: Biblioteca Nacional de Chile).
  8. ↑ Egaña, Núñez & Salinas 2003, 169-170 orr. .
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Aída Parada Hernández: la profesora que abogó por la importancia de la educación sexual en 1935» El Mostrador 2023-05-30 (Noiz kontsultatua: 2024-06-17).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) «Aída Parada Hernández: la profesora que abogó por la importancia de la educación sexual en 1935» El Mostrador 2023-05-30 (Noiz kontsultatua: 2024-06-17).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aída_Parada&oldid=9823511"(e)tik eskuratuta