Abkhaziera

Abkhaziera
	Аԥсуа бызшәа — Аԥсшәа
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Georgia eta Turkia
Hiztunak	105.000
Ofizialtasuna	Abkhazia
Eskualdea	Kaukasia
UNESCO sailkapena	2: kaltebera
Araugilea	Ez du
Hizkuntza sailkapena
	Kaukasoar hizkuntzak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	SOV hizkuntza, hizkuntza eranskaria, hizkuntza ergatiboa eta hizkuntza polisintetikoa
Kasu gramatikalak	nominatiboa eta adverbial case (en)
Alfabetoa	alfabeto zirilikoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	ab
ISO 639-2	abk
ISO 639-3	abk
Ethnologue	abk
Glottolog	abkh1244
Wikipedia	ab
UNESCO	1076
IETF	ab

Abkhaziera^[1] (Аҧсуа бызшәа) abkhazen hizkuntza da. Kaukasoar hizkuntzen artean Ipar-mendebaldeko kaukasoar familiakoa da, abazera, adigera, kabardera eta ubykherarekin batera.

Abkhazeraz Ashvy deritzo abkhaziera erabiltzen den lurraldeari. Herritarrei, ostera, apsua deritze. Nazioartean abkhaz, abkhazian, abxaz eta abxazo izenak erabiltzen dira hizkuntza hau izendatzeko.

Abkhazieraren geografia-eremua

Abkhazak Abkhazia izeneko lurralde menditsuan bizi dira, Itsaso Beltzaren hego-mendebaldean, Georgia estatuan, Kaukaso lurraldean. Abkhazia eskualde autonomoa da Georgia barruan, eta praktikan, Errusiar Federakundearen babesaz, independente dihardute abkhazek, Georgiarekiko loturak eguneroko bizimoduan etenda. Izan ere, 1992an georgiarrek Abkhazia menderatu zuten arren, 1993an abkhazek garaipena lortu zuten. Mingrelako georgiar lurraldean, eta Turkiako zonalde batzuetan zabaldurik ere badago hizkuntza.

Hiztun kopurua

1989an egindako erroldaren arabera, Sobietar Batasunean 103.000 ziren abkhazak, horietako 93.000 Abkhazian bertan. Abkhazak gutxiengoa dira Abkhazian, populazioaren %17 baino ez dira-eta. Abkhaziako gainerako herritarrak, jatorriz, %44 georgiarrak dira, %16 errusiarrak eta %15 armeniarrak, 1979ko erroldaren arabera.

Abkhazieraren hizkuntza ezaugarriak

Abkhaziera hizkuntzak abazerarekin eta ubykherarekin hizkuntza-taldea osatzen du, eta berezitasun linguistiko hauek dauzkate: kontsonante-sistema konplexua (abkhazerak 58-67 kontsonante; dialektoen arabera, abazerak 63); SOA hitz-hurrenkera (euskarak bezala); subjektuarekiko, osagarri zuzenarekiko eta zehar-osagarriarekiko aditz-komunztadura (euskarak bezalakoa); eta egitura ergatiboa (euskarak bezala). Horiek dira, besteak beste, hainbat hizkuntzalarik euskararen eta hizkuntza kaukasoarren arteko antzinako senidetasuna aldarrikatzearen arrazoia. 1954tik, alfabeto zirilikoa erabiltzen du hizkuntzak^[2].

Idazketa sistema

Abkhazieraren alfabeto ziriliko modernoa
Letra	Izena	Transliterazioa	IPA Balioa
А а	А	a	/ɑ/
Б б	Бы	b	/b/
В в	Вы	v	/v/
Г г	Гы	g	/ɡ/
Гь гь	Гьы	g'	/ɡʲ/
Гә гә	Гәы	gə	/ɡʷ/
Ӷ ӷ	Ӷы	ġ	/ʁ/
Ӷь ӷь	Ӷьы	ġ'	/ʁʲ/
Ӷә ӷә	Ӷәы	ġə	/ʁʷ/
Д д	Ды	d	/d/
Дә дә	Дәы	də	/d͡b/
Е е	Е	e	/ɛ/
Ж ж	Жы	ž	/ʐ/
Жь жь	Жьы	ž'	/ʒ/
Жә жә	Жәы	žə	/ʒᶣ/
З з	Зы	z	/z/
Ӡ ӡ	Ӡы	ʒ	/d͡z/
Ӡә ӡә	Ӡәы	ʒə	/d͡ʑᵛ/
И и	Иы	i	/j, jɨ, ɨj, i/
К к	Кы	k	/kʼ/
Кь кь	Кьы	k'	/kʼʲ/
Кә кә	Кәы	kə	/kʼʷ/
Қ қ	Қы	k̢	/kʰ/
Қь қь	Қьы	k̢'	/kʲʰ/
Қә қә	Қәы	k̢°	/kʷʰ/
Ҟ ҟ	Ҟы	k̄	/qʼ/
Ҟь ҟь	Ҟьы	k̄'	/qʼʲ/
Ҟә ҟә	Ҟәы	k̄°	/qʼʷ/
Л л	Лы	l	/l/
М м	Мы	m	/m/
Н н	Ны	n	/n/
О о	О	o	/ɔ/
П п	Пы	p	/pʼ/
Ԥ ԥ	Ԥы	ṗ	/pʰ/
Р р	Ры	r	/r/
С с	Сы	s	/s/
Т т	Ты	t	/tʼ/
Тә тә	Тәы	t°	/t͡pʼ/
Ҭ ҭ	Ҭы	t̢	/tʰ/
Ҭә ҭә	Ҭәы	t̢°	/t͡pʰ/
У у	Уы	u	/w, wɨ, ɨw, u/
Ф ф	Фы	f	/f/
Х х	Хы	x	/χ/
Хь хь	Хьы	x'	/χʲ/
Хә хә	Хәы	x°	/χʷ/
Ҳ ҳ	Ҳы	x̢	/ħ/
Ҳә ҳә	Ҳәы	x̢°	/ħᶣ/
Ц ц	Цы	c	/t͡sʰ/
Цә цә	Цәы	c°	/t͡ɕᵛʰ/
Ҵ ҵ	Ҵы	c̄	/t͡sʼ/
Ҵә ҵә	Ҵәы	c̄°	/t͡ɕʼᵛ/
Ч ч	Чы	č	/t͡ʃʰ/
Ҷ ҷ	Ҷы	Ӵ	/t͡ʃʼ/
Ҽ ҽ	Ҽы	ċ	/t͡ʂʰ/
Ҿ ҿ	Ҿы	ċ̨	/t͡ʂʼ/
Ш ш	Шы	š	/ʂ/
Шь шь	Шьы	š'	/ʃ/
Шә шә	Шәы	š°	/ʃᶣ/
Ы ы	Ы	y	/ɨ/
Ҩ ҩ	Ҩы	o̩	/ɥ ~ ɥˤ/ (< */ʕᶣ/)
Џ џ	Џы	ǰ	/d͡ʐ/
Џь џь	Џьы	ǰ'	/d͡ʒ/
Ь ь		'	/ʲ/
Ә ә		°	/ʷ,ᶣ,ᵛ/

Ikus, gainera

Abkhazierazko Wikipedia

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindia. (2007-03-30). 38. araua - Munduko estatu-izenak. .
↑ Abkhaziera, Amarauna
↑ Марр, Николай Яковлевич (1864–1934): Абхазский аналитический алфавит. (Труды яфетического семинария, bol. I, Leningrad 1926), 51. orr., taula 2