Txilar burusoil

Txilar burusoil
	Irudi gehiago
Iraute egoera
	; Arrisku txikia (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Ericales
Familia	Ericaceae
Generoa	Erica
Espeziea	Erica vagans; L.

Txilar burusoila edo ainar burusoila (Erica vagans) erikazeoen familiako zuhaixka adartsua da, 10-80 cm luzera duena. Erica generoko askorekin bat, txilar espezie-mota bat da. Etimologiari dagokiola, vagans izen espezifikoa, latinetik eratorritakoa da eta "noraezeko" esan nahi du.

Morfologia

Zurtoin gazte arreak ditu, glabro (ilegabeak) edo pubeszenteak (ilaundunak). Zurtoinak, guruinik gabeko ile motz patenteak ditu.

Hostoak 4-9 mm luze eta 0,5-0,7 mm zabal eta linealak dira, 4-5naka bertiziliotan antolatuta. Hostoak ardatzean tolesten dira atzealdea ezkutatuz. Indumentuari dagokiola, glabroak dira^[1]. Gaztetan, hostoek atzealdea iletsua izan dezakete eta, gainera ertz horzduna izan dezakete.

Infloreszentziak, luku-erakoak eta lore anitz kontzentratuak sortzen ditu. Oro har, luzangak dira. Pedunkulua, 7-12 mm luze ^[1], filiformeak eta glabroak dira. Pedunkuluek kolore gorria aurkezten dute eta behealdean hiruzpalau brakteola ditu, 0-6-1 mm-takoak.

Loreari dagokiola, honelakoak dira lau atal nagusiak: sepaloak,1-1,3 mm artekoak, oinarriari ez oso loturik agertzen dira. Obalak edo obalo-lantzeolatuak, kolore berdexkak edo arrosak izan ohi ditu. Korola, 2,5-4,5 mm-takoa, kanpai-itxurakoa eta arrosa kolorekoa da, batzutan kolore zuria aurkezten duelarik. Korolak, milimetro bateko lobulu tenteak ditu. Harizpiak 0,6 mm-takoak eta apendizebakoak dira. Obarioa glabroa da eta 3,5 mm-tako estiloa dauka.

0,4-0,6 mm-tako haziak garatzen dituzte, puxika itxurakoak. Gordetzen duen genoma diploideoa da, n=12 delarik^[1]

Loraketa

Loraketa ekainetik irailera edo urrira arte gertatzen da^[2], zonaldearen arabera. Loreak arrosa kolore oso argia du, ia zuria ikusten dena. Polinizazioa erleen bidez gertatzen da. Hala ere, Erica generoko landareak haizearen bitartez poliniza daitezke arrakasta gutxiagorekin.

Ekologia eta banaketa

Ainar burusoilak kare gabeko lurzoruak nahiago ditu, lurzoru ultrabasikoetan ere ager daitekeelarik. Banaketa zabala du: Altitudean kostaldetik goi-mendietara hel daiteke, oro har 1.600 metrotaraino^[1]. Hala ere, 1.900 metrotan ere ikusi da. Zabaleran, Irlandan, Kornuallesen, mendebaldeko Frantzian, Euskal Herrian eta mendebaldeko Espainian hedatzen da.

Euskal Herrian, Kantauriar isurialdean txilar-espezie ohikoena da eta hegoaldera jo ahala haren presentzia murriztuz doa. Ohikoa da hainbat basoen (harizti, pagadi, artadi...) ordezkapen-etapan agertzen diren txilardietan haztea. Euskal Herria, Kantabriarekin batera, Espainiako gunerik aberatsena da ainar burusoilari dagokiola.

Erabilerak

Landare apaingarri ezaguna da^[3]. Erleak txilarren nektarraz elikatu ahal dira. Are gehiago, landare hauetatik lortutako eztia kalitate oso onekoa omen da, hainbat erabilera gastronomiko zein mediko atxikitu zaiolarik. Medikuntzari dagokiola, medikuntza herrikoian diuretiko gisa erabili da (hala nola, zistitisan).