Alfabeto erruniko
Alfabeto erruniko germaniar hizkuntzek latindar alfabeto erabili aurreko alfabeto-sistema izan zen. Idazteko errunak erabiltzen zituzten, antzinako alfabetoko zeinuak zirenak[1]. Eskandinaviako aldaerek futhark edo fuþark zuten izena, alfabeto hauen lehendabiziko sei letrak F, U, Þ, A, R eta K zirelako[2]. Anglosaxoiar aldaerak, berriz, futhorc zuen izena, anglosaxoieraz lehendabiziko sei letrak horrela ahoskatzen zituztelako. Alfabeto errunikoak eta bere idazkunak aztertzen dituen zientziak errunologia du izena eta germaniar filologiaren adarra da.
Lehendabiziko errunak 150. urte inguru agertu ziren eta, kristautzearen ondorioz, 700. urte inguruan erdialdeko Europan eta 1100. urte inguruan iparraldeko Europan latindar alfabetoak ordezkatuak izan ziren. Hala ere, bere erabilera mantendu eta XX. mendeko hasieran Suedian oraindik dekoratzeko erabiltzen zituzten.
Unicode[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Unicodek 1999ko irailean, 3.0 bertsioa atera zutenean, gehitu zituen errunak. Hona hemen letra errunikoen taula (U+16A0–U+16EA):
16A0 | ᚠ | fehu feoh fe f | 16B0 | ᚰ | on | 16C0 | ᛀ | dotted-n | 16D0 | ᛐ | short-twig-tyr t | 16E0 | ᛠ | ear |
16A1 | ᚡ | v | 16B1 | ᚱ | raido rad reid r | 16C1 | ᛁ | isaz is iss i | 16D1 | ᛑ | d | 16E1 | ᛡ | ior |
16A2 | ᚢ | uruz ur u | 16B2 | ᚲ | kauna | 16C2 | ᛂ | e | 16D2 | ᛒ | berkanan beorc bjarkan b | 16E2 | ᛢ | cweorth |
16A3 | ᚣ | yr | 16B3 | ᚳ | cen | 16C3 | ᛃ | jeran j | 16D3 | ᛓ | short-twig-bjarkan b | 16E3 | ᛣ | calc |
16A4 | ᚤ | y | 16B4 | ᚴ | kaun k | 16C4 | ᛄ | ger | 16D4 | ᛔ | dotted-p | 16E4 | ᛤ | cealc |
16A5 | ᚥ | w | 16B5 | ᚵ | g | 16C5 | ᛅ | long-branch-ar ae | 16D5 | ᛕ | open-p | 16E5 | ᛥ | stan |
16A6 | ᚦ | thurisaz thurs thorn | 16B6 | ᚶ | eng | 16C6 | ᛆ | short-twig-ar a | 16D6 | ᛖ | ehwaz eh e | 16E6 | ᛦ | long-branch-yr |
16A7 | ᚧ | eth | 16B7 | ᚷ | gebo gyfu g | 16C7 | ᛇ | iwaz eoh | 16D7 | ᛗ | mannaz man m | 16E7 | ᛧ | short-twig-yr |
16A8 | ᚨ | ansuz a | 16B8 | ᚸ | gar | 16C8 | ᛈ | pertho peorth p | 16D8 | ᛘ | long-branch-madr m | 16E8 | ᛨ | Icelandic-yr |
16A9 | ᚩ | os o | 16B9 | ᚹ | wunjo wynn w | 16C9 | ᛉ | algiz eolhx | 16D9 | ᛙ | short-twig-madr m | 16E9 | ᛩ | q |
16AA | ᚪ | ac a | 16BA | ᚺ | haglaz h | 16CA | ᛊ | sowilo s | 16DA | ᛚ | laukaz lagu logr l | 16EA | ᛪ | x |
16AB | ᚫ | aesc | 16BB | ᚻ | haegl h | 16CB | ᛋ | sigel long-branch-sol s | 16DB | ᛛ | dotted-l | 16EB | ᛫ | puntuazio bakarra |
16AC | ᚬ | long-branch-oss o | 16BC | ᚼ | long-branch-hagall h | 16CC | ᛌ | short-twig-sol s | 16DC | ᛜ | ingwaz | 16EC | ᛬ | puntuazio anitza |
16AD | ᚭ | short-twig-oss o | 16BD | ᚽ | short-twig-hagall h | 16CD | ᛍ | c | 16DD | ᛝ | ing | 16ED | ᛭ | puntuazio gurutzatua |
16AE | ᚮ | o | 16BE | ᚾ | naudiz nyd naud n | 16CE | ᛎ | z | 16DE | ᛞ | dagaz daeg d | 16EE | ᛮ | arlaug sinboloa |
16AF | ᚯ | oe | 16BF | ᚿ | short-twig-naud n | 16CF | ᛏ | tiwaz tir tyr t | 16DF | ᛟ | othalan ethel o | 16EF | ᛯ | tvimadur sinboloa |
16F0 | ᛰ | belgthor sinboloa |
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Erruna. .
- ↑ Bammesberger, A.; Waxenberger, G.. (2006). Das fuþark und Seine Einzelsprachlichen Weiterentwicklungen. Walter de Gruyter ISBN 3-11-019008-7..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
![]() |
Artikulu hau hizkuntzei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |