Frantziako Estatu Orokorrak: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

17:54, 10 urtarrila 2012ko berrikusketa

Estatu Orokorrak irekitzeko eguna, 1789ko maiatzaren 5ean.

Estatu Orokorrak^[1]^[2] (frantsesez: états généraux) Antzinako Erregimeneko Frantzian erresumako klase (edo estatu) guztien biltzarra zen. Erregeak ezohiko egoeretan biltzen zituen, krisialdi politikoren bati edo gerraren bati aurre egiteko, edota arlo militarrean edo zergetan laguntzeko. Parlamentuek ez bezala, Estatu Orokorrek ez zuten inolako gaitasunik legeen edo justiziaren arloan, eta ez dira biak nahastu behar.

Frantziako Filipe IV.ak sortu zituen 1302an, bere erabakiek legitimazio handiagoa izan zezaten, aita santuak emandako Ausculta fili izeneko buldaren aurka. Hastapenean, apaizteria, noblezia eta hiri onen ordezkariak biltzen zituzten, eta, 1484ra arte, oïl hizkuntzako eta oc hizkuntzako lurraldeek Estatu Orokor bereziak zituzten. Frantzian 1789ra arte segi zuten biltzen. Azkenak, Louis XVI.ak deitu zituen Estatuaren zorra kitatzeko, baina ekainaren 27ko Pilotalekuko Zinaren ostean, Biltzar Nazionalak ordeztu zituen Estatu Orokorrak.

Antzeko biltzarrak Herbeheretan (Estatu Orokorrak), Ingalaterran (Parlamentua), Eskozian (Parlamentua), Nafarroan (Gorteak) edo Germaniako Erromatar Inperio Santuan (Dieta), besteak beste, sortu ziren zio berdintsuak zirela medio. Izan ere, erregeen (edo nobleen) botereak, zabaltzean, sistema feudalaren oztopoa topatu zuen. Feudalismoaren indarrekin elkarlanean aritu behar izan zuten haiengandik laguntza eta aholkua (auxilium et consilium latinez) lortzeko.

Estatu Orokorrak Erdi Aroan

Estatu Orokorren lehen biltzarra 1302an gertatu zen, Frantziako Filipe IV.ak deituta. Horren aurretik, hanbait aurrekarik lehenengo pausoak eman zituzten. Hiribildu nagusietako ordezkariak zenbaitetan erregeak bilduak ziren jadanik; Filipe III.aren agindupean nobleziaren eta apaizteriaren biltzarrak egon bazeuden, nahiz eta bi estatuek erabakiak bereizita hartu.

Filipe Ederraren eta Bonifazio VIII.aren arteko gatazkak ekarri zituen 1302ko Estatu Orokorrak. Kinka larri horretan, erregeak hiru estatuen aholkua jaso nahi zuen. Erregealdi horretan beste batzuetan deitu zituen erregeak, laguntza edo dirua emateko. Denborak aurrera egin ahala dirua izango zen deialdia egiteko ziorik garrantzitsuena.

Zentzu batean, Estatu Orokorren osaketa beti berbera izan zen. Lehen Estatuko kideak (apaizak), Bigarren Estatukoak (nobleak), eta Hirugarren Estatukoak, (gainerakoak) biltzen zituen beti. Nolanahi ere, haien benetako boterea denborarekin aldatzen zen. Adibidez, XIV. mendean, erregeak ezin zuen zerga orokorrik sortu. Koroaren menpe zuzeneko lurraldeetan ere, horrelakorik egin zezakeen baldin eta justiziaren mailarik altuena bere esku bazegoen, bestela ez. Hiribildu pribilegiodunek bere buruari zergak jartzeko eskubidea zeukaten. Beraz, zerga orokorrak biltzeko, jaun eklesiastiko eta laikoen zein hiribilduen baimena behar zuen erregeak. Diru-laguntza horiek epe labur baterakoak izanda, Estatu Orokorrak nahiko maiz deitzen zituzten, eta erregeen gaineko boterea ez zen makala.

Alabaina, XIV. mendeko bigarren erdian, Koroaren menpeko lurralde osoan zehar biltzen ziren zenbait errege zergak iraunkor bihurtzeko joera izan zuten, Estatu Orokorrek eginiko bozketak gorabehera. Esate baterako, Frantziako Jean II.a ingelesek atzeman zutenean, hogei urtetan erreskatea ordaintzeko beharrezko zergak bildu ziren Estatu Orokorrek inolako bozketarik egin ez zutela, nahiz eta urte horietan batzartu. Denboraren poderiz, XV. mendearen bigarren erdirako, zerga nagusiak, taille izenekoa, laguntzak eta gabela, iraunkor bilakatu ziren Koroaren onurarako, batzuetan Estatu Orokorren baimena emanda (hala, 1437an laguntzen kasuan).

Louis XI.aren heriotzaren ostean, hiru ordenetako ordezkariak elkarlanean aritu ziren zergak berresteko eskubidea berriro eskuratzeko. Taille zeritzona bi urtetarako bakarrik bozkatu zuten, eta aldi berean Charles VII.aren erregealdiaren amaieran iritsi zen maila jaitsi zuten. Halaber, bi urte horiek amaitu aurretik erregeak deitu behar zituen zina lortu zuten, baina hitza ez zen gorde, eta 1560ra arte ez zituzten berriro deitu.

Erreferentziak

↑ «Euskal Herriko Foru-sistema», Elkar argitaletxearen webgunea.
↑ «Estatu Orokorrak», Elhuyar.

[1] «Euskal Herriko Foru-sistema», Elkar argitaletxearen webgunea.

[2] «Estatu Orokorrak», Elhuyar.

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-[[Fitxategi:Ouverture des États généraux de 1789 à Versailles.jpg|thumb|right|250px|Estatu Nagusiak irekitzeko eguna, 1789ko maiatzaren 5ean.]]
+[[Fitxategi:Ouverture des États généraux de 1789 à Versailles.jpg|thumb|right|250px|Estatu Orokorrak irekitzeko eguna, 1789ko maiatzaren 5ean.]]
-'''Estatu Orokorrak'''<ref>[http://www.elkarargitaletxea.com/elkarikasnet/edukiak/2_Gizarte_Zientziak/Euskal_Herriko_Foru_Sistema/Euskal_Herriko_Foru_Sistema.html «Euskal Herriko Foru-sistema»], Elkar argitaletxearen webgunea.</ref><ref>[http://www.puntubi.com/testuinguruak/estatuorokorrak.htm «Estatu Orokorrak»], Elhuyar.</ref> ([[frantses]]ez: ''états généraux'') [[Antzinako Erregimen]]eko [[Frantzia]]n erresumako klase (edo estatu) ezberdinetako biltzarra zen. Erregeak ezohiko egoeretan biltzen zituen krisialdi politiko edo gerraren bat jorratzeko, edo laguntza militar edo fiskalaren bat emateko. Parlamentuek ez bezala, Estatu Nagusiek ez zeukaten inolako gaitasunik legeen edo justiziaren arloan, eta ez dira biak nahastu behar.
+'''Estatu Orokorrak'''<ref>[http://www.elkarargitaletxea.com/elkarikasnet/edukiak/2_Gizarte_Zientziak/Euskal_Herriko_Foru_Sistema/Euskal_Herriko_Foru_Sistema.html «Euskal Herriko Foru-sistema»], Elkar argitaletxearen webgunea.</ref><ref>[http://www.puntubi.com/testuinguruak/estatuorokorrak.htm «Estatu Orokorrak»], Elhuyar.</ref> ([[frantses]]ez: ''états généraux'') [[Antzinako Erregimen]]eko [[Frantzia]]n erresumako klase (edo estatu) guztien biltzarra zen. Erregeak ezohiko egoeretan biltzen zituen, krisialdi politikoren bati edo gerraren bati aurre egiteko, edota arlo militarrean edo zergetan laguntzeko. Parlamentuek ez bezala, Estatu Orokorrek ez zuten inolako gaitasunik legeen edo justiziaren arloan, eta ez dira biak nahastu behar.
-[[Frantziako Filipe IV.a]]k sortu zituen [[1302]]an, bere erabakiek legitimazio handiagoa izan zezaten, [[Aita Santua]]k emandako ''[[Ausculta fili]]'' izeneko [[bulda]]ren aurka. Hastapenean, apaizteria, noblezia eta hiri onen ordezkariak biltzen zituzten, eta, [[1484]]ra arte, [[Oïl hizkuntzak|oïl hizkuntzako]] eta [[okzitaniera|oc hizkuntzako]] lurraldeek Estatu Nagusi desberdinak zituzten. Frantzian [[1789]]ra arte segi zuten biltzen. Azkenak, [[Frantziako Louis XVI.a|Louis XVI.ak]] deitu zituen Estatuaren zorra kitatzeko, baina [[ekainaren 27]]ko [[Pilotalekuko Zina]]ren ostean, Biltzar Nazionalak ordezkatu zituen Estatu Nagusiak.
+[[Frantziako Filipe IV.a]]k sortu zituen [[1302]]an, bere erabakiek legitimazio handiagoa izan zezaten, [[aita santua]]k emandako ''[[Ausculta fili]]'' izeneko [[bulda]]ren aurka. Hastapenean, apaizteria, noblezia eta hiri onen ordezkariak biltzen zituzten, eta, [[1484]]ra arte, [[Oïl hizkuntzak|oïl hizkuntzako]] eta [[okzitaniera|oc hizkuntzako]] lurraldeek Estatu Orokor bereziak zituzten. Frantzian [[1789]]ra arte segi zuten biltzen. Azkenak, [[Frantziako Louis XVI.a|Louis XVI.ak]] deitu zituen Estatuaren zorra kitatzeko, baina [[ekainaren 27]]ko [[Pilotalekuko Zina]]ren ostean, Biltzar Nazionalak ordeztu zituen Estatu Orokorrak.
-Antzeko biltzarrak [[Herbehereak|Herbeheretan]] ([[Herbehereetako Estatu Nagusiak|Estatu Nagusiak]]), [[Ingalaterra]]n ([[Ingalaterrako Parlamentua|Parlamentua]]), [[Eskozia]]n ([[Eskoziako Parlementua|Parlamentua]]), [[Nafarroa]]n ([[Nafarroako Gorteak|Gorteak]]) edo [[Germaniako Erromatar Inperio Saindua]]n ([[Germaniako Erromatar Inperio Sainduko Dieta|Dieta]]), besteak beste, sortu ziren zio berdintsuak zirela medio. Izan ere, erregeen (edo nobleen) botereak, zabaltzean, sistema feudalaren oztopoa topatu zuen. [[Feudalismo]]aren indarrekin elkarlanean aritu behar izan zuten haiengandik laguntza eta aholkua (''auxilium et consilium'' [[latin]]ez) lortzeko.
+Antzeko biltzarrak [[Herbehereak|Herbeheretan]] ([[Herbehereetako Estatu Orokorrak|Estatu Orokorrak]]), [[Ingalaterra]]n ([[Ingalaterrako Parlamentua|Parlamentua]]), [[Eskozia]]n ([[Eskoziako Parlamentua|Parlamentua]]), [[Nafarroa]]n ([[Nafarroako Gorteak|Gorteak]]) edo [[Germaniako Erromatar Inperio Santua]]n ([[Germaniako Erromatar Inperio Santuko Dieta|Dieta]]), besteak beste, sortu ziren zio berdintsuak zirela medio. Izan ere, erregeen (edo nobleen) botereak, zabaltzean, sistema feudalaren oztopoa topatu zuen. [[Feudalismo]]aren indarrekin elkarlanean aritu behar izan zuten haiengandik laguntza eta aholkua (''auxilium et consilium'' [[latin]]ez) lortzeko.
-== Estatu Nagusiak Erdi Aroan ==
-Estatu Nagusien lehen biltzarra [[1302]]an gertatu zen, [[Frantziako Filipe IV.a]]k deituta. Horren aurretik, hanbait aurrekarik lehenengo pausoak eman zituzten. Hiribildu nagusienetako ordezkariak zenbaitetan erregeak bilduak ziren jadanik; [[Frantziako Filipe III.a|Filipe III.aren]] agindupean nobleziaren eta apaizteriaren biltzarrak egon bazeuden, nahiz eta bi estatuek erabakiak bereizita hartu.
+== Estatu Orokorrak Erdi Aroan ==
-[[Filipe Ederra]]ren eta Bonifazio VIII.aren arteko gatazkak ekarri zituen 1302ko Estatu Nagusiak. Kinka larri horretan, erregeak hiru estatuen aholkua jaso nahi zuen. Erregealdi horretan beste batzuetan deitu zituen erregeak, laguntza edo dirua emateko. Denborak aurrera egin ahala dirua izango zen deialdia egiteko ziorik garrantzitsuena.
+Estatu Orokorren lehen biltzarra [[1302]]an gertatu zen, [[Frantziako Filipe IV.a]]k deituta. Horren aurretik, hanbait aurrekarik lehenengo pausoak eman zituzten. Hiribildu nagusietako ordezkariak zenbaitetan erregeak bilduak ziren jadanik; [[Frantziako Filipe III.a|Filipe III.aren]] agindupean nobleziaren eta apaizteriaren biltzarrak egon bazeuden, nahiz eta bi estatuek erabakiak bereizita hartu.
+[[Filipe Ederra]]ren eta Bonifazio VIII.aren arteko gatazkak ekarri zituen 1302ko Estatu Orokorrak. Kinka larri horretan, erregeak hiru estatuen aholkua jaso nahi zuen. Erregealdi horretan beste batzuetan deitu zituen erregeak, laguntza edo dirua emateko. Denborak aurrera egin ahala dirua izango zen deialdia egiteko ziorik garrantzitsuena.
-Zentzu batean, Estatu Nagusien osaketa beti berbera izan zen. Lehen Estatuko kideak (apaizak), Bigarren Estatukoak (nobleak), eta Hirugarren Estatukoak, (gainerakoak) biltzen zituen beti. Nolanahi ere, haien benetako boterea denborarekin aldatzen zen. Adibidez, [[XIV. mendea]]n, erregeak ezin zuen zerga orokorrik sortu. Koroaren menpe zuzeneko lurraldeetan ere, horrelakorik egin zezakeen baldin eta justiziaren mailarik altuena bere esku bazegoen, bestela ez. [[Hiribildu]] pribilegiodunek bere buruari zergak jartzeko eskubidea zeukaten. Beraz, zerga orokorrak biltzeko, jaun eklesiastiko eta laikoen zein hiribilduen baimena behar zuen erregeak. Diru-laguntza horiek epe labur baterakoak izanda, Estatu Nagusiak nahiko maiz deitzen zituzten, eta erregeen gaineko boterea ez zen makala.
+Zentzu batean, Estatu Orokorren osaketa beti berbera izan zen. Lehen Estatuko kideak (apaizak), Bigarren Estatukoak (nobleak), eta Hirugarren Estatukoak, (gainerakoak) biltzen zituen beti. Nolanahi ere, haien benetako boterea denborarekin aldatzen zen. Adibidez, [[XIV. mendea]]n, erregeak ezin zuen zerga orokorrik sortu. Koroaren menpe zuzeneko lurraldeetan ere, horrelakorik egin zezakeen baldin eta justiziaren mailarik altuena bere esku bazegoen, bestela ez. [[Hiribildu]] pribilegiodunek bere buruari zergak jartzeko eskubidea zeukaten. Beraz, zerga orokorrak biltzeko, jaun eklesiastiko eta laikoen zein hiribilduen baimena behar zuen erregeak. Diru-laguntza horiek epe labur baterakoak izanda, Estatu Orokorrak nahiko maiz deitzen zituzten, eta erregeen gaineko boterea ez zen makala.
-Alabaina, XIV. mendeko bigarren erdian, zenbait erret-zergak, Koroaren menpeko lurralde osoan zehar bilduta, iraunkor izateko joera eduki zuten, Estatuen bozketa gorabehera. Esate baterako, [[Frantziako Jean II.a]] ingelesek atzeman zutenean, hogei urtetan erreskatea ordaintzeko beharrezko zergak bildu ziren Estatu Nagusiek inolako bozketarik egin ez zutela, nahiz eta urte horietan batzartu. Denboraren poderiz, [[XV. mendea]]ren bigarren erdirako, zerga nagusiak, ''[[taille]]'' izenekoa, laguntzak eta [[gabela]], iraunkor bilakatu ziren Koroaren onurarako, batzuetan Estatu Nagusien baimena emanda (hala, [[1437]]an laguntzen kasuan).
+Alabaina, XIV. mendeko bigarren erdian, Koroaren menpeko lurralde osoan zehar biltzen ziren zenbait errege zergak iraunkor bihurtzeko joera izan zuten, Estatu Orokorrek eginiko bozketak gorabehera. Esate baterako, [[Frantziako Jean II.a]] ingelesek atzeman zutenean, hogei urtetan erreskatea ordaintzeko beharrezko zergak bildu ziren Estatu Orokorrek inolako bozketarik egin ez zutela, nahiz eta urte horietan batzartu. Denboraren poderiz, [[XV. mendea]]ren bigarren erdirako, zerga nagusiak, ''[[taille]]'' izenekoa, laguntzak eta [[gabela]], iraunkor bilakatu ziren Koroaren onurarako, batzuetan Estatu Orokorren baimena emanda (hala, [[1437]]an laguntzen kasuan).
 [[Frantziako Louis XI.a|Louis XI.aren]] heriotzaren ostean, hiru ordenetako ordezkariak elkarlanean aritu ziren zergak berresteko eskubidea berriro eskuratzeko. ''Taille'' zeritzona bi urtetarako bakarrik bozkatu zuten, eta aldi berean [[Frantziako Charles VII.a|Charles VII.aren]] erregealdiaren amaieran iritsi zen maila jaitsi zuten. Halaber, bi urte horiek amaitu aurretik erregeak deitu behar zituen zina lortu zuten, baina hitza ez zen gorde, eta [[1560]]ra arte ez zituzten berriro deitu.