Cheddarko Gizona

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Cheddarko gizona» orritik birbideratua)
Cheddarko Gizona
Bizitza
JaiotzaK.a. IX. milurtekoa
Jarduerak
JarduerakEhiztari-biltzaileak

Cheddarko Gizona Gough haitzuloan, Cheddarko arroilan, Somerseten, Ingalaterran, aurkitutako gizaki fosil bat da. Eskeletoa K.a. 9. milurtekoaren erdialdean datatu zen, garai Mesolitikoan, eta badirudi bortizki hil zela. Krater baten antzeko lesio bat garezurraren eskuineko orbitaren gainean adierazten du gizakia ere hezur-infekzio baten eraginpean egon zitekeela.

1903an egin zuten indusketa. Cheddar Man Britainia Handiko giza eskeleto ia-oso zaharrena da. Londresko Historia Naturaleko Museoak gordetzen du, Giza Eboluzioa galerian.[1][2]

Haren DNA nuklearraren azterketak adierazten du une horretan Mendebaldeko Europako populazioaren ohiko kidea zela, eta, seguruenik, begi urdin-berdeak, ile marroi ilun edo beltza eta azal ilun edo beltza zela bere fenotipoa, eta ehiztari-biltzailea izanda, laktosarekiko intolerantzia zuela.[3]

Testuinguru arkeologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskeleto ia osoa, 20 urte ingururekin hil zen gizon heldua, langileek aurkitu zuten 1903an drainatze-zanga batean. Ez da lotu ehorzketa batean egon litekeen inongo objekturekin. Litekeena da Cheddarko Gizona kobazulora eraman izana hil ondoren, hileta mesolitiko bat izan zitekeenaren zati gisa, nahiz eta balitekeen ere in situ hiltzea.[3] Cheddarko Gizona bi aldiz datatu da zuzenean karbono 14a erabilita, eta 8540-7990 BC eta 8470-8230 BCko data kalibratuak eman ditu.[4]

Morfologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cheddarko Gizonaren gorputzaren goiko aldea

Cheddarko Gizona nahiko txikia zen Europako gaur egungo biztanleekin alderatuta; 1,66 metro inguruko altuera zuen eta 66 kilo inguruko pisua. Proportzionalki, alderdi gehienetan Europako gizaki modernoen antzekoa zen, hotzera egokitua, baina indize krural handia du (izterraren luzeraren eta hankaren luzeraren arteko erlazioa), Europako batez besteko modernoa baino askoz handiagoa, baita Saharaz hegoaldeko batez bestekoa baino handiagoa ere, eta enborraren altueraren eta altueraren arteko proportzio handia, Afrikako gizaki modernoen antzekoa.[5]

Genetika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fenotipoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DNA nuklearra loki-hezurraren zati petrosotik atera zuen Historia Naturaleko Museoko talde batek 2018an.[6][7] Cheddarko Gizonaren genomako markatzaile genetiko garrantzitsuek sekuentziazio-estaldura txikia dute, iragarpenen zehaztasuna mugatuz; aldiz, iradokitzen dute (beren elkarteetan oinarrituta, fenotipo ezagunak dituzten populazio modernoetan) litekeena dela begi-kolore urdin-berdea izatea, ile iluna edo beltz kizkurra, eta azal iluna edo beltza. Era berean, ez zuen laktasaren persistentziarik. Ezaugarri horiek garai hartako Mendebaldeko Europako biztanlerian ohikoak dira; gaur egun Mendebaldeko Ehiztari-Biltzaileak deitzen zaie. Beste adibide bat Luxenburgon aurkitutako Loschbourko Gizona da.[8][3][9] Populazio horrek, batez beste, gaur egun Britainia Handian bizi diren eta berriki migratu ez dutenen arbasoen %10 inguru osatzen du.[3] Begi marroiak, laktosarekiko tolerantzia eta larruazal argia ohikoak dira inguruko populazio modernoan. Gene horiek ondorengo immigrazio batetik zetozen, batez ere bi olatu nagusitatik, lehena Ekialde Hurbileko nekazari neolitikoetatik, eta bigarrena Brontze Aroko artzainetatik, ziurrenik indoeuropar hizkuntzetako hiztunak, estepa pontikoan jatorria zutenak.[3][10]

Jatorria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jatorriaren %85 inguru duela 14.000 eta 7.000 urte arteko Villabrunako kluster genetikotik datorrela modela daiteke, eta Goyet Q2 haitzuloko kumuluaren %15 baino ez, haren geneak Madeleine aldiko Goi Paleolitoko kulturarekin lotuta baitaude. Ez dago estu-estu lotuta kobazulo berean aurkitutako aurreko Madeleineko indibiduoekin, haien jatorria Goyet klusterrean baitago. Orain arte Cheddarko Gizakia izan ezik, Britainia Handiko Mesolitiko fosil guztien genomak Villabrunarekin (WHG) lotuta leudeke, Goyeteko nahasketarik gabe.

Gurasoen haplotaldeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cheddarreko Y-DNA I2-L38 modernoaren ahizpa izandako adar batena zen (I2a2).[3] Britainia Handiko uharte modernoetako eta Europako beste leku batzuetako gizonetan dago oraindik I2a2 subkladoa. Cheddarko Gizonaren DNA mitokondriala U5b1 haplotaldekoa dela aurkitu zuen Historia Naturaleko Museoak 2018an egindako azterketa batek, sekuentziazio paralelo masiboa erabiliz. Mendebaldeko Europako ehiztari-biltzaile mesolitikoen %65 inguru U5 haplotaldekoak ziren; gaur egun, Mendebaldeko Eurasian eta Afrikako iparraldean oso hedatua dago, maiztasun txikiagoetan. 1996an, Oxfordeko Unibertsitateko Bryan Sykesek DNA mitokondriala sekuentziatu zuen lehen aldiz Cheddargo Gizonaren hortz batekin, eta PCR proben bidez U5a taldekoa zela ondorioztatu zuen. Aurreko emaitzaren eta 2018ko Historia Naturaleko Museoaren emaitzaren arteko aldea PCR teknologia zaharragoa erabilerari eta kutsadurari esleitu zitzaion.[11][12][13][14]

Herri-kulturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskeletoa aurkitu eta gutxira, Cheddarko Gizona 'lehen ingeles' gisa aurkeztu zuten, hasieran 40.000-80,000 urteko adinarekin, eta nazionalismo britainiarraren (edo ingelesaren) eta kultura-ondarearen diskurtsoaren zati bihurtu zen.

Cheddarko Gizonaren DNA mitokondrialaren azterketa Bryan Sykesek egin zuen 1996an, eta Erresuma Batuko Once Upon a Time in the West telebista saioan zabaldu zen. Programak Cheddarko Gizonaren eta tokiko eskola bateko historia-maisu baten arteko lotura azpimarratu zuen. Biak DNA mitokondrialaren U5 haplotaldekoak, baina horrek ezin du frogatu Cheddarko Gizonaren eta gizabanako horren arteko zuzeneko lotura dagoenik, DNAmt haplotalde bereko pertsona asko egongo liratekeelako inguru berberean. Telebista-saioak zabalpen nahiko izan zuen, baita nazioartean ere, nabarmenduz bi pertsona horien arteko harremana, baina azaldu gabe DNAmt soilik emakumeek transmititzen zutela eta pertsona baten genomaren proportzio txiki bat baino ez dela.

2018an argitaratu zen Brace et al-en azterketa genetikoa. eta, ondoren, Cheddar azal iluneko gizon baten aurpegiko berreraikuntzak komunikabideen arreta deitu zuen berriro ere, eta Cheddarko gizona "lehenengo britainiarra" izengoitiarekin aurkeztu zen berriro. Bere azal iluna zela eta, immigrazioari, nortasun nazionalari, arrazari eta Brexitari lotutako eztabaidan txertatu zen. Emaitzak immigrazioaren aurkako argudioen kontrako erantzun gisa eta propaganda ezkertiar akademiko gisa interpretatu zen. Cheddarko Giznaren azalaren kolore iluna ikerketaren egileen profesionaltasuna ezbaian egon da sare-sozialetan.[15]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «Human Evolution» www.nhm.ac.uk (Natural History Museum).
  2. ↑ (Ingelesez) «Cheddar Man: Mesolithic Britain's blue-eyed boy» www.nhm.ac.uk.
  3. ↑ a b c d e f Brace, Selina; Diekmann, Yoan; Booth, Thomas J.; Faltyskova, Zuzana; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Ferry, Matthew; Michel, Megan et al.. (2019). «Ancient genomes indicate population replacement in Early Neolithic Britain» Nature Ecology & Evolution 3 (5): 765–771.  doi:10.1038/s41559-019-0871-9. OCLC .6520225 PMID 30988490.. Supplementary Material (p.18-19): "This individual has light or blue/green eye colour, it is not light blue, there are elements of brown/yellow in the eye to give a proposed perceived green colour. Better coverage at the low sequenced marker would clarify this but blue/hazel cannot be ruled out. It is certainly not a brown eyed or clear blue-eyed individual... Skin pigmentation [assumptions about missing information omitted] The following range for skin pigmentation prediction is possible for this individual with these parameters:... Intermediate 0.152 - 0.038 Dark-Black 0.848 - 0.962 Final prediction: Dark/Dark-to-Black skin If we omit the three missing alleles, our tool produces 0.752 and 0.248 probabilities for the intermediate and dark-black category respectively, changing the prediction ranges to 0.752- 0.038 and 0.248-0.962. However, note that this completely removes the locus from the prediction model; hence the prediction will not perform optimally (how the prediction model was made). It is therefore best to have some allele present to infer the most probable range for Cheddar Man and we derive the ranges above from the extreme allele constellations only. Explanation: The missing loci certainly impact on this prediction; however, utilizing the input of all ancestral alleles is the preferred option over the use of the derived alleles at these loci – hence 0.152 for intermediate and 0.848 for Dark-to-Black would be the most probable profile. That being said a broad range is present in both the intermediate and dark-black categories due to the missing loci. Also, this effect of skipping a skin pigmentation prediction category with regards probability values, tends to be observed more often in admixed individuals. What is important to note is the input of the dark-black prediction is significant on the intermediate category and therefore it is acceptable to propose a dark complexion individual over an intermediate/light prediction even though the intermediate range is present. It is unlikely that this individual has the darkest possible pigmentation, but it cannot be ruled out. Better sequencing coverage would clarify to what degree this individual has a dark complexion."
  4. ↑ Meiklejohn, C. (2011). «Radiocarbon Dating Of Mesolithic Human remains in Great Britain» Mesolithic Miscellany 21: 20–58..
  5. ↑ (Ingelesez) Holliday, Trenton W.; Churchill, Steven E.. (2003). «Gough's Cave 1 (Somerset, England): an assessment of body size and shape» Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series 58 (S1)  doi:10.1017/S096804620300007X. ISSN 0968-0462..
  6. ↑ «Ancient 'dark skinned' Cheddar man find may not be true» New Scientist 21 February 2018.
  7. ↑ Walsh, Susan. (2017). «Global skin colour prediction from DNA.» Human Genetics 136 (7): 847–863.  doi:10.1007/s00439-017-1808-5. OCLC .5487854 PMID 28500464..
  8. ↑ Ancient 'dark-skinned' Briton Cheddar Man find may not be true. .
  9. ↑ «Cheddar Man FAQ» www.nhm.ac.uk.
  10. ↑ Haak, Wolfgang; Lazaridis, Iosif; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Llamas, Bastien; Brandt, Guido; Nordenfelt, Susanne et al.. (10 February 2015). «Massive migration from the steppe is a source for Indo-European languages in Europe» Nature 522 (7555): 207–211.  doi:10.1038/nature14317. OCLC .5048219 PMID 25731166. Bibcode: 2015Natur.522..207H..
  11. ↑ Cheddar Man & the Origins of the British (Dr. Tom Booth)
  12. ↑ Bramanti, B; Thomas, MG; Haak, W. (October 2009). «Genetic discontinuity between local hunter-gatherers and central Europe's first farmers» Science 326 (5949): 137–40.  doi:10.1126/science.1176869. PMID 19729620. Bibcode: 2009Sci...326..137B..
  13. ↑ Malmström, H; Gilbert, MT; Thomas, MG. (November 2009). «Ancient DNA reveals lack of continuity between neolithic hunter-gatherers and contemporary Scandinavians» Current Biology 19 (20): 1758–62.  doi:10.1016/j.cub.2009.09.017. PMID 19781941..
  14. ↑ Sykes, Bryan, Blood of the Isles (Bantam, 2006) pp. 5–12
  15. ↑ (Ingelesez) Brophy, Kenneth. (2018). «The Brexit hypothesis and prehistory» Antiquity 92 (366): 1650–1658.  doi:10.15184/aqy.2018.160. ISSN 0003-598X..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Cheddarko_Gizona&oldid=9367268"(e)tik eskuratuta