Edukira joan

Clara Maass

Wikipedia, Entziklopedia askea
Clara Maass

Bizitza
JaiotzaNew Jersey, 1876ko ekainaren 28a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
HeriotzaHabana, 1901eko abuztuaren 24a (25 urte)
Hobiratze lekuaFairmount Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: Sukar horia
Jarduerak
Jarduerakerizaina
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaLuteranismoa
Find a Grave: 5827 Edit the value on Wikidata

Clara Louise Maass (East Orange, 1876ko ekainaren 28a - Habana, 1901eko abuztuaren 24a) AEBetako erizain bat izan zen, sukar horia ikertzeko esperimentu medikoetan bere boluntariotzaren ondorioz hil zena.[1]

Bizitzako lehen urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Clara Maass East Orangen jaio zen, New Jerseyn, Hedwig eta Robert Maass guraso etorkin alemaniarrengandik. Familia luteranoko bederatzi seme-alabetatik zaharrena zen.[2] Clararen familia pobrea izan zen, eta familiaren karga finantzarioa arintzen laguntzeko, "amaren laguntzaile" gisa lan egin zuen bertako emakume batentzat, lehen hezkuntzan zegoen bitartean. Ez zuen dirurik irabazten, baina bere enplegatzailearen familiarekin bizi eta jan zezakeen.[3]

1895ean, Newark German Ospitaleko Christina Trefz Erizainentzako Trebakuntza Eskolako lehen graduatuetako bat izan zen. 1898an, Newark German Ospitaleko erizain-buru egin zuten, eta bertan, bere lan neketsuagatik eta bere lanbideari eskainitako dedikazioagatik zen ezaguna.[2][4]

Armadan zerbitzua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1898ko apirilean, Hispanoamerikako Gerran, Maassek erizain kontratatu gisa eskaini zuen bere burua Estatu Batuetako armadarako (Armadako Erizainen Kidegoa oraindik ez zen existitzen). Estatu Batuetako Armadaren Zazpigarren Kidegoan zerbitzatu zuen 1898ko urriaren 1etik 1899ko otsailaren 5era arte, Jacksonville, Florida, Savannah Georgia eta Santiago de Cuban. 1899an alta eman zioten, baina berriro boluntario gisa eskaini zuen bere burua AEBetako Armadaren Zortzigarren Kidegoan zerbitzatzeko Filipinetan 1899ko azarotik 1900eko erdialdera arte.[5]

Armadarekin lanean ari zela, gudu-zauri gutxi ikusi zituen, sukar tifoideoa, malaria, dengea eta sukar horia zituzten soldadu gaixoak artatzen aritu zen. Manilan dengea hartu eta etxera bidali zuten.[5]

Sukar horiaren ikerketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Armadarekin bere bigarren esleipena amaitu eta gutxira, Maass Kubara itzuli zen 1900eko urrian, Estatu Batuetako Armadako Sukar Horiaren Batzordearekin lan egiten zuen William Gorgasek deitu ondoren. Walter Reed maiorra buru zuen batzordea gerraosteko Kubaren okupazioan ezarri zen, Kuban endemikoa zen sukar horia ikertzeko. Batzordearen helburuetako bat gaixotasuna nola kutsatzen zen zehaztea zen: eltxoen ziztadengatik edo kutsatutako objektuak ukitzeagatik.[5]

Batzordeak gizakiak errekrutatu zituen sukar horia har zezakeen animaliarik ezagutzen ez zutelako. Esperimentu hau baimen informatuaren lehen kasu erregistratua da esperimentuetan. Boluntarioei esan zitzaien azterketa horretan parte hartzeak heriotza eragin zezakeela. Pizgarri gisa, US $100 ordaindu zitzaien boluntarioei, 100 $gehiagorekin boluntarioa gaixotzen bazen.[5]

1901eko martxoan, Maassek bere burua eskaini zuen Culex fasciata (orain Aedes aegypti deitua) eltxo batek zizta ziezaion. Eltxo hori sukar horia zuten pazienteez elikatzen aritua zen.[6] Une horretan, ikertzaileak ziur zeuden eltxoak transmisio-bidea zirela, baina ez zuten froga zientifikorik, pikatuak izan ziren boluntario batzuk osasuntsu baitzeuden. Maassek bere burua eskaintzen jarraitu zuen esperimentuetarako boluntario gisa.[2][4]

Aedes aegypti

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1901eko abuztuaren 14an, Maass bigarren aldiz utzi zen eltxo kutsatuak ziztatzen. Ikertzaileek sukar horia aurretik jasan izana gaixotasunaren aurka immunizatzeko nahikoa zela frogatzea espero zuten. Zoritxarrez, hau ez zen gertatu. Maass berriro gaixotu zen sukar horiz abuztuaren 18an eta abuztuaren 24an hil zen. Bere heriotzak sentimendu publikoa piztu zuen eta gizakiekin egindako sukar horiaren esperimentuei amaiera eman zien.[2][4]

Maass Habanako Colon hilerrian ehortzi zuten ohore militarrekin. Gorpua Newarkeko (New Jersey) Fairmount hilerrira eraman zuten 1902ko otsailaren 20an.[7][4]

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Clara Maass Medical Center
  • Maassen lanak posible egin zuen sukar horiaren txertoa egitea. Kubako gobernuak brontzezko plaka bat jarri zuen Habanako Las Animas ospitalean, bera hil zen ospitalean, bere sakrifizioa omentzeko.[8]
  • 1951n, bere heriotzaren 50. urteurrenean, Kubak posta-zigilua eman zuen bere omenez.
  • 1952ko ekainaren 19an, Newark German Hospitala (harrezkero Bellevillera (New Jersey) joan zena) Clara Maass Memorial Hospital izena hartu zuen, eta gaur egun Clara Maass Medical Center bezala ezagutzen da.[9]
  • 1976an, bere jaiotzaren 100. urteurrenean, Maass 13¢ Estatu Batuetako oroigarrizko zigiluarekin omendu zuten. Zigilu batekin saritutako lehen erizaina izan zen[10] eta, gainera, ospitale bat bere izenarekin izan zuen lehen erizaina ere izan zen.[11]
  • 1976an ere, American Nurses Association-ek bere Nursing Hall of Fame-n sartu zuen.[12]
  • Eliza Luteranoko Santuen Egutegiak Maass eta Florence Nightingale erizain britainiarra ohoratzen ditu abuztuaren 13an "Gizartearen berritzaile gisa".

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Stanton E. Cope.. (2011). Clara Maass: An American Heroine.. Wing Beats 22(2): 16-19..
  2. ↑ a b c d (Ingelesez) Roberts, Russell. (1995). Discover the Hidden New Jersey. Rutgers University Press ISBN 978-0-8135-2252-4. (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  3. ↑ (Ingelesez) «Clara maas a nurse a hospital a spirit | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  4. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2019-02-06). «El caso de Clara Maass» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  5. ↑ a b c d Lynn Wenzel & Carol J. Binkowski. (2003). . More Than Petticoats: Remarkable New Jersey Women. TwoDot. pp. 84-95..
  6. ↑ (Ingelesez) Barrett, Claire. (2020-08-28). «Clara Maass, the Nurse Who Gave Her Life in the Name of Science» HistoryNet (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  7. ↑ (Ingelesez) «Clara Louise Maass (1876-1901) - Find a Grave...» www.findagrave.com (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  8. ↑ Chaves-Carballo, Enrique. (2013). «"Clara Maass, Yellow Fever and Human Experimentation"» academic.oup.com (Military Medicine. 178 (5): 557–562) (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  9. ↑ (Ingelesez) «Clara Maass Medical Center» RWJBarnabas Health (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  10. ↑ (Ingelesez) «Clara Maass» postalmuseum.si.edu (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  11. ↑ (Ingelesez) «History of Clara Maass Medical Center | Belleville Hospital» RWJBarnabas Health (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).
  12. ↑ (Ingelesez) «1976-1982 Inductees» ANA 2017-11-14 (Noiz kontsultatua: 2024-07-01).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Clara_Maass&oldid=9836295"(e)tik eskuratuta