Ellen Ternan
| Ellen Ternan | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Rochester, 1839ko martxoaren 3a |
| Herrialdea |  Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua |
| Heriotza | Fulham, 1914ko apirilaren 25a (75 urte) |
| Hobiratze lekua | Portsmouth |
| Heriotza modua | berezko heriotza: minbizia |
| Familia | |
| Aita | Thomas Lawless Ternan |
| Ama | Frances Eleanor Jarman |
| Ezkontidea(k) | George Wharton Robinson (en)  (1876 - ezezaguna) |
| Bikotekidea(k) | ikusi
|
| Seme-alabak | ikusi
|
| Anai-arrebak | |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | aktorea |
Ellen Lawless Ternan, ezaguna Nelly Ternan edo Nelly Robinson izenez (Rochester, Kent, Erresuma Batua, 1839ko martxoaren 3a - Fulham, 1914ko apirilaren 25a) aktore ingelesa izan zen, Charles Dickens autore famatuarekin elkartzeagatik ezaguna.[1][2][3][4]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotza eta familiako bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ellen Ternan Rochesterren (Kent) jaio zen. Gurasoak, Thomas Lawless Ternan eta Frances Eleanor Ternan (Frances Eleanor Jarman), nolabaiteko bereizketa zuten aktoreak izan ziren. Ellen lau seme-alabetako hirugarrena zen; haurtzaroan hil zen neba bat eta Maria eta Frances izeneko bi ahizpa zituen. Frances (gero ezkontzaz Frances Eleanor Trollope) nobelagilea, Thomas Adolphus Trolloperen bigarren emaztea izan zen, Anthony Trolloperen anaia.
Antzerkia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ternanek hiru urte zituela egin zuen antzerki-debuta Sheffielden, eta bera eta bere bi ahizpak "haur fenomeno" gisa aurkeztu zituzten. Nahiz eta Ellen antzerkirako hiru ahizpen artean talentu gutxien zuenetakotzat jo, probintzietan lan handia egin zuen, batez ere 1846ko urrian aita Bethnal Green eroetxean hil ondoren.[5]
1857an, Charles Dickensek Londresko Haymarket antzokian ikusi zuen. Alfred Wigan lagun aktore eta dramaturgoak gomendatuta, Dickensek 1857ko abuztuan Manchesterreko The Frozen Deep lanaren hiru antzezpenetarako hautatu zuen, bere amarekin eta Maria ahizparekin batera. Ez zen harritzekoa emakumezko aktore profesionalak zale amateurrekin aurkezteko gonbidatzea; Ternanen amak erizain eskoziar bat interpretatu zuen; Maria, Clara heroia; eta Nelly (Ellen) Katey Dickens ( gero Kate Perugini) neskatila izan zen, Dickensen hamazazpi urteko alaba.[5]
Charles Dickensekin elkartzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1857ko irailaren erdialdera, Charles Dickens Wilkie Collinsekin joan zen Doncasterrera Ellen Theatre Royaleko The Pet of the Petticoats delakoan lan egiten ikusteko, eta John Forsterri idatzi zion emaztearekin zuen harremana desintegratzen ari zela; 'Catherine gaixoa eta ni ez gaude bata bestearentzat eginda [-] Orain gertatzen ari dena etengabe ikusten nuen'.[5]
Dickensek 45 urte zituen Ellen Ternan ezagutu zuenean. Berak 18 urte zituen une horretan, Katey alaba baino zertxobait zaharragoa. Uste da Dickensek maitasun-harremana hasi zuela Ternanekin; hala ere, harremanaren benetako izaera isilpean gorde zen publiko orokorrarentzat. Ternan argia zen, xarmagarria, izaera indartsukoa eta literaturan eta antzerkian interes handia zuena. Ternan "baten zirkulu magikoa" zela esan zuen Dickensek. Jakina denez, 1858an gauzak puntu kritiko batera iritsi ziren, Catherine Dickens-ek pakete bat ireki zuenean Londresko bitxigile batek, Ternani zuzendutako urrezko besokoa zuena, senarrak idatzitako ohar batekin. Charles eta Catherine Dickens banandu egin ziren maiatzean, 22 urtez lotuta egon ondoren.
1860an utzi zuen eszenatokia Ternanek, eta Dickensek diruz lagundu zuen. Batzuetan harekin bidaiatzen zuen, Staplehursteko tren-istripuaren egunean esaterako, 1865eko ekainaren 9an, Dickens Ternanekin eta haren amarekin Frantziara egindako bisita batean. Dirudienez, 1867an Estatu Batuetara ez zuen eraman berarekin, Estatu Batuetako prentsak bere harremanaren berri emango zuen beldur zelako. Slough-en eta gero Nunheaden izen faltsuekin hartu zituen etxeetan bizi zen. Asko hitz egin zen gaiaren egiaz, eta litekeena da Ternanek haurtzaroan hil zen Dickensen seme bat erditzea. Charles Dickens eta Ellen Ternanen harremanaren izaerari buruzko ebidentzia gutxi dago; izan ere, ez Dickensek, ez Ternanek, ez Ternanen ahizpek, ez zuten harremanaren kontakizunik utzi, eta harremanari buruzko korrespondentzia gehiena suntsitu egin zen. Eruditu eta iruzkingile askok uste dute Dickensen pertsonaia femeninoetako batzuk Ternanen oinarritutakoak zirela, besteak beste, Estella (Great Igurations), Bella Wilfer (Our Mutual Friend) eta Helena Landless (The Mystery of Edwin Drood), eta beste batzuk Lucie Manette (A Tale of Two Cities). Dickensek 1.000 £-ko legatua utzi zion Ternani testamentuan, 1870ean hil ondoren, eta funts fiduziario batetik nahikoa diru, Ternanek lan egin barik bizitzeko beste.
Ondorengo bizitza eta ezkontza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1876an, Dickens hil eta sei urtera, Ternan George Wharton Robinsonekin ezkondu zen. Oxfordeko graduatu bat zen, bera baino 12 urte gazteagoa, eta ez zekien ezer Dickensekin zuen harreman estuaz. 14 urte gazteagotzat aurkeztu zen (23 urte, 37ren ordez). Bikoteak seme bat izan zuen, Geoffrey, eta alaba bat, Gladys, eta Margaten gizonezkoen eskola bat zuzentzen zuen. Ternanen senarra 1910ean hil zen. Ternanek azken urteak eman zituen Southse-n Frances ahizparekin. Minbiziaz hil zen Fulhamen, Londresen, eta Portsmoutheko Highland Road hilerrian lurperatuta dago.
Espekulazioa eta ikerketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
The Dickens Fellowship elkarteak eta Charles Dickens bizirik suertatu zen hurbileko familiak isiltasuna eta ukazioa izan zuten gaiaren inguruan, 1870ean hil zenetik Henry Fielding Dickens azken semea, 1933ko abenduan hil zen arte. Dickenseko ikertzaile batzuek Ellen Ternan eta Charles Dickensen arteko harremanaren zenbait alderdiri buruz idatzi zuten hurrengo urteetan, Gladys Story 1939an, Ada Nisbet 1952an, Sir Felix Aylmer 1959an eta Katherine M Longley 1985ean barne. 1990ean Claire Tomalinek salmenta-arrakasta handiko Ellen Ternanen biografia bat egin zuen, eta horrek entzuleria orokor zabalago batera eraman zuen harremana. 2012an, Michael Slater irakasleak erlazioaren aurkikuntzaren historiaren laburpena argitaratu zuen. Ellen Ternanekin eta haren familiarekin zerikusia duten erregistro batzuk Londresko Unibertsitateko Senatuko Liburutegian daude.[6]
Antzerkia eta telebista[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2007an Simon Grayk Ellen Ternanen bizitzari buruzko Little Nell lana estreinatu zuen Batheko Royal antzokian. Peter Hallek zuzendu zuen eta Louise Brealey izan zen Ellen Ternan. Gaia Dickens (BBC, 2002) eta Dickens Secrets Lovers (2008, Channel 4; izan zen saio horren gai nagusia, Charles Dancek aurkeztua, Ternan Amy Shielsek aktoreak interpretatu zuen eta Dickensek David Haigek interpretatua). Ternan Dan Simmonsen Drood eleberrian ere agertzen da.
2013an Tomalinen Ternanek Charles Dickensekin zuen harremanari buruzko liburuaren zinema-egokitzapen bat egin zen, The Invisible Woman.[7] Felicity Jonesek interpratatu zuen Ellen Ternan eta Ralph Fiennesek Dickens, aktoreen artean 21 urteko aldea zegoen; Ternan eta Dickensen antzekoa 27 urteko aldea baitzuten.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Gaztelaniaz) García, Por Santiago. (2023-12-31). «La historia del gran amor secreto del escritor Charles Dickens» infobae (Noiz kontsultatua: 2024-01-28).
- ↑ (Ingelesez) «The Secret Relationship That Charles Dickens Tried to Hide» Biography 2020-12-10 (Noiz kontsultatua: 2024-01-28).
- ↑ (Ingelesez) Litvack, Leon. (2020-02-03). «Charles Dickens: newly discovered documents reveal truth about his death and burial» The Conversation (Noiz kontsultatua: 2024-01-28).
- ↑ «The Charles Dickens Page - The Mystery of Ellen Ternan» www.charlesdickenspage.com (Noiz kontsultatua: 2024-01-28).
- ↑ a b c «Claire Tomalin The invisible woman» Bing (Noiz kontsultatua: 2024-01-28).
- ↑ Description of Ternan family papers
- ↑ Shoard, Catherine. (2011-08-10). Ralph Fiennes to direct story of Charles Dickens affair. ISSN 0261-3077..
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Storey, Gladys. (1939). Dickens and Daughter. Frederick Muller, London.
- Nisbet, Ada. (1952). Dickens and Ellen Ternan. University of California Press ISBN 0-520-00946-0.. Nisbet, Ada. (1952). Dickens and Ellen Ternan. University of California Press ISBN 0-520-00946-0.. .
- Aylmer, Felix. (1959). Dickens Incognito. Rupert Hart-Davis, London. .
- Longley, Katherine M. (1985). The Real Ellen Ternan. The Dickensian, vol 81, London. .
- Tomalin, Claire. (1990). The Invisible Woman: The Story of Nelly Ternan and Charles Dickens. Penguin Books ISBN 0-14-012136-6.. Tomalin, Claire. (1990). The Invisible Woman: The Story of Nelly Ternan and Charles Dickens. Penguin Books ISBN 0-14-012136-6.. .
- The Ternan family papers. Senate House Library, University of London. .
- Davies, Serena. (2008-06-16). The secret affair that almost ruined Dickens. .
- Claire Tomalin, 'Ternan, Ellen Lawless (1839–1914)', Diccionario Oxford de biografía nacional, Oxford University Press, 2004; on line edn, 2008ko urtarrila, 2012ko otsailaren 8an kontsultatua
- Slater, Michael. (2012). The Great Charles Dickens Scandal. Yale University Press ISBN 978-0-300-11219-1.. Slater, Michael. (2012). The Great Charles Dickens Scandal. Yale University Press ISBN 978-0-300-11219-1..
