Apirilaren 25
Itxura
Apirilaren 25a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hamabosgarren eguna da, 116garrena bisurteetan. 250 egun falta dira urtea amaitzeko.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1976 – Guardia zibilak Jose Bernardo Bidaola "Txirrita" hil zuen Etxalarren.
- 1987 – Portugaleteko herriko etxearen aurkako atentatua
- 2006 – Gaztela Mantxako aurrezki kutxak, Gamesa enpresaren dibisio aeronautikoa erosi zuen 45 milioi eurorengatik.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1898 – Estatu Batuek gerra deklaratu zioten Espainiari, Maine korazatua Kuban hondoratu ondoren.
- 1906 – Erresuma Batuko Komunen Ganberan, Keir Hardie laboristak emakumeen boto eskubideari buruzko mozio bat aurkeztu zuenean, aurkariak eztabaidan hasi ziren. Ikusle modura zeuden sufragistak oihuka hasi ziren eta Poliziak beren aurka bortizki egin zuenean, aurre egin eta haiekin borrokan amaitu zuten.
- 1974 – Krabelinen Iraultza Portugalen. António de Oliveira Salazarrek ezarritako diktadurarekin amaitu eta demokrazia ezarri zuen.
- 2005 – Tren istripua Japoniako Amagasaki hirian. 107 hildako.
- 2010 – 260.000 kataluniarrek 200 herri baino gehiagotan egindako kontsulta soberanistan parte hartu zuten.
- 2015 – Nepal eta inguruko herrialdeek 7,9 gradutako lurrikara jasan eta 10.000 hildako, 11.000 zauritu, milaka desagertu eta kalte oso larriak egon ziren.
Arte eta kultura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1987 – Gernika, Francisco Escuderoren musika eta Karmelo Iturria eta Augustin Zubikarairen libretoa duen opera estreinatu zen Bilboko Arriaga antzokian.
- 1993ko Prudentzio Deuna Bertso Sarian Zigor Enbeita izan zen irabazlea.
- 2004ko Arabako Bertsolari Txapelketan Asier Otamendik jantzi zuen txapela.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1926 – Turandot, Giacomo Pucciniren musika eta Giuseppe Adami eta Renato Simoniren libretoa duen opera estreinatu zen Milan hiriko La Scala antzokian.
- 2001 – Jean-Pierre Jeunet frantziar zinema zuzendariaren Amélie filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kirolak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1998 – Bilboko Athletic Klubaren ehungarren urteurrenaren ospakizunetan Luciano Pavarottik kontzertua eskaini zuen San Mamesen.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jaiotzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1608 – Gaston Orleanskoa, Frantzia eta Nafarroako infantea eta Orleansko dukea (h. 1660).
- 1867 – Herminio Madinabeitia, arabar idazlea, katedraduna eta kazetaria, Gasteizko alkatea (h. 1943).
- 1901 – Juan Jose Irazusta, gipuzkoar idazlea (h. 2001).
- 1910 – Inazio Sarasua, oriotar patroi eta arraunlari handietako bat, Kontxako 11 Bandera irabazitakoa (h. 1994).
- 1912 – Simón Berasaluze Aginagalde, gipuzkoar beira-egilea (h. 1993).
- 1915 – Andresa Portugal, Donostiako Bretxako azokan arrain-saltzailea 70 urtez, arrain garbitua saltzeari utzi zion azkena (h. 2012).
- 1919 - Abraham Carnicero, bizkaitar futbolaria (h. 2008).
- 1928 - Joseba Gallaga, bizkaitar palaria (h. 2020).
- 1930 –
- Jakes Abeberri, lapurtar politikari eta abokatua (h. 2022).
- Jorge Cortes Izal, nafar euskaltzain urgazlea (h. 2010).
- 1932 – Pedro Ortuzar, Iturri, bizkaitar bertsolaria (h. 2006).
- 1935 – Garbiñe Balerdi, Irura II, gipuzkoar erraketista.
- 1949 – Jose Luis Korta, gipuzkoar arraunlari eta patroia, Kontxako 16 Bandera irabazitakoa.
- 1961 –
- Soledad Iparragirre, Marisol, Anboto, gipuzkoar ETAkidea.
- Álvaro de Marichalar, nafar abenturazale eta enpresaburua.
- 1965 – Mikel Sarriegi Etxezarreta, gipuzkoar dantzaria eta mendi ingeniaria.
- 1967 – Oskar Goñi, Goñi I.a, nafar pilotari ohia.
- 1972 – Ramon Olasagasti, gipuzkoar kazetari eta idazlea.
- 1976 – Edurne Larraza, gipuzkoar informatikaria eta unibertsitateko irakaslea.
- 1977 – Mikel Goñi, Goñi II.a, nafar pilotaria.
- 1978 – Jesus Maria Lacruz, nafar futbolaria.
- 1981 – Leixuri Arrizabalaga, bizkaitar politikaria.
- 1989 –
- Maialen Berasategi, arabar itzultzailea eta zuzentzailea.
- Joan Duru, euskal surflaria.
- 1993 – Unai Elgezabal, bizkaitar futbolaria.
- 2000 –
- June Loidi, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- Oihan Sancet, nafar futbolaria.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 15 – Oton, erromatar enperadorea (h. 69).
- 1214 – Luis IX.a Frantziakoa edo San Luis, Frantziako erregea eta eliza katolikoaren santua (h. 1270).
- 1228 – Konrado IV.a Alemaniakoa, Germaniako enperadorea eta Jerusalem eta Siziliako erregea (h. 1254).
- 1284 – Eduardo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (h. 1327).
- 1599 – Oliver Cromwell, ingeles politikari eta militarra (h. 1658).
- 1628 – William Temple, ingeles diplomatikoa eta idazlea (h. 1699).
- 1703 - José Francisco de Isla, espainiar jesulagun, idazle, itzultzaile eta eleberrigilea (h. 1781).
- 1767 – Nicolas Oudinot, frantziar mariskala (h. 1847).
- 1825 – Federico Errázuriz Zañartu, euskaldun jatorriko politikaria, Txileko presidentea (h. 1877).
- 1849 – Felix Klein, alemaniar matematikaria (h. 1925).
- 1852 – Leopoldo Alas "Clarín", espainiar idazlea (h. 1901).
- 1873 – Walter de la Mare, ingeles idazlea (h. 1956).
- 1874 – Guglielmo Marconi, italiar ingeniari elektrikoa, 1909ko Fisikako Nobel Saria (h. 1937).
- 1883 – Semion Budionni, sobietar mariskala (h. 1973).
- 1891 – Franz Kaiser, alemaniar astronomoa (h. 1962).
- 1898 – Stefania Turkewitx, ukrainar musikagile, piano-jotzaile eta musikologoa (h. 1977).
- 1899 – María Villar Buceta, kubatar poeta, kazetari eta ekintzailea (h. 1977).
- 1900 –
- Gladwyn Jebb, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusi bitartekaria (h. 1996).
- Wolfgang Pauli, suitzar fisikaria, 1945eko Fisikako Nobel Saria (h. 1958).
- 1903 – Andrei Nikolaievitx Kolmogorov, errusiar matematikaria (h. 1987).
- 1905 –
- Frederic Duran i Jordà, Erresuma Batuan bizi izandako kataluniar medikua, hemoterapiaren bultzatzaileetako bat (h. 1957).
- George Nepia, zeelandaberritar errugbilaria (h. 1986).
- 1907 - Fusa Tatsumi, 116 urte bizi izandako japoniar emakumea (h. 2023).
- 1914 – Marcos Pérez Jiménez, Venezuelako presidentea (h. 2001).
- 1917 –
- Chico Albuquerque, brasildar argazkilaria (h. 2000).
- Ella Fitzgerald, estatubatuar jazz abeslaria (h. 1996).
- 1921 – Karel Appel, herbeheretar margolaria (h. 2006).
- 1922 – Tomás Maldonado, argentinar pintore, diseinatzailea eta pentsalaria (h. 2018).
- 1927 –
- Corín Tellado, espainiar idazlea (h. 2009).
- Albert Uderzo, frantziar komikigilea, René Goscinnyrekin batera Asterix komiki sortaren sortzailea (h. 2020).
- 1928 – Cy Twombly, estatubatuar margolari, eskultore eta argizkalaria (h. 2011).
- 1930 –
- Irene Gutiérrez Caba, espainiar antzezlea (h. 1995).
- Paul Mazursky, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta aktorea (h. 2014).
- 1931 –
- Zsuzsa Ferge, hungariar soziologo eta estatistikaria (h. 2024).
- Mariano Puga Concha, Txileko elizbarrutiko apaiza eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (h. 2020).
- 1932 –
- Nikolái Kardashov, errusiar astrofisikaria (h. 2019).
- William Roache, britainiar aktorea.
- 1935 – James Peebles, kanadar kosmologo eta astrofisikaria, 2019ko Fisikako Nobel Saria.
- 1936 –
- Henck Arron, Surinamgo lehen ministroa (h. 2000).
- Leonel Sánchez, txiletar futbolaria (h. 2022).
- 1938 – Jim Simons, estatubatuar matematikari, akademiko, finantza-merkatari, funtsen agente, burtsa-artekari, inbertitzaile eta filantropoa (h. 2024).
- 1939 – Tarcisio Burgnich, italiar futbolari eta entrenatzailea (h. 2021).
- 1940 –
- Clara Isabel Francia, espainiar kazetaria.
- Al Pacino, italiar jatorriko estatubatuar aktorea, bere belaunaldiko onenetarikotzat joa.
- 1941 – Bertrand Tavernier, frantziar zinemagilea eta zinema-kritikaria (h. 2021).
- 1944 – Eugene Richards, estatubatuar argazkilari eta kazetaria.
- 1945 –
- Esther Orozco, mexikar kimikari, mikrobiologo eta parasitologoa.
- Jean Purdy, britainiar erizaina eta enbriologoa, ugalkortasunaren tratamenduan aitzindaria (h. 1985).
- Björn Ulvaeus, suediar musikaria, ABBAren taldekide ohia.
- 1946 –
- Talia Shire, estatubatuar aktorea.
- Vladimir Zhirinovski, errusiar politikaria (h. 2022).
- 1947 –
- Johan Cruyff, herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (h. 2016).
- Tamara Samsonova, errusiar serieko hiltzailea.
- 1949 – Dominique Strauss-Kahn, frantziar ekonomista, abokatu eta politikaria, Nazioarteko Diru Funtseko presidente ohia.
- 1951 – Soledad Gallego-Díaz, espainiar azetaria eta idazlea.
- 1956 –
- Dominique Blanc, frantziar aktorea.
- Xosé Ramón Gayoso, espainiar telebista aurkezlea.
- 1957 – Roch Marc Christian Kaboré, Burkina Fasoko presidentea.
- 1963 –
- David Moyes, eskoziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Rafael Yuste, espainiar neurobiologoa.
- 1964 – Hank Azaria, estatubatuar aktore, komediante eta ekoizlea.
- 1966 – Marcelina Bautista, mexikar ekintzailea eta etxeko langilea, Mexikon etxeko langileak biltzen dituen lehen erakunde sindikalaren sortzailea.
- 1969 –
- Vanessa Beecroft, italiar artista garaikidea.
- Mark Miodownik, britainiar zientzialaria, ingeniaria, irrati-hedatzailea eta Londresko University College-ko idazlea.
- Renée Zellweger, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria.
- 1970 – Jason Lee, estatubatuar aktorea.
- 1971 – Sara Baras, espainiar flamenko dantzari eta koreografoa.
- 1975 – Roger Machado Marques, brasildar futbolari ohia.
- 1976 – Tim Duncan, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
- 1977 –
- Manolo Cardona, kolonbiar aktorea.
- Naomy, errumaniar abeslari, kantugile eta aktorea (h. 2024).
- 1979 – Manal Al Sharif, saudiarabiar informatikoa eta akbista, emakumeen gidatzeko eskubideen aldeko borrokatzailea.
- 1980 –
- Ángel David Rodríguez, espainiar atleta, abiadurazko probetan aditua.
- Céline Sallette, frantziar aktorea.
- Alejandro Valverde, espainiar txirrindularia.
- 1981 -
- Mariam Hernandez, kanariar aktorea.
- Felipe Massa, 1 Formulako brasildar pilotua.
- 1982 –
- Karine Ferri, frantziar modelo eta telebista aurkezlea.
- Julia Satxuk, ukrainar aktibista, pertsona desgaituen eskubideen aldekoa.
- 1986 – Gwen Jorgensen, estatubatuar triatleta.
- 1989 – Gendun Chokyi Nyima, Tenzin Gyatso Dalai Lamak XI. Panchen Lama izendatutako haurra.
- 1990 –
- Leyna Bloom, estatubatuar modeloa, dantzaria, aktorea eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
- Germán Garmendia, txiletar youtuberrra, munduko arrakastatsuenetarikoa.
- 1992 –
- Adria Arjona, puertorricar aktorea.
- María Cumplido, espainiar matematikari eta ikertzailea.
- 1993 –
- Bushra al-Tawil, palestinar kazetaria, preso palestinarra eta Ramallahko presoen eskubideen aldeko aktibista.
- Raphaël Varane, frantziar futbolaria.
- 1996 – Miguel Herrán, espainiar aktorea eta motoziklista.
Heriotzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1689 – Lope Antonio Munibe, bizkaitar handiki eta funtzionarioa, Quiton (j. c. 1630).
- 1882 – Manuel Arantzadi, nafar politikari jeltzale eta abokatua (j. 1882).
- 1956 – Jean Ibarnegarai, euskal herritar politikaria eta Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntzaren sortzailea, Parisen (j. 1883).
- 1981 – Joaquina Eguaras, nafarroan jaiotako andaluziar hebraista eta arabista, Granadako Unibertsitateko lehenengo emakume irakaslea, Granadan (j. 1897).
- 1984 – Jean Borthayre, zuberoar baritonoa, Montmorencyn (j. 1901).
- 1996 – Jose Basterretxea, Oskillaso, euskal idazlea (j. 1911).
- 2003 – Pierre Pradier, Euskal Herrian jaiotako mediku anestesista (j. 1933).
- 2006 – Jokin Gorostidi, euskal politikaria (j. 1944).
- 2007 – Jose Maria Garmendia, gipuzkoar politikari eta historialaria (j. 1952).
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1077 – Géza I.a Hungariakoa, Hungariako erregea.
- 1185 – Antoku Enperadorea, Japoniako enperadorea (j. 1178).
- 1196 – Alfontso II.a Aragoikoa, Aragoiko errege eta Bartzelonako kondea (j. 1157).
- 1295 – Antso IV.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea (j. 1258).
- 1342 – Benedikto XII.a, Aita santua.
- 1362 – Muhammad VI.a Granadakoa, Granadako errege nazaria (j. 1332).
- 1472 – Leon Battista Alberti, italiar humanista, apaiz, poeta, hizkuntzalari, filosofo eta arkitektoa (j. 1404).
- 1566 –
- Louise Labé, Lyongo Eskolako Errenazimenduko frantziar olerkaria (j. c. 1524).
- Diana Poitierskoa, frantziar aristokrata nabarmena, Henrike II.a Frantziakoaren maitalea (j. 1499).
- 1595 – Torquato Tasso, italierazko poeta (j. 1544).
- 1667 – Pedro de Betancur, Frantziskotarren monje eta espainiar misiolaria, Bethlehemen ordenaren sortzailea (j. 1626).
- 1690 – David Teniers Gaztea, flandestar pintorea eta diseinatzailea (j. 1610).
- 1744 – Anders Celsius, suediar fisikari eta astronomoa (j. 1701).
- 1770 – Jean Antoine Nollet, frantziar fisikari eta elizgizona (j. 1700).
- 1800 – William Cowper, ingeles poeta eta erromantizismoaren aitzindaria (j. 1731).
- 1814 – Louis-Sébastien Mercier, frantziar idazlea (j. 1740).
- 1840 – Siméon Denis Poisson, frantziar matematikari eta fisikaria (j. 1781).
- 1875 – Trinle Gyatso, hamabigarren Dalai Lama (j. 1857).
- 1878 – Anna Sewell, ingeles eleberrigilea (j. 1820).
- 1885 – Emma Hawaiikoa, Hawaiiko Erresumako erregina ezkontidea (j. 1836).
- 1886 – Eugène Isabey, frantziar margolaria (j. 1803).
- 1911 – Emilio Salgari, italiar idazlea (j. 1862).
- 1926 – Ellen Key, suediar idazle eta feminista, familia bizitzaren, etikaren eta hezkuntzaren alorretan aditua (j. 1849).
- 1928 – Pyotr Nikolaievitx Wrangel, errusiar jenerala (j. 1878).
- 1929 – George Cockram, eskoziar futbolaria, Athleticen aritutakoa (j. 1870).
- 1939 – Archibald Leitch, eskoziar arkitektoa eta futbol estadio diseinatzailea (j. 1865).
- 1943 – Vladimir Nemirovitx-Dantxenko, errusiar idazle eta antzerkigilea (j. 1858).
- 1960 – Amanullah Khan, Afganistango erregea (j. 1892).
- 1963 – Sonja Sekula, suitzar artista (j. 1918).
- 1969 – Margarita Xirgu, espainiar aktore eta antzerki zuzendaria (j. 1888).
- 1972 – George Sanders, britainiar aktorea (j. 1906).
- 1974 – María Fernanda Ladrón de Guevara, espainiar aktorea (j. 1897).
- 1975 – Jacques Duclos, frantziar politikaria (j. 1896).
- 1976 – Carol Reed, ingeles zinema zuzendaria (j. 1906).
- 1988 –
- Carolyn Franklin, estatubatuar soul-abeslaria, Aretha Franklinen ahizpa gazteena (j. 1944).
- Clifford D. Simak, estatubatuar zientzia-fikziozko eleberrigilea (j. 1904).
- Valerie Solanas, estatubatuar idazle eta feminista erradikala (j. 1936).
- 1990 – Dexter Gordon, estatubatuar jazz saxofoi jolea (j. 1923).
- 1995 –
- Augusto Aboitiz Baroja, euskal jatorriko filipinar-uruguaiar enpresaria (j. 1914).
- Ginger Rogers, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (j. 1911).
- 1996 – Saul Bass, estatubatuar diseinatzaile grafikoa (j. 1920).
- 1999 – Michael Morris (Killaningo 3. baroia), irlandar kazetari, egile eta kirol buruzagia, Nazioarteko Olinpiar Batzordeko 6. lehendakaria (j. 1914).
- 2001 – Michele Alboreto, italiar 1 Formulako gidaria (j. 1956).
- 2006 – Jane Jacobs, estatubatuar-kanadiar zientzia dibulgatzailea, hirigintzaren teorikoa eta ekintzaile soziopolitikoa (j. 1916).
- 2007 –
- Alan Ball, ingeles futbolaria (j. 1945).
- Tomasa Cuevas, espainiar militante komunista eta antifrankista (j. 1917).
- Eva González Fernández, leonesezko idazlea (j. 1918).
- 2009 – Bea Arthur, estatubatuar aktorea, ezaguna The Golden Girls telebista saioagatik. (j. 1922)
- 2010 – Alan Sillitoe, ingeles olerkari eta eleberrigilea (j. 1928).
- 2012 – Louis le Brocquy, irlandar margolaria (j. 1916).
- 2014 – Tito Vilanova, kataluniar futbolari eta entrenatzailea (j. 1968).
- 2018 – Michael Anderson, ingeles zinema zuzendaria (j. 1920).
- 2019 – John Havlicek, estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. 1940).
- 2020 – Per Olov Enquist, suediar kazetaria, antzerkigilea eta eleberrigilea (j. 1934).
- 2021 –
- Désiré Kolingba, Afrika Erdiko Errepublikako politikaria (j. 1956).
- John Konrads, lituaniar-australiar igerilaria, olinpiar txapelduna (j. 1942).
- 2023 –
- Harry Belafonte, estatubatuar abeslari, aktore eta giza eskubideen aldeko borrokalaria (j. 1927).
- Vera Krepkina, errusiar-ukrainar atleta (j. 1933).
- 2024 – Laurent Cantet, frantziar zinema zuzendari, argazkilari eta gidoigilea (j. 1961).
Jaiak eta urteurrenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Sehaska egutegiko izendegia: Xenmark/Senmark eta Markos.
- Ordezkarien Nazioarteko Eguna
- Malariaren Mundu Eguna
Jaieguna, ondoko herrietan:
- Bizkaian: Gatika.
- Gipuzkoan: Hondarribia, Irun, Lezo eta Pasaian Opilaren eguna edo San Marko eguna ospatzen da.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urteko hilak | ||
---|---|---|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua |