Europar kontzientziaren krisia
Europar kontzientziaren krisia Paul Hazard historialari eta saiakeragilearen lan nagusia da, Parisen argitaratua 1935ean. Erlijio gerren ondorengo Europa sekularizatuko giro intelektualeko krisi ideologikoa aztertzen du.
Descartes, Leibniz, Spinoza, Locke edo Newton bezalako pentsalariek, elkarren arteko garai bat banatzen dute, astronomikoki ere mugatu daitekeena, 1680an Halley kometa igaro zenean, Pierre Bayleri bere Gutuna idaztea ahalbidetu ziona, sineskeriak hautsi eta, ezagutza, etengabe frogatu beharra dagoela esateko.
Krisi ideologiko bezala, krisi orokorrari edo XVII. mendeko krisiari gehitu beharreko arlo bat da, arlo honetan, mendearen amaiera aldera erortzen den arren, eta XVII. eta XVIII. mendearen artean geratuz. Arrazionalismoa eta enpirismoa izango ziren bere bi kontrako pare filosofikoak. Behin betirako askatzen dira eskolastikaren loturatik, zientzia berrirako eta Ilustraziorako bidea ireki zuena.
Espainian, Novatores izeneko mugimendua lotu dakioke.