Hego Tirolen italiartzea

Wikipedia, Entziklopedia askea
Tirol historikoa. Tiroleko hegoaldea, gaur egungo Trentinoa, italieraz hitz egiten zen, erdialdea, 1919an Italiara pasatu zena, alemanez hitz egiten zuten pertsona gehienak bizi ziren[1].

Hego Tirolaren italiartzea deritzo Lehen Mundu Gerraren ondoren izandako prozesuari, Italiako agintariek inposatua. Prozesu horren ondorioz, italiera Hego Tiroleko hizkuntza ofizial gisa hartu zen, aurrez zegoen Alemaniako toponimia ofiziala erabat italiartu zen (italieraz Alto Adige deitzen zaio eremuari)[2], eta Italiako beste eskualde batzuetatik etorritako barne-immigrazioa iritsi zen, industria-politika batek bultzatuta[3]. Probintzia hori, 1919an, Italiako Erresuman sartu zen ofizialki 1919ko Saint-Germaingo Itunari esker. Probintzia hartan, aleman-hiztun gehienak eta gutxiengo italiarrak ziren (%90k hitz egiten zuen alemana eta %4k italiera).

1923ko uztailaren 18an denbora-lerroa onartu zuen Italiak. Urriaren 24an, prefekturaren dekretu batek amaiera eman zion alemanaren irakaskuntzari probintzian[4], 1923ko urriaren 1eko Erregearen Dekretuaren (21852 zk.) xedapen nazionalak aplikatuz. Horri erantzunez, Michael Gamper eta Josef Noldinen Katakombenschulen ("eskolak metakonbetan") ikastetxeak sortu ziren, klandestinoki alemana irakasteko haurrei.

1939an, Hego Tiroleko Aukeren Hitzarmenarekin, Adolf Hitlerrek eta Benito Mussolinik erabaki zuten probintzia horretan bizi ziren alemaniar hizkuntzako herritarrek erabaki zezaketela Alemaniara edo Krimeara emigratu (Sobietar Batasuna inbaditu ondoren Alemaniako Reich Handiari atxikia), edo Italian geratu eta italiera erabat onartzen ote zuten. Geratu zirenei Dableiber (hitzez hitz "geratu zirenak") deitu zitzaien, eta traidoretzat hartu zituzten aleman hiztunek; alde egitea erabaki zutenei (Optanten), berriz, nazismoaren aldekoak zirela egotzi zitzaien. Hauta zezaketen 246.036etatik, 211.799k alemaniar herritartasuna eta emigrazioa aukeratu zuten, eta 34.237k, berriz, geratzea erabaki zuten: Bigarren Mundu Gerrarekin, akordioa ez zen inoiz guztiz aplikatu, eta benetako emigranteak 75.000 inguru izan zen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Alemanez) SPA, Südtiroler Informatik AG | Informatica Alto Adige. «Landesinstitut für Statistik | Autonome Provinz Bozen - Südtirol» Landesinstitut für Statistik (Noiz kontsultatua: 2023-07-03).
  2. ↑ Clementi, Siglinde, ed. (2000). Tirol: eine Begriffsgeschichte: semantica di un concetto = Trentino. Folio ISBN 978-3-85256-149-3. (Noiz kontsultatua: 2023-07-03).
  3. ↑ Romeo, Carlo. (2003). Alto Adige-Südtirol: XX secolo cent'anni e piu in parole e immagini. Ed. Raetia ISBN 978-88-7283-197-7. (Noiz kontsultatua: 2023-07-03).
  4. ↑ (Alemanez) «https://www.consiglio-bz.org/it/banche-dati-raccolte/archivio-storico.asp» www.consiglio-bz.org (Noiz kontsultatua: 2023-07-03).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hego_Tirolen_italiartzea&oldid=9329261"(e)tik eskuratuta